دوچرخه، سندرم باکستر، ترافیک و طرح‌های انتقال آب!

محمد درویش

باکستر، نام اسبی وظیفه شناس در کتاب قلعه‌حیوانات است: حیوانات دست به دستِ هم می‌دهند، ارباب ظالم و خانواده‌اش را از مزرعه بیرون کرده و خود، مدیریت مزرعه را به دست می‌گیرند. آنها عهد نامه‌ای را تنظیم کرده که طبق آن همه‌ی حیوانات باهم برابرند. اما به تدریج خوکی که مدیریت مزرعه را بدست گرفته، عهدنامه را تغییر داده و برای خود و اطرافیانش حقوق وامتیازات ویژه‌ای وضع میکند؛ در این میان، اسبی در مزرعه زندگی می‌کند به نام “باکستر” که به لحاظ خوش خلقی، صبوری و پشتکار، مورد احترام همه‌ی حیوانات بوده و به نوعی، سرمایه اجتماعی محسوب میشود. حیوانات از او می‌خواهند کمکشان کند تا در مورد شرایط جدید تصمیم بگیرند؛ اما باکستر، سخت مشغول کار است و به اطرافش توجه‌ای ندارد. شُعار او این است: “من کار می‌کنم!” و احساس می‌کند که باید کار خود را به بهترین شکل انجام دهد و کاری به چیز دیگری نداشته باشد! غافل از اینکه عملکرد او سرانجام به فاجعه ای بزرگ ختم شد که هم خودش و هم دیگر حیوانات را قربانی نظامی خوک_محور کرد!

هم اکنون اعلام شده که تعداد خودروهای موجود در سطح معابر عمومی تهران، شش برابر ظرفیت خیابانهای پایتخت است. نتیجه اینکه بیش از ۲۰ میلیون ساعت از عمر تهرانیها روزانه در ترافیک تلف میشود معادل ۱۰ هزارمیلیارد تومان در سال. از سوی دیگر، ترافیک به تشدید آلودگی هوا، آلودگی صوتی، کم تحرکی و کم_تحملی شهروندان منجر شده که خود هزاران میلیارد تومان دیگر خسارت به بارآورده، بر شمار پرونده های قضایی افزوده و از کارایی فردی به شدت میکاهد، رخدادی که قربانی نخستش، اُفت رشد اقتصادی است.

حال فرض کنیم همه خودروهای شهر برقی یا ‌هیبرید بود؛ آیا تفاوتی در ترافیک ایجاد میکرد؟! فرض کنیم ایران_خودرو و سایپا در جهشی خیره کننده توانسته باشند خودروهایی به مراتب مدرن تر، راحت تر و کم آلوده تر از تویوتا تولید کنند، آیا دیگر نگران هدررفتِ سالانه آن ده هزارمیلیاردتومان و تشدید کم تحرکی شهروندان نمی بودیم؟!

اصرار به رعایت معاینه_فنی و سوخت استاندارد در شهری که دچار ازدحام خودروست، نوعی دیگر از سندرم_باکستر است! و دلیلی بر اینکه چرا ۸۰ میلیون ایرانی روزانه ۸۸ میلیون لیتر بنزین مصرف میکنند و ۸۰ میلیون از شهروندان ترکیه کمتر از ۸ میلیون لیتر بنزین! حرکت با خودرو استاندارد در حالیکه کمربند ایمنی را بسته و باد لاستیکها و ایربکها را هم کنترل کرده ایم، هرگز ما را به نوشهر نمیرساند، وقتی پیوسته تابلوها دارند نزدیک تر شدن ما به قم، اصفهان و بوشهر را اعلام میکنند! باید شجاعتِ دورزدن را در خود تقویت کنیم.

اینکه در بسیاری از کشورهای جهان اینک دریافته اند راه مهار ترافیک و آلودگی هوا از ایجاد مسیرهای ایمن برای دوچرخه_سواری، پیاده_روی و گسترش وسایل حمل و نقل عمومی می گذرد، آشکارا نشانه آن است که باید نهضت بزرگراه سازی، تونل سازی، پل سازی و پارکینگ طبقاتی سازی را متوقف کرده و هزینه های گزاف این عملیات سازه ای را اختصاص به آفرینش و طراحی شهری با مبلمانی زیست_محور دهیم.

آن مدیری که ۱۶ ساعت در روز کار میکند، تابلو اطلاع رسانی برای پایان پروژه صدر نصب کرده، از همه ابزارها استفاده میکند تا پول لازم برای ساخت بزرگراههای بیشتر تامین شود و در نهایت پس از ۱۲ سال که پایتخت را واگذار میکند، ظرفیت معابر شهرش از یک سوم خودروهای موجود به یک ششم کاهش یافته، دچار سندرم باکستر است! آن مدیری که همه تلاش خود را میکند تا به رغم تحریمها، چاههای آب بیشتری حفر شده، موتورپمپهای قوی تری وارد کشور شده، طرحهای انتقال آب گسترده تری طراحی شده و سدهای مرتفع تری بنا شوند؛ دچار سندرم باکستر است؛ آن مدیری که هدررفت ۳۵ میلیون تن مواد غذایی را در سال می بیند و میداند که سالی ۲۶.۷ میلیاردمتر مکعب از آبی که در اختیار بخش کشاورزی قرار میگیرد، به دلیل ضایعات نابود میشود و آنگاه نشانی غلط داده و برای حل بحران کمبود غذا و آب از تولید محصولات تراریخته دفاع میکند، در بهترین حالت دچار سندرم باکستر است! آن پزشکی که برای حل بحران کمبود ‌ویتامین_D در دانش آموزان ایرانی، مکملهای غذایی را توصیه کرده و هرگز نمی پرسد چرا در کشوری که بیش از ۳۰۰ روز آفتابی دارد، باید نوجوانانش دچار کمبود چنین ویتامینی شوند؟ و راهش در فراهم کردن بستر برای حضور بیشتر دانش آموزان در طبیعت و خروج از کلاسها است، دچار سندرم باکستر است. چقدر از این سندرم ها میتوان مثال زد؟ چقدر …

در یک تحلیل خوشبینانه، ما کشور را قربانی مدیریتی کردیم که دچار سندرم باکستر است! برای همین است که برپایی گسترده ترِ روز_جهانی_دوچرخه فقط یک هم آوایی نمادین نیست؛ نوعی کنش هوشمندانه مدنی در مواجهه با باکسترمحوری در چیدمان توسعه ملی است.