Politički 'uspjeh' SPC-a na nikšićkim izborima
Izbori u Nikšiću, kao prvo odmjeravanje snaga nakon prošlogodišnjih parlamentarnih pokazali su da su partije koje će formirati vlast bile podržane od Srpske pravoslavne crkve, jedna od centrale u Beogradu a druga od mitropolije u Crnoj Gori.
Politički analitičar Zlatko Vujović, komentarišući epilog izbora u drugom po veličini gradu u Crnoj Gori navodi da je evidentan pad povjerenja u Demokratski front (DF) koga podržava predsjednik Srbije Aleksandar Vučić i centrala Srpske pravoslavne crkve u Beogradu. Sa druge strane, Vujović ukazuje na rast snage Demokrata Alekse Bečića koje su otvoreno podržali premijer Crne Gore Zdravko Krivokapić i administrator Mitropolije SPC u Crnoj Gori Joanikije.
Promjenom vlasti na parlamentarnim izborima avgusta 2020, na kojima je smijenjena trodecenijska vlast DPS, Crna Gora dobila je Vladu premijera Zdravka Krivokapića, bliskog SPC i pokojnom mitropolitu Amfilohiju, koji je bio kritičar srpskog predsjednika Vučića.
Joanikije je od smrti Amfilohija, krajem oktobra prošle godine na funkciji administratora i glavni je kandidat za mjesto mitropolita SPC u Crnoj Gori koga u maju treba da izabere Sabor SPC u Beogradu.
Uticaj SPC i Beograda
Zlatko Vujović za Radio Slobodna Evropa (RSE) kaže da će na odnose DF-a i Demokrata na nacionalnom nivou, presudan uticaj imati zvanični Beograd i SPC.
“Sada je ključno pitanje da li će SPC u Crnoj Gori preko Joanikija i dalje podržavati premijera Zdravka Krivokapića i lidera Demokrata Aleksu Bečića ili će se okrenuti DF-u”, komentariše Vujović.
Sa druge strane, kaže Vujović, “ako Aleksandar Vučić bude htio i dalje da podržava DF onda će insistirati da na čelo mitropolije u Crnoj Gori dođe neko ko će mu biti lojalan”.
Vujović ne isključuje mogućost i formiranje neke nove konzervativne partije čija bi okosnica bile Demokrate i pristalice premijera Krivokapića.
“To bi bilo stvaranje konzervativnog bloka koji nije tako ekstreman kao DF ali koji bi bio nesporno pravoslavne i srpske orijentacije ” kaže Vujović.
Izvršna dirketorica Centra za građansko obrazovanje Daliborka Uljarević kaže za RSE da je uvijek postojala razlika između DF-a i Demokrata u dijelu odnosa sa Beogradom.
„Za Crnu Goru je bolje da jači rezultat postigne partija koja sudbinu veže za Crnu Goru i koja ne ide po instrukcije nigdje van Crne Gore”, ocjenjuje Uljarević.
DF je na izborima u Nikšiću osvojio 5.500 glasova manje u odnosu na rezultat u tom gradu sa parlamentarnih izbora iz avgusta 2020. dok su Demokrate osvojile 4.200 glasova više nego prije šest i po mjeseci.
“U ovom slučaju došlo je do snažne poruke DF-u da nije dovoljno mahati zastavama već da je neophodno jače utemeljenje i privrženost Crnoj Gori da bi se dobilo povjerenje birača“, ocjenjuje Uljarević.
Šta se desilo sa građanskom opcijom?
Na izborima u Nikšiću Građanski pokret URA osvojio je jedan odbornički mandat, ili nešto preko 2.100 glasova što je neznatan rast u odnosu na rezultat u tom gradu na prošlogodišnjim parlamentarnim izborima. Socijaldemokratska partija nije prešla cenzus.
“ Iako je u jednom trenutku prema istraživanjima URA imala dvocifrenu podršku birača i na državnom nivou i u Nikšiću, u poslednjih nekoliko mjeseci su u potpunosti harmonizovali svoje stavove sa prosrpskim partijama i sa Srpskom pravoslavnom crkvom i u toj situaciji se postavlja pitanje zašto bi jedan građanski, proevropski i procrnogorski birač glasao za njih ”, kaže Zlatko Vujović navodeći da bi URA trebalo da se jasno opredijeli u kom pravcu će ići njihova politika.
Daliborka Uljarević pak ne smatra da je slabim rezultatom građanskih partija u Nikšiću nestala građanska opcija.
„Demokrate ne treba svrstati na nacionalistički pol iako imaju dimenziju koja je bliska tom dijelu. Ovo jeste prilika za partije koje se dominantno legitimišu kao građanske da uvide greške i da mnogo više rade na postavljanju tema a ne na pokušaju odgovora na teme koje postavljaju nacionalistički polovi“, poručuje Uljarević.
Zašto niko neće u postizbornu koaliciju sa DPS ?
Iako je pojedinačno osvojila najviše glasova na izborima 14.marta, DPS neće moći da formira većinu jer nema koalicionog kapaciteta.
Isto je bilo na poslednjih parlamentarnim izborima kada je DPS osvojio najveći broj poslaničkih mjesta, ali usljed nemogućnosti da formira parlamentarnu većinu, formirale su je koalicije predvođene DF-om i Demokratama Alekse Bečića, uz pomoć Građanskog pokreta URA Dritana Abazovića.
Daliborka Uljarević smatra da je premalo vremena prošlo od parlamentarnih izbora da bi se pravile te vrste koalicija ocjenjujući i da se sam DPS ne snalazi najbolje u opoziciji.
„DPS ne radi na tome da brzo izgradi mostove koji bi eventualno mogli da ga vrate u neku bolju poziciju. Tu mislim na kadrovsku politiku i trenutno rukovodstvo DPS-a koje je vrlo tvrda linija i koja nema dijaloški kapacitet prema drugim akterima a prije svega neistomišljenicima. To je preduslov da bi se raširio koalicioni kapacitet ove partije“, ocjenjuje Uljarević.
Zlatko Vujović smatra da DPS prvo treba da “pospremi” u svom dvorištu a onda da stvara ambijent u kojem bi mogao da bude prihvatljiv kao koalicioni partner čak i pojedinim partijama iz aktuelne vlasti.
“Iako je pojedinačno osvojio najviše glasova u Nikšiću, DPS je od birača dobio poruku da promjene koje su se u međuvremenu desile u toj partiji nijesu dovoljne, da taj njihov fejs lifting koji se desio mora da prate korjenite promjene i otklon od nekih tekovina bivše vladavine”.
Izbori u Nikšiću održani su u ambijentu političkih tenzija i visokog epidemiološkog rizika. Nikšić nakon Podgorice ima najviše inficiranih korona virusom u Crnoj Gori (1451).