Η Αναστασία Παπαστάθη αναμετράται με τους «Βρικόλακες» στο θέατρο Rada
Η Αναστασία Παπαστάθη αναμετράται με τους «Βρικόλακες» στο θέατρο Radar
Το αριστούργημα του Χένρικ Ίψεν «Βρικόλακες» ανεβαίνει στο Θέατρο Radar σε απόδοση-σκηνοθεσία Αναστασίας Παπαστάθη κάθε Παρασκευή έως Κυριακή. Πρωταγωνιστούν οοι ηθοποιοί Νίκος Αναστασόπουλος, Μαριλένα Λιακοπούλου, Αναστασία Παπαστάθη, Θοδωρής Σκούρτας και Νεκτάριος Φαρμάκης.
Το έργο γραμμένο το 1881 ήταν μια κραυγή ενάντια στην υποκρισία και την διαφθορά της κοινωνίας. Συνάντησε πολλές αντιδράσεις από το πρώτο ανέβασμα του στο θέατρο, για την τολμηρότητά του και τον τρόπο με το οποίο έθιγε τον καθωσπρεπισμό και τις μικροαστικές αντιλήψεις της κοινωνίας και της εκκλησίας. Κατάφερε όμως να επιβληθεί και να θεωρείται σήμερα από τα πιο σημαντικά έργα της παγκόσμιας δραματουργίας.
Η ιστορία του τοποθετείται γύρω από μια γυναίκα, την Ελένα Άλβινγκ η οποία διοργανώνει μια μεγάλη γιορτή για να τιμήσει τον άσωτο άντρα της που έχει πεθάνει, ώστε να συντηρήσει την καλή εικόνα του λοχαγού Άλβινκ απέναντι στον γιο της Όσβαλτ και απέναντι στην κοινωνία. Πιστεύει ότι έτσι θα σκεπάσει τα μυστικά της οικογένειας και θα κλείσει τους λογαριασμούς με το σκοτεινό παρελθόν.
‘Όμως οι εξελίξεις και τα γεγονότα την υπερβαίνουν. Πολύ γρήγορα θα έρθει αντιμέτωπη με τον εαυτό της και τις επιλογές της. Όσο κι αν προσπάθησε να προστατεύσει τον γιο της Όσβαλντ και να τον κρατήσει μακριά από την καταστροφική επιρροή του πατέρα στάθηκε αδύνατο. Ακόμα και όταν επαναστάτησε για πρώτη φορά και χτύπησε την πόρτα του πάστορα Μάντερς για να ζητήσει βοήθεια, εκείνος την έστειλε πίσω στο καθήκον, στο σπίτι του νόμιμου συζύγου της.
Τα πρόσωπα του έργου διεκδικούν απεγνωσμένα το φως και την χαρά της ζωής, έχοντας να παλέψουν με τις σκουριασμένες ιδέες, με τις παλιές αντιλήψεις, με τα βιώματά τους, με την κληρονομιά των γονιών τους. Με όλα αυτά που ο Ίψεν ονομάζει βρικόλακες που είναι βαθιά ριζωμένα μέσα μας, ζωντανεύουν και μας εξουσιάζουν.
Με αφορμή την παράσταση, η Αναστασία Παπαστάθη μίλησε στα «Νέα».
Πώς προέκυψε η ιδέα για την παράσταση;
Τα έργα που ανεβάζω σχετίζονται με την έρευνα που κάνω κάθε φορά. Οι «Βρικόλακες» του Ίψεν είναι ένα έργο που μου έδωσε την δυνατότητα να ερευνήσω όχι μόνο τις σχέσεις εντός της οικογένειας, με τις οποίες καταπιάνομαι τα τελευταία χρόνια, αλλά και την σχέση της οικογένειας με την κοινωνία. Εμβαθύνει στη σκοτεινή πλευρά της ανθρώπινης φύσης και στις κοινωνικές συμβάσεις που μας εγκλωβίζουν. Ήρθε ως εξελικτική συνέχεια στο ρεπερτόριο του RADAR.
Πώς προσεγγίσατε το έργο του Ίψεν σκηνοθετικά;
Το σημείο αναφοράς μου είναι το κείμενο. Δίνω μεγάλη σημασία στο πως τα νοήματα του έργου θα φτάσουν στον θεατή μέσω του λόγου με καθαρότητα χωρίς επεμβάσεις που να του δημιουργούν αμηχανία. Στο συγκεκριμένο έργο με ενδιέφερε να αναδείξω τη διαχρονικότητα των θεμάτων του και να δημιουργήσω μια σύνδεση με το σημερινό κοινό. Εστίασα κυρίως στην ψυχολογική ανάπτυξη των χαρακτήρων και στην εσωτερική τους πάλη. Επέλεξα ένα σκηνικό τοπίο που αναδεικνύει αυτή την σύγκρουση, αποτυπώνει τον ψυχολογικό κόσμο των ηρώων και παράλληλα επιτρέπει στον θεατή να μπει σε αυτό τον κόσμο αναγνωρίζοντας κομμάτια της δικής του ζωής.
Πώς συνομιλεί το κείμενο με την σημερινή πραγματικότητα;
Φωτίζει θέματα που παραμένουν καίρια στην σύγχρονη εποχή όπως η υποκρισία, η διαφθορά, το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης του ανθρώπου, η ισότητα των φύλων, η ανάγκη για κοινωνική αποδοχή, τα τραύματα του παρελθόντος και τα στερεότυπα που κληροδοτούνται… Το κείμενο προσφέρει πλούσιο υλικό για να τεθούν ερωτήματα, ανοίγει έναν δημιουργικό διάλογο με τον σημερινό θεατή, ταράζει τα ήρεμα νερά του εφησυχασμού και αυτά είναι στοιχεία πολύτιμα στην σημερινή πραγματικότητα.
Για τον Ίψεν, βρικόλακες είναι όλα όσα κρύβουμε μέσα μας που ζωντανεύουν και μας εξουσιάζουν. Για σας ποια είναι;
Βρικόλακες είναι οι φόβοι μας. Είναι οι αλήθειες που αποφεύγουμε να αντιμετωπίσουμε, είτε σε προσωπικό είτε σε κοινωνικό επίπεδο. Πολλές φορές προτιμούμε να μένουμε σε μια ασφαλή αλλά άδεια πραγματικότητα παρά να αντιμετωπίσουμε το ρίσκο μιας αληθινής ζωής. Αυτοί οι βρικόλακες είναι κρυμμένοι στις σκοτεινές γωνιές της ύπαρξής μας και δεν παύουν να υπάρχουν επειδή τους αγνοούμε, αντίθετα δυναμώνουν, επανεμφανίζονται και τελικά καθορίζουν τις επιλογές μας χωρίς να το συνειδητοποιούμε.
Θεωρείτε ότι το «καλό όνομα» στην κοινωνία, όταν είναι ψεύτικο, μπορεί να διατηρηθεί ή θα έρθει η στιγμή που η αλήθεια θα βγει στο φως;
Πιστεύω ότι η αλήθεια, αργά ή γρήγορα, βρίσκει πάντα τον τρόπο να έρθει στο φως. Το “καλό όνομα” που χτίζεται σε ψέματα και υποκρισίες έχει ημερομηνία λήξης. Κάθε προσπάθεια να θάψουμε την αλήθεια, μας οδηγεί σε μεγαλύτερη σύγκρουση με τον εαυτό μας. Ο Ίψεν το καταγράφει ξεκάθαρα στο έργο του. Μόνο όταν αντιμετωπίσουμε τα σκοτάδια μας, μπορούμε να προχωρήσουμε πραγματικά.
Η αντίδραση του πάστορα στην επανάσταση της Ελένας, στέλνοντάς την πίσω σε όλα εκείνα από τα οποία προσπαθούσε να ξεφύγει, είναι μια πρακτική που τη βλέπουμε να διαιωνίζεται απέναντι στις γυναίκες μέχρι τώρα;
Ο πάστορας αντιπροσωπεύει μια κοσμοθεωρία που εκφράζει την συντηρητική άποψη της εκκλησίας, αλλά και η κοινωνία δεν απέχει πολύ από αυτή την θεώρηση. Παρ’ όλο που έχουν γίνει σημαντικά βήματα για την θέση της γυναίκας και την ισότητα των δυο φύλων βλέπουμε ακόμα γυναίκες να στιγματίζονται όταν ξεφεύγουν από τις παραδοσιακές νόρμες. Στην εποχή μας μια γυναίκα μπορεί να έχει περισσότερες επιλογές και δικαιώματα αλλά εξακολουθεί να αντιμετωπίζει τα ίδια θέματα με τις παλιότερες γενιές. Η περιοριστική αντίληψη ότι η θέση της γυναίκας είναι να είναι υποτακτική και εξαρτημένη από τον άντρα της, εξακολουθεί να καταλαμβάνει χώρο στην σύγχρονη κοινωνία. Ο πάστορας είναι ο συμβολισμός όλων των μηχανισμών που επιδιώκουν να διατηρήσουν τα στερεότυπα, και η Ελένα αντιπροσωπεύει κάθε γυναίκα που παλεύει να απελευθερωθεί από αυτά τα δεσμά.