Առաջացել է մեծ ծուղակ հասարակության և պետության համար. Աղասի Ենոքյան
Սերժ Սարգսյանի ռեժիմի կարևոր քաղաքական առանձնահատկությունն էր, որ այն մանրամասն պայքարում էր բոլոր քաղաքական ուժերի գոյության դեմ։ Մի դեպքում ճնշելով, մյուս դեպքում գնելով, այս իշխանությունը հասավ նրան, որ քաղաքական դաշտը անապատացավ և մնացին միայն մարգինալ կամ ֆեյք կուսակցությունները։
Հեղափոխության պատճառն էլ հենց այն էր, որ առաջացած միաբևեռ քաղաքական համակարգը մերժում էր ընտրություններով քաղաքական զարգացումները և թողնում էր միայն հեղափոխական ճանապարհը։ Հակակշիռներից զուրկ քաղաքական համակարգը միշտ էլ բացառում է էվոլյուցիոն ճանապարհը և պարունակում է հեղափոխական պայթյունավտանգություն։
Թավշյա հեղափոխության հաղթանակը չձևավորեց երկբևեռ կամ բազմաբևեռ համակարգ, այլ պարզապես մի միաբևեռ համակարգը փոխարինեց մյուսով։ Հանրապետական կուսակցությունը դիմադրության մի շարք թույլ փորձերից հետո կապիտուլացվեց, դարձավ այնքան զուրկ քաղաքական կամքից, որ անգամ հրաժարվեց մասնակցել Երևանի ավագանում ընտրություններին։ Մյուս քաղաքական ուժերը՝ ՀՅԴ, ԲՀԿ, դաշինք կազմեցին նոր իշխանական կենտրոնի՝ ԵԼՔ-ի հետ։
Իրավիճակը էապես փոխվեց Ռոբերտ Քոչարյանի կալանավորումից հետո, ինչը, ըստ էության, նրան վերադարձրեց քաղաքականություն։ Ռոբերտ Քոչարյանը դառնում է երկրորդ բևեռը, որի շուրջ հավաքվում են նոր իշխանությանը մերժողները։
Սերժ Սարգսյանը իր ժամանակին կարողացավ չեզոքացնել Քոչարյանի՝ քաղաքականություն վերադառնալու փորձերը։ Նախևառաջ, նա ձեռք չտվեց իր նախորդի հսկայական բիզնես իմպերիային։ Հայաստանում ընթացող տնտեսական վերադասավորումների ողջ ընթացքում Քոչարյանի հսկայական կարողությունների վրա հարձակումներ չեղան, և դա ոչ միայն նախօրոք կայացած համաձայնությունների արդյունք էր, այլև գիտակցումն էր այն փաստի, որ իր ինչքը պահպանելու համար Քոչարյանը կնետվի կենաց-մահու պայքարի։ Ընտրություններին ինչ-ինչ կուսակցություններով ներկայանալու փորձերը նույնպես հաջողությամբ չեզոքացվեցին կամ հասցվեցին նվազագույնի։ Ամեն դեպքում, Քոչարյանը բացահայտորեն չէր ներկայացնում քաղաքական նկրտումներ։
Նոր իշխանությունները, ձերբակալելով Ռոբերտ Քոչարյանին, ակնհայտ դարձրեց, որ վտանգված է վերջինիս անվտանգությունն ու ունեցվածքը։ Քոչարյանը զսպանակեց և շատ արագ սկսեց իրականացնել իր քաղաքական պոտենցիալը։ Նրա շուրջ անմիջապես հավաքվեցին հեղափոխության արդյունքներից դժգոհ ուժերը, ստորագրություններ հավաքեցին 46 պատգամավոր, հայտարարություններով հանդես եկան հանրապետականներն ու դաշնակները։ Կարելի է ենթադրել, որ շուտով այստեղ կհայտնվեն Ռոբերտ Քոչարյանի ծնած կուսակցությունները՝ ՕԵԿ-ը, ԲՀԿ-ն, և այլոք։ Խոսվում է այն մասին, որ Քոչարյանն արդեն ձեռք է բերել 5 հեռուստաալիք և այլ լրատվամիջոցներ։ Այս ճամբարին կօժանդակի նաև միջին և մանր բյուրոկրատիան, ով զրկվել է կենցաղային կոռուպցիայից սնվելու աղբյուրներից։
Ստացվում է բավական ազդեցիկ բևեռ, որին հստակորեն կարելի է կոչել հակահեղափոխական, քանի որ նրա առաջնահերթ խնդիրը լինելու է հեղափոխության արդյունքների վերանայումը։ Եթե մինչև հիմա հակահեղափոխության դեմ պայքարը պարզապես քարոզչական հնարք էր, ապա այժմ նրա հանդեպ անլրջության, նրան անտեսելու, կամ ոչ պրոֆեսիոնալ աշխատանքի դեպքում այս հակահեղափոխությունն ունի որոշակի հաջողության պոտենցիալ, քանի որ տիրապետում է զգալի մարդկային, քաղաքական, արտաքին քաղաքական, պրոֆեսիոնալ, կազմակերպական և մեդիա ռեսուրսների, ինչպես նաև՝ հսկայական ֆինանսների։ Բայց որ ամենակարևորն է՝ այս հակահեղափոխության առջև դրված է «հաղթիր, կամ կմեռնես» հրամայականը, այնպես, որ պայքարը լինելու է կենաց-մահու։
Մի քանի նկատառում այս հակահեղափոխության վերաբերյալ։ Նախ, նրա համար կարևոր կատալիզատոր հանդիսացավ Ռոբերտ Քոչարյանի ձերբակալությունը, այլապես պոտենցիալ հակահեղափոխականները կամ «մտքի տեռորի» ճնշման տակ կամ համագործակցում էին հեղափոխության հետ, կամ «թավշյա խունտայի» կողմից հնարավոր կոռուպցիոն բացահայտումներից վախեցած պարզապես սառեցրել էին իրենց անդամությունը քաղաքականության մեջ։
Մյուս կարևոր հանգամանքն այն է, որ հակահեղափոխական բևեռը նույնպես ծայրահեղական է։ Քաղաքականության մեջ կրկին առաջանում է «սև-սպիտակ» մոտեցումը, այսինքն՝ եթե դու հեղափոխական չես, ապա հակահեղափոխական ես, և հակառակը։ Ի դեպ, երկու ուժերն էլ պրոռուսական են, և արտաքին քաղաքական ընտրությունը փակ է։
Սա փակում է առողջ քննադատության ճանապարհը, ինչպես նաև ցենտրիստական, լիբերալ, արևմտամետ քաղաքական զարգացման ճանապարհը։ Մեծ հաշվով, առաջացել է մեծ ծուղակ հասարակության և պետության համար։
Աղասի Ենոքյան