Σαουδική Αραβία – Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν: Οι μπίζνες του πρίγκιπα-διαδόχου που θέλει να αγοράσει τον… κόσμο
Πίσω στο 2015, λίγο πριν κλείσει τα 30 του, ο Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν, χρισμένος πρίγκιπας διάδοχος της Σαουδικής Αραβίας έλαβε ένα «δώρο» που έμελλε να ξεκλειδώσει το μέλλον της χώρας του: τα «κλειδιά» δηλαδή την πλήρη εποπτεία του Ταμείου Δημοσίων Επενδύσεων (PIF).
Το Ταμείο ιδρύθηκε το 1971. Από τότε κύλησε πολύ νερό στα αυλάκι και πλέον μετασχηματίστηκε από ένα δυσκίνητο κρατικό οργανισμό σε έναν επενδυτικό κολοσσό με παγκόσμια παρουσία.
Αποστολή του PIF, που σήμερα διοικείται από τον Γιασίρ Αλ Ρουμαγιάν, είναι να επενδύει σε περιουσιακά στοιχεία υψηλού προφίλ παγκοσμίως για να συμβάλει στο μετασχηματισμό της οικονομίας, που εξαρτάται από το πετρέλαιο. Αποτελεί βασικό εργαλείο του φιλόδοξου προγράμματος Όραμα 2030 του πρίγκιπα διαδόχου Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν.
Όπως αναφέρει εκτενές δημοσίευμα του Business Insider εξαρτάται εν μέρει από το πόσο επιτυχημένο είναι το PIF στη δημιουργία αποδόσεων από τα μεγάλα στοιχήματα στο εξωτερικό και τη μόχλευση αυτών των στοιχημάτων για να οικοδομήσει δυνατές επιχειρήσεις στο εσωτερικό του βασιλείου.
Το Όραμα 2030
Το βασίλειο έχει ανακοινώσει την Εθνική Επενδυτική Στρατηγική (NIS), τον βασικό άξονα για την επίτευξη του Οράματος 2030. Ανάμεσα στους στόχους του φιλόδοξου προγράμματος που θα αλλάξει τη φυσιογνωμία της εξαρτώμενης από το πετρέλαιο οικονομίας είναι οι ακόλουθοι: η αύξηση της συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα στο ΑΕΠ στο 65%, η αύξηση της συνεισφοράς των Άμεσων Ξένων Επενδύσεων (ΑΞΕ) στο ΑΕΠ στο 5,7%, η αύξηση της συμβολής των εξαγωγών εκτός πετρελαίου στο ΑΕΠ από 16% σε 50%, μείωση του ποσοστού ανεργίας στο 7% και την κατάκτηση μια θέση στη δεκάδα των κορυφαίων οικονομιών στον Παγκόσμιο Δείκτη Ανταγωνιστικότητας έως το 2030.
«Η προσωπική φιλοδοξία του Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν είναι σε μεγάλο βαθμό να καταστήσει τη Σαουδική Αραβία μια ιδιαίτερα ορατή και διεθνώς σεβαστή οικονομία μετά το πετρέλαιο» εξηγεί στο Business Insider ο Steffen Hertog, αναπληρωτής καθηγητής στο London School of Economics. «Το PIF είναι μακράν το σημαντικότερο όχημά του σε αυτή την προσπάθεια».
Το χαρτοφυλάκιο του PIF
Αλλά καθώς το PIF επεκτείνεται γίνεται όλο και πιο ασαφές το πόσο επιτυχημένο θα είναι πέρα από τον Κόλπο. Στο χαρτοφυλάκιο βρίσκονται μερικά από τα πιο παραγωγικά ονόματα των παγκόσμιων επιχειρήσεων.
Στον τομέα της τεχνολογίας, έχει διοχετεύσει 3,5 δισ. δολάρια στην Uber, έχει επενδύσει 45 δισ. δολάρια στο Vision Fund της SoftBank, έχει αποκτήσει μερίδιο 60% στον ανταγωνιστή της Tesla, τη Lucid, και έχει γίνει o κύριος ιδιοκτήτης της νεοφυούς εταιρείας επαυξημένης πραγματικότητας Magic Leap.
Πέρα από αυτό, έχει τοποθετήσει δισεκατομμύρια δολάρια στη LIV Golf, ηγήθηκε της εξαγοράς της Newcastle United για 415 εκατ. δολάρια, στήριξε το ταμείο υποδομών της Blackstone με 20 δισ. δολάρια και επένδυσε στην Carnival, τη μεγαλύτερη εταιρεία κρουαζιέρας στον κόσμο. Τον Ιούνιο, το PIF επέκτεινε τη συμμετοχή του στο αεροδρόμιο Heathrow του Λονδίνου.
Τα στοιχεία που δημοσιεύθηκαν τον Ιούλιο από την GlobalSWF, εταιρεία δεδομένων που παρακολουθεί τη δραστηριότητα των κρατικών επενδυτικών κεφαλαίων, διαπίστωσαν ότι η PIF διέθεσε περισσότερα κεφάλαια κατά το πρώτο εξάμηνο του 2024 από όλους τους άλλους κρατικούς επενδυτές, οι οποίοι συνολικά επένδυσαν σχεδόν 100 δισ. δολάρια κατά το εξάμηνο.
Σύμφωνα με τον Hertog του LSE, η προτίμηση του PIF σε μάρκες υψηλού προφίλ δεν έχει να κάνει μόνο με το να γίνει η χώρα πιο ορατή στη Δύση. «Πρόκειται, ως επί το πλείστον, για εταιρείες που δραστηριοποιούνται σε τομείς τους οποίους θεωρεί ως βασικούς για την εγχώρια οικονομική διαφοροποίηση της Σαουδικής Αραβίας».
Οι δημόσιες σχέσεις
Για να πραγματοποιηθούν αυτές οι συμφωνίες η Σαουδική Αραβία αναπτύσσει τις δεξιότητες του στις δημόσιες σχέσεις.
Τον Φεβρουάριο, υποστήριξε το διήμερο συνέδριο στο Μαϊάμι, όπου ομιλητές ήταν ο ηγέτης της Blackstone Stephen Schwarzman και ο γαμπρός του Ντόναλντ Τραμπ Jared Kushner. Τον Οκτώβριο, το βασίλειο θα προετοιμαστεί να δεχθεί την παγκόσμια ελίτ που θα κατέβει στην πρωτεύουσα Ριάντ για το επενδυτικό συνέδριο «Νταβός στην έρημο».
Η εκδήλωση, η οποία έχει προσελκύσει στο παρελθόν τους διευθύνοντες συμβούλους της JP Morgan και της BlackRock, Jamie Dimon και Larry Fink, έχει αποδειχθεί αμφιλεγόμενη στο παρελθόν. Ο υποτιθέμενος ρόλος του Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν στη δολοφονία του δημοσιογράφου Τζαμάλ Κασόγκι το 2018, στην οποία αρνείται ότι είχε ανάμειξη, έβαλε σε σκέψεις ορισμένους διαπραγματευτές.
Για τις παγκόσμιες εταιρείες, τους διαχειριστές κεφαλαίων και τους τραπεζίτες, ο πλούτος της Σαουδικής Αραβίας αποτελεί μεγάλο πόλο έλξης σε μια κρίσιμη στιγμή. Ενώ άλλοι επενδυτές έχουν επιδείξει επιφυλακτικότητα μπροστά σε ένα περιβάλλον υψηλότερων επιτοκίων, το βασίλειο συνέχισε τη ροή των χρημάτων του.
Αυτό οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι έχει θέσει ως στόχο τα υπό διαχείριση περιουσιακά στοιχεία ύψους 2 τρισ. δολαρίων μέχρι το τέλος της δεκαετίας και τρέχει ενάντια στον χρόνο για να προλάβει την προθεσμία για το φιλόδοξο πρόγραμμά του «Όραμα 2030».
Η Σαουδική Αραβία βρίσκεται επίσης εγκλωβισμένη σε έναν έντονο ανταγωνισμό με άλλες οικονομικές δυνάμεις της περιοχής, όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, όπου ταμεία όπως η Mubadala και η G42 έχουν απασχοληθεί με την εξασφάλιση των δικών τους μεγάλων διεθνών συμφωνιών.
Επιθετική οικονομική διπλωματία
Πέρα από τον ανταγωνισμό τα κρατικά ταμεία της περιοχής, ανάμεσα του και το PIF, σύμφωνα με εκτεταμένη έρευνα του Bloomberg, ασκούν μεγαλύτερη πίεση στους γίγαντες της Wall Street, καθώς γνωρίζουν ότι κατέχουν το υπερόπλο των σχεδόν 4 τρισ. δολαρίων, ένα σημαντικό κεφάλαιο που οι δυτικές κεφαλαιαγορές επιθυμούν να προσελκύσουν.
Tα funds της Μέσης Ανατολής ζητούν ανταλλάγματα για τα κεφάλαια τους όπως είναι η μεγαλύτερη παρουσία στις χώρες τους, με τοπικά γραφεία και προσωπικό που ζει και εργάζεται στην περιοχή, επιθυμώντας οι επενδύσεις να πάρουν μορφή στρατηγικής συνεργασίας καθώς μετασχηματίζουν την οικονομία τους απεξαρτημένη από το πετρέλαιο.
Το PIF, που διαχειρίζεται 925 δισ. δολάρια, θεωρείται ιδιαίτερα επιθετικό στην αναζήτηση μιας πιο εξέχουσας θέσης στην παγκόσμια σκηνή. Όταν αγόρασε μερίδιο στο αεροδρόμιο Χίθροου του Λονδίνου, είδε την ευκαιρία να αποκτήσει θέσεις προσγείωσης για τα δικά της αεροπλάνα και να μελετήσει πώς λειτουργεί ένα μεγάλο διεθνές αεροδρόμιο καθώς προσπαθεί να μετατρέψει το Ριάντ σε έναν από τους κορυφαίους προορισμούς του κόσμου.
Οι κίνδυνοι των επενδύσεων
Ωστόσο, ενώ οι Σαουδάραβες ετοιμάζονται να συνεχίσουν να διοχετεύουν τα μετρητά τους στο εξωτερικό, το PIF αντιμετωπίζει ορισμένους κινδύνους.
Πρώτον, το ταμείο έμαθε με σκληρό τρόπο το κόστος των μεγάλων επενδύσεων, καθώς ορισμένες από τις υψηλού προφίλ επενδύσεις του στο εξωτερικό αντιμετώπισαν οικονομικές δυσκολίες. Νωρίτερα αυτό το μήνα, για παράδειγμα, αναγκάστηκε να καλύψει το κενό χρηματοδότησης της Lucid με 1,5 δισ. δολάρια.
Το PIF χρειάστηκε επίσης να στηρίξει μια άλλη εταιρεία. Σύμφωνα με τις καταθέσεις που δημοσιεύτηκαν στη Βρετανία αυτόν τον μήνα, το ταμείο έχει βάλει 750 εκατ. δολάρια στη Magic Leap από τις αρχές του 2023, καθώς παλεύει να κάνει τα ακουστικά immersive reality (με τον όρο εννοούμε την συγχώνευση του φυσικού κόσμου με μια ψηφιακή ή προσομοιωμένη πραγματικότητα) ευρείας αποδοχής.
Για τον Hertog, αν και εταιρείες όπως η Lucid «έπεσαν σε δύσκολες στιγμές» – και άλλα στοιχήματα του PIF σε εταιρείες όπως το SoftBank Vision Fund «πράγματι δεν τα πήγαν καλά» – είναι ακόμη πολύ νωρίς για να πούμε πώς θα εξελιχθεί η συνολική απόδοση. Το ταμείο ταλαντεύτηκε σε ετήσια κέρδη το 2023 μετά από ζημίες 11 δισ. δολαρίων το προηγούμενο έτος, ανέφερε το Bloomberg, αν και πολλά στοιχήματα βρίσκονται ακόμη στην αρχή.
«Υπάρχουν εγγενείς κίνδυνοι στις επενδύσεις σε νέους τομείς, οπότε αυτό που έχει σημασία δεν είναι οι μεμονωμένες αποτυχίες αλλά η απόδοση ολόκληρου του χαρτοφυλακίου» σημειώνει ο Hertog.
Η συνάντηση με τον Μητσοτάκη
Ο πρίγκιπας διάδοχος είχε επισκεφθεί την Ελλάδα πριν από δύο χρόνια για να επιβεβαιώσει τη διμερή στρατηγική συνεργασία και να υπογράψει σημαντικές συμφωνίες. Στη συνάντηση του με τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη είχε πει «Με χαροποιεί ιδιαίτερα ότι βρίσκομαι στην Αθήνα και σας ευχαριστώ πραγματικά για τη θερμή υποδοχή, η οποία σημαίνει πολλά για εμένα και για τη Σαουδική Αραβία.
»Η σχέση μεταξύ των δύο χωρών μας είναι μια ιστορική σχέση και πιστεύω ότι έχουμε επίσης ιστορικές ευκαιρίες, πολλές από τις οποίες πρόκειται να οριστικοποιήσουμε σήμερα. Συνδέοντας τα δίκτυα ηλεκτρικού ρεύματος, μπορούμε να παρέχουμε στην Ελλάδα και τη νοτιοανατολική Ευρώπη μέσω της Ελλάδας πολύ φθηνότερη ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές και θα υπογράψουμε μνημόνιο κατανόησης σχετικά με αυτό σήμερα.
»Μας απασχολεί επίσης το υδρογόνο και πώς να μετατρέψουμε την Ελλάδα σε κόμβο για την Ευρώπη όσον αφορά το υδρογόνο, πρόκειται για κάτι που αλλάζει τα δεδομένα και για τις δύο χώρες. Εργαζόμαστε επίσης για τη διασύνδεση του δικτύου τηλεπικοινωνιών.
Πολιτική διαπλοκή
Οι σχέσεις της PIF με πολιτικά πρόσωπα προκαλούν επίσης ανησυχίες. Ο γαμπρός του Ντόναλντ Τραμπ, Κούσνερ, ο οποίος ίδρυσε την εταιρεία ιδιωτικών κεφαλαίων Affinity Partners το 2021, έλαβε δέσμευση ύψους 2 δισ. δολαρίων από το PIF, η οποία τελεί υπό έρευνα από τον πρόεδρο της Επιτροπής Οικονομικών της Γερουσίας, γερουσιαστή Ρον Γουάιντεν.
Σε επιστολή που δημοσιεύθηκε τον Ιούνιο, ο γερουσιαστής εξέφρασε ανησυχίες ότι το PIF και άλλα μεσανατολικά κεφάλαια «χρησιμοποιούσαν πληρωμές σε στελέχη της Affinity ως μέσο για να επηρεάσουν τον Κούσνερ και άλλα πολιτικά ισχυρά άτομα».
Για τον Abdullah Alaoudh, διευθυντή στο Middle East Democracy Center, φαίνεται σαφές ότι η αγορά «μεγάλης επιρροής» – ή «ξεπλύματος», όπως το θέτει – αποτελεί βασικό μέρος των συναλλαγών του ταμείου στο εξωτερικό. Εάν οι δυνητικοί εταίροι μπορούν να αποσιωπήσουν ορισμένες από τις πιο αμφιλεγόμενες δραστηριότητές του, όπως ο πόλεμος του Βασιλείου στην Υεμένη, θα έχει ευκολότερο χρόνο να ολοκληρώσει τις συμφωνίες.
Όπως σημειώνει ο Hertog, αξίζει να θυμόμαστε ότι η κύρια προτεραιότητα του PIF παραμένει το εγχώριο χαρτοφυλάκιό της. «Ενώ ορισμένες εγχώριες επενδύσεις έχουν περικοπεί, η κύρια φιλοδοξία του ταμείου είναι η εγχώρια διαφοροποίηση», δήλωσε.
Πηγή: ΟΤ