Γαστρεντερίτιδα: Πώς να προστατευθούμε από την έξαρση του ιού

Κατακόρυφη αύξηση κρουσμάτων ιογενούς γαστρεντερίτιδας καταγράφεται στη χώρα μας σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, με το ίδιο φαινόμενο να παρατηρείται εντούτοις και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες αλλά και στις ΗΠΑ. Υπό τα δεδομένα αυτά, οι ειδικοί δίνουν χρήσιμες συμβουλές πρόληψης, καθώς ο νοροϊός – που σημειωτέον είναι ο νούμερο ένας «ύποπτος» των εξάρσεων – μεταδίδεται ιδιαίτερα εύκολα προκαλώντας έτσι ντόμινο περιστατικών.

Πιο συγκεκριμένα και σύμφωνα με τον Εθνικό Οργανισμό Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ), την περίοδο Μάιος 2024 – Οκτώβριος 2024 καταγράφηκαν επτά εξάρσεις κρουσμάτων γαστρεντερίτιδας ανά την επικράτεια, στις οποίες ο υπεύθυνος μικροοργανισμός ήταν ο νοροϊός. Μία εξ αυτών ήταν στα Χανιά, όπου σε διάστημα μόλις 10 ημερών τον περασμένο Οκτώβριο είχαν απευθυνθεί σε δομές υγείας περισσότεροι από 400 ασθενείς με συμπτώματα. Μία ακόμη, δε, σημαντική λεπτομέρεια που προκύπτει από τα ίδια στοιχεία είναι ότι ο αντίστοιχος αριθμός εξάρσεων ήταν 1-2 κατά μέσο όρο τα προηγούμενα έτη.

Εν τω μεταξύ, αντίστοιχη είναι και η εικόνα εκτός των συνόρων: πρόσφατα δημοσιευμένα δεδομένα, όπως σημειώνουν οι ειδικοί του Οργανισμού, υπέδειξαν ότι κατά την περίοδο Ιούλιος 2023 – Ιούνιος 2024 η δραστηριότητα γαστρεντερίτιδας από νοροϊό GII.17 είχε ανοδική τάση σε τουλάχιστον έξι χώρες της Ευρώπης, ενώ παρόμοια τάση σημειώθηκε και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Παράλληλα σημειώθηκε αύξηση της ανίχνευσης του γονότυπου GII.17 έναντι του GII.4, που είχε επικρατήσει τα τελευταία έτη.

Τι προκαλεί ο νοροϊός;

Οι ιογενείς γαστρεντερίτιδες είναι λοιμώξεις του γαστρεντερικού συστήματος που προκαλούνται από ιούς και χαρακτηρίζονται από υδαρή διάρροια, έμετο, κράμπες στην κοιλιακή χώρα, ναυτία και μερικές φορές πυρετό. Κάποιες φορές μπορεί να εκδηλωθούν συμπτώματα όπως κεφαλαλγία και αρθραλγίες.

Οι ασθενείς αναρρώνουν συνήθως χωρίς επιπλοκές, με εξαίρεση τα βρέφη, τους ηλικιωμένους και τα ανοσοκατεσταλμένα άτομα που μπορεί να εμφανίσουν βαρύτερη κλινική εικόνα.

Οι ιοί που προκαλούν ιογενή γαστρεντερίτιδα μεταδίδονται κατά κανόνα από άτομο σε άτομο, μέσω επαφής με μολυσμένες επιφάνειες ή αντικείμενα, καθώς και μέσω της κατανάλωσης μολυσμένου τροφίμου ή νερού. Αύξηση της συχνότητας εμφάνισής τους παρατηρείται συνήθως τους χειμερινούς μήνες, ενώ οι συχνότερα αναγνωριζόμενοι ιοί είναι οι νοροϊοί.

Μέτρα προστασίας

Ο νοροϊός μεταδίδεται εύκολα, προειδοποιούν οι επιστήμονες του ΕΟΔΥ. Προσθέτουν όμως ότι η υιοθέτηση των ακόλουθων μέτρων συμβάλλει στον περιορισμό της μετάδοσής του:

Συχνό και πολύ καλό πλύσιμο των χεριών

Πλένουμε τα χέρια μας συχνά με σαπούνι και νερό για τουλάχιστον 20 δευτερόλεπτα και ειδικά:

• Μετά τη χρήση της τουαλέτας ή την αλλαγή της πάνας
• Πριν από την κατανάλωση, την προετοιμασία ή τον χειρισμό τροφίμων
• Πριν από την παροχή φροντίδας σε άλλους. Οι γονείς θα πρέπει να φροντίζουν ώστε και τα παιδιά της οικογένειας να κάνουν το ίδιο.

Μπορούμε να χρησιμοποιούμε αντισηπτικά διαλύματα χεριών σε συνδυασμό με το πλύσιμο των χεριών, όμως σε καμία περίπτωση η χρήση τους δεν το υποκαθιστά.

Σχολαστικός καθαρισμός και απολύμανση των επιφανειών

Επειτα από ένα επεισόδιο εμέτου ή διάρροιας:

• Χρησιμοποιούμε γάντια μιας χρήσης και σκουπίζουμε αμέσως όλη την περιοχή με χαρτί το οποίο απορρίπτουμε σε μια πλαστική σακούλα σκουπιδιών
• Απολυμαίνουμε την περιοχή, χρησιμοποιώντας οικιακή χλωρίνη, σύμφωνα με τις οδηγίες στην ετικέτα του προϊόντος
• Για την απολύμανση, χρησιμοποιούμε διάλυμα χλωρίου.

Η αναλογία οικιακής χλωρίνης και νερού βρύσης που συστήνεται για την αποτελεσματική απολύμανση των επιφανειών είναι 1:50 όταν οι επιφάνειες είναι μη πορώδεις (δάπεδα από πλακάκι, πάγκοι, νεροχύτες, τουαλέτες) και 1:10 όταν πρόκειται για πορώδεις επιφάνειες (ξύλινα πατώματα)

• Αφήνουμε το διάλυμα χλωρίνης στην περιοχή για τουλάχιστον 5 λεπτά
• Καθαρίζουμε ξανά ολόκληρη την περιοχή με σαπούνι και ζεστό νερό
• Πλένουμε πολύ καλά τα χέρια μας με σαπούνι και νερό αφού πρώτα έχουμε απορρίψει τα γάντια μιας χρήσης.

Σχολαστικό πλύσιμο μολυσμένων υφασμάτων

Αφαιρούμε αμέσως και πλένουμε υφάσματα που μπορεί να έχουν εμέσματα ή διαρροϊκά κόπρανα:

• Χρησιμοποιούμε γάντια μιας χρήσης και χειριζόμαστε τα υφάσματα (ρούχα, κλινοσκεπάσματα, εσώρουχα, πετσέτες) προσεκτικά χωρίς να τα μετακινούμε άσκοπα
• Πλένουνε τα ρούχα με απορρυπαντικό και ζεστό νερό στη μέγιστη διαθέσιμη διάρκεια κύκλου στους 60°C και στη συνέχεια αν υπάρχει διαθέσιμο στεγνωτήριο τα στεγνώνουμε στην υψηλότερη θερμοκρασία
• Πλένουμε προσεκτικά τα χέρια μας με σαπούνι και νερό

Λόγω του ότι o νοροϊός μπορεί να μεταδοθεί και με αερολύματα (aerosols) συστήνεται η χρήση χειρουργικής μάσκας κατά την απολύμανση επιφανειών (ειδικά κατά την απομάκρυνση των εμεσμάτων), τον χειρισμό μολυσμένων υφασμάτων και κατά την παροχή φροντίδας σε ασθενείς με συμπτώματα γαστρεντερίτιδας από νοροϊό.

Ασφαλής χειρισμός και προετοιμασία τροφίμων

Πριν από την προετοιμασία και την κατανάλωση των τροφίμων:

• Πλένουμε προσεκτικά τα φρούτα και τα λαχανικά
• Ο νοροϊός είναι σχετικά ανθεκτικός στη θερμότητα και μπορεί να επιβιώσει σε θερμοκρασίες έως και 63°C. Τα οστρακοειδή μπορεί να αποτελούν πηγή μετάδοσης του νοροϊού. Για τον λόγο αυτόν μαγειρεύουμε τα στρείδια και άλλα οστρακοειδή επαρκώς ώστε η ελάχιστη εσωτερική τους θερμοκρασία να είναι μεγαλύτερη από 63°C. Το γρήγορο μαγείρεμα στον ατμό δεν εξουδετερώνει τον νοροϊό
• Καθαρίζουμε και απολυμαίνουμε σχολαστικά τα οικιακά σκεύη, τις επιφάνειες κοπής και άλλες επιφάνειες στον χώρο της κουζίνας με σαπούνι και νερό πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την προετοιμασία του φαγητού
• Απορρίπτουμε τρόφιμα που πιθανόν είναι επιμολυσμένα με νοροϊό. Τρόφιμα επιμολυσμένα με νοροϊό μπορεί να έχουν φυσιολογική όψη, οσμή ή γεύση.

Προσοχή για όσο μεταδίδεται ο ιός

Η περίοδος επώασης του νοροϊού είναι 12-48 ώρες. Οι ασθενείς μεταδίδουν τον ιό κυρίως όσο έχουν συμπτώματα, αλλά πιθανόν και πριν αυτά εκδηλωθούν, ενώ είναι μεταδοτικοί έως και 48 ώρες μετά την αποδρομή τους.

Οταν κάποιος νοσεί από ιογενή γαστρεντερίτιδα θα πρέπει για όσο διαρκούν τα συμπτώματά του και για διάστημα τουλάχιστον 48 ωρών μετά την υποχώρησή τους:

• Να μη συμμετέχει στην προετοιμασία του φαγητού ή στην παροχή φροντίδας υγείας σε άλλα άτομα και να περιορίσει την άμεση επαφή με τους οικείους του
• Να απέχει από τον παιδικό σταθμό ή το σχολείο (είτε είναι μαθητής, είτε εργάζεται εκεί)
• Να απέχει από τα εργασιακά του καθήκοντα και ιδιαίτερα εάν πρόκειται για εργαζόμενο σε χειρισμό τροφίμων και σε χώρους όπως νοσοκομεία, γηροκομεία ή άλλα ιδρύματα, όπου φιλοξενούνται άτομα που ανήκουν σε ευπαθείς πληθυσμιακές ομάδες. Επίσης, να αποφεύγει την επίσκεψη στους προαναφερθέντες χώρους
• Να μη συμμετέχει σε δραστηριότητες, όπως κολύμβηση σε πισίνα, επίσκεψη σε σπα, ομαδικά αθλήματα.

Τέλος, και όπως καταλήγουν οι ειδικοί του ΕΟΔΥ, «λόγω του ότι οι γαστρεντερίτιδες από νοροϊό χαρακτηρίζονται από υψηλή μεταδοτικότητα με αποτέλεσμα να οδηγούν σε επιδημίες μεγάλης έκτασης, το προσωπικό των δομών όπου παρατηρείται υψηλός συγχρωτισμός όπως νοσοκομεία, Μονάδες Φροντίδας Ηλικιωμένων, βρεφονηπιακοί σταθμοί, πρέπει να είναι ενημερωμένο σχετικά με τα μέτρα πρόληψης και αντιμετώπισης εξάρσεων κρουσμάτων γαστρεντερίτιδας».