Καλλιτεχνική έρευνα σε μορφή για τη μεταβατική έννοια της θηλυκότητας
Τέσσερις γυναίκες χορογράφοι και χορεύτριες, η Αντιγόνη Γύρα, η Άρτεμις Λαμπίρη, η Ανθή Θεοφιλίδη από την Ελλάδα και η Μίριαμ Ένγκελς από το Ισραήλ, εξερευνούν με όχημα το σώμα τις διαφορετικές μορφές της γυναικείας φύσης, τη μητρότητα, αλλά και τους αμυντικούς μηχανισμούς που κατασκευάζουν οι θηλυκότητες για να επιβιώσουν.
Ο Κινητήρας συνεχίζει τη νομαδική ζωή του και διοργανώνει, σε συνεργασία με το ισραηλινό Machol Shalem Dance House, καλλιτεχνική έρευνα σε μορφή residency, για τη μεταβατική έννοια της θηλυκότητας στις αρχές του νέου αιώνα. Aπό τις 3 έως τις 17 Μαΐου, στο πλαίσιο του προγράμματος ανταλλαγής καλλιτεχνών Femininity in Transition, τέσσερις γυναίκες χορογράφοι και χορεύτριες, η Αντιγόνη Γύρα, η Άρτεμις Λαμπίρη, η Ανθή Θεοφιλίδη από την Ελλάδα και η Μίριαμ Ένγκελς από το Ισραήλ, εξερευνούν με όχημα το σώμα τις διαφορετικές μορφές της γυναικείας φύσης, τη μητρότητα, αλλά και τους αμυντικούς μηχανισμούς που κατασκευάζουν οι θηλυκότητες για να επιβιώσουν.
Η έρευνα, η οποία πραγματοποιείται σε διαφορετικά στούντιο χορού της Αθήνας, στις βόλτες των καλλιτεχνών σε εστιατόρια, καφέ, στους δρόμους της Αθήνας αλλά και στο διαδίκτυο, θα οδηγήσει στη δημιουργία τεσσάρων σόλο χορού μικρής διάρκειας, που θα παρουσιαστούν μελλοντικά στην Αθήνα και σε φεστιβάλ του εξωτερικού.
Το Καλλιτεχνικό Δίκτυο Παραστατικών Τεχνών Κινητήρας από το 2008 που ίδρυσε το πρώτο residency centre για τις παραστατικές τέχνες στην Ελλάδα, το Κινητήρας Studio, μέχρι και σήμερα που λειτουργεί νομαδικά ως νέο ευέλικτο μοντέλο καλλιτεχνικών κατοικιών, στοχεύει στην εξωστρέφεια και τη διαπολιτισμική καλλιτεχνική ανταλλαγή. Μέσα στα χρόνια, περισσότεροι από 100 καλλιτέχνες από όλον τον κόσμο έχουν υποστηριχθεί από το δίκτυο του Κινητήρα, προκειμένου να έχουν τις κατάλληλες συνθήκες έρευνας και δημιουργίας. Καθώς η φετινή θεματική ομπρέλα όλων των δράσεων του Κινητήρα είναι η έννοια της μετάβασης, μέρος αυτών των δράσεων εστιάζει στην έννοια της θηλυκότητας με το πρόγραμμα Feminity in Transition.
Ο αρχικός σχεδιασμός περιελάμβανε τη φιλοξενία των Ελληνίδων χορευτριών και χορογράφων στο Ισραήλ για δυο εβδομάδες και την παρουσίαση των υπό διαμόρφωση έργων στο Machol Shalem Dance House σε ζωντανό κοινό, έχοντας ως στόχο την ανατροφοδότηση. Οι συνθήκες, όμως, που επέβαλε η πανδημία δεν το επέτρεψαν, περιορίζοντας ως σήμερα τις συναντήσεις των καλλιτεχνών σε διαδικτυακό επίπεδο. Η Ισραηλινή, όμως, καλλιτέχνις Μίριαμ Ένγκελς φιλοξενείται πλέον από τον Κινητήρα, όπου μαζί με τις τρεις Ελληνίδες ομότεχνούς της, θα διερευνήσουν για ένα διάστημα δυο εβδομάδων τη θεματική Θηλυκότητα σε Mετάβαση.
Μέσα την επαφή τους με την κουλτούρα μιας άλλης χώρας, οι τέσσερις χορεύτριες και χορογράφοι θα δημιουργήσουν τέσσερα έργα χορού μικρής διάρκειας, που θα παρουσιαστούν αρχικά στην Αθήνα σε κλειστό κύκλο, σε χώρο που θα ανακοινωθεί σύντομα, ενώ, όταν οι συνθήκες το επιτρέψουν, θα συνεχίσουν το ταξίδι τους σε διοργανώσεις άλλων χωρών. Στο ίδιο διάστημα, θα επισκεφθεί την Αθήνα η καλλιτεχνική διευθύντρια του Machol Shalem Dance House, Όφρα Ίντελ (Ofra Idel), η οποία σε συνεργασία με την καλλιτεχνική διευθύντρια του Κινητήρα, Αντιγόνη Γύρα, θα διερευνήσουν τις δυνατότητες εξέλιξης των σχέσεων μεταξύ των δύο φορέων και την πολιτισμική ανταλλαγή μεταξύ των δύο χωρών.
Στο πλαίσιο της έρευνας Θηλυκότητα σε Μετάβαση, έχουν ήδη δημιουργηθεί δύο σόλι από την Αντιγόνη Γύρα, το “We Can do it” σε ερμηνεία Αφροδίτης Βερβενιώτη, το οποίο επιλέχθηκε να ταξιδέψει σε δύο φεστιβάλ (Pocket Dance Festival στη Θεσσαλονίκη και Bite Size Platform στο Λονδίνο) και το “Double Face” με την Ιωάννα Καμπυλαυκά, το οποίο δημιουργήθηκε στο πλαίσιο της συνεργασίας του Κινητήρα με το καλλιτεχνικό Κέντρο Παραστατικών τεχνών Guru- Lo studio στην Ελβετία.
Οι Αντιγόνη Γύρα, Άρτεμις Λαμπίρη, Ανθή Θεοφιλίδη και Μίριαμ Ένγκελς μιλούν στα «Νέα» για την φιλοξενία καλλιτεχνών, την θηλυκότητα σε μετάβαση και τον χορευτικό διάλογο μεταξύ Ελλάδας και Ισραήλ.
Πώς αποφασίσατε να ασχοληθείτε με την έννοια της θηλυκότητας;
Αντιγόνη Γύρα: Η έννοια της θηλυκότητας, η θέση των γυναικών και κάθε είδους θηλυκότητας στην κοινωνία με απασχολούσε ανέκαθεν, συνειδητά ή υποσυνείδητα. Όταν κάναμε μια αναδρομική παράσταση με έργα ρεπερτορίου του Κινητήρα, το Flashback Project, κοιτώντας πίσω στα έργα μου διαπίστωσα ότι, παρόλο που με απασχολούσε πάντα ο τρόπος με τον οποίο παρουσίαζα τη γυναίκα και τις θηλυκές πτυχές των ανθρώπων, αυτός ο τρόπος ήταν ποτισμένος από τοξική αρρενωπότητα και πατριαρχικές αντιλήψεις. Κι όλο αυτό γινόταν ερήμην μου. Έτσι θέλησα να πιάσω το νήμα από την αρχή και προσωπικά σαν καλλιτέχνΙς αλλά και σε διάλογο με άλλες καλλιτέχνιδες, ώστε να μπορώ πραγματικά να προχωρήσω τη χορογραφική δουλειά μου, αλλά και να εξελίξω την αντίληψή μου για το θέμα αυτό που καίει. Αν μη τι άλλο το οφείλω στις κόρες μου και στη γενιά τους.
Ένα residency σαν το δικό σας, τι φιλοδοξείτε να προσφέρει με την ολοκλήρωσή του;
Αντιγόνη Γύρα: Κάθε residency -κατά τη γνώμη μου- έχει ως βασική φιλοδοξία να δώσει χώρο και χρόνο στην ουσιαστική έρευνα χωρίς την αγωνία του τελικού αποτελέσματος. Φιλοδοξεί να επιτρέψει τα λάθη, τις αστοχίες, την εξερεύνηση, την ανταλλαγή μεταξύ καλλιτεχνών, την επαφή με το εξωτερικό περιβάλλον. Το πώς σήμερα ξύπνησα στραβά και επιτρέπεται αυτό να το "φέρω" μέσα στη δουλειά μου κάνοντας λιγότερη πρόβα και πηγαίνοντας για μπάνιο στη θάλασσα τελικά. Γιατί αυτό το μπάνιο εντέλει μπορεί να είναι πιο σημαντικό για το ίδιο το έργο μου.
Πέρα από αυτό, ο βασικότερος στόχος για μένα είναι οι νέες γνωριμίες, η ανατροφοδότηση πάνω στη χορογραφική έρευνα και οι μελλοντικές συνεργασίες. Επίσης μέσα από ένα τέτοιο residency, οικοδομείται μεταξύ των καλλιτεχνών μια πολιτική εγρήγορση για σοβαρά ζητήματα, όπως οι θέσεις των κρατών για το Ισραήλ και την Παλαιστίνη, ο θρησκευτικός φανατισμός και η θέση της γυναίκας και των θηλυκοτήτων στην κοινωνία.
Ποιες μορφές της θηλυκότητας εξερευνείτε μέσα από το χορό; Είναι ίσως με τις κινήσεις του σώματος πιο εύκολο να βρείτε κάτι τόσο βαθιά εσωτερικό;
Άρτεμις Λαμπίρη: Δεν υπάρχει κάτι εύκολο στο ά-λογο όπως πολλές φορές αποκαλώ εγώ τον χορό. Είναι βέβαια η γλώσσα την οποία εγώ και οι υπόλοιπες συνεργάτιδες σ' αυτό το residency μιλάμε καλύτερα. Δεν υπάρχει κάτι εύκολο στη θηλυκότητα, ούτε θεωρώ ότι είναι τόσο συγκεκριμένες οι μορφές της για να μπορέσω να τις κατονομάσω. Η θηλυκότητα είναι κάτι το ρευστό που συνεχώς αλλάζει, μεταμορφώνεται, γιγαντώνεται και μικραίνει. Είναι κάτι που υπάρχει σε όλους. Γυναίκες, άντρες άφυλους. Και ίσως δεν είναι καν τόσο εσωτερικό. Αν το αφήσουμε να υπάρχει. Αναβλύζει από μέσα του η ομορφιά της ζωής.
Πώς η έρευνά σας απλώνεται πέρα από τα στούντιο χορού στους δρόμους, τα καφέ της πόλης και το διαδίκτυο;
Ανθή Θεοφιλίδη: Οι πρόβες γίνονται μέσα στα στούντιο, όπου η μία δίνει ανατροφοδότηση στην άλλη σε τέτοιο βαθμό που το ατομικό γίνεται συλλογικό. Ταυτόχρονα, κάνουμε βόλτες δείχνοντας στη Μίριαμ τη δική μας Αθήνα κι ανακαλύπτοντάς την κι εμείς από την αρχή. Όσο για το διαδίκτυο, έχει γίνει πλέον πραγματικό μέσο. Από το chat στο what's up που μιλάμε, στέλνουμε υλικο από την πρόβα και την έρευνα μέχρι τα οργανωμένα ζουμ προεργασίας και τις καθημερινές αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπου συνομιλούμε με το κοινό με έναν εντελώς νέο τρόπο.
Μίριαμ Ένγκελς: Πώς η ελληνική με την ισραηλινή προσέγγιση του θέματος έρχονται κοντά μέσω του χορού; Θεωρώ ότι έχουν πολλά κοινά οι προσεγγίσεις μας. Αντιμετωπίζουμε κοινές προκλήσεις ως γυναίκες, όχι μόνο επειδή ο ελληνικός και ο ισραηλινός πολιτισμός είναι από πολλές απόψεις κοντά στην ιδιοσυγκρασία και τη ζεστασιά, αλλά επειδή η θηλυκότητα αντιμετωπίζει τώρα μια ισχυρή μετάβαση σε παγκόσμιο επίπεδο. Και ξέρετε κάτι; Η θηλυκότητα είναι μια συνεχής μετάβαση. Πάντα ήταν. Είναι συνεχής κίνηση και συνδέεται πάρα πολύ με τη φυσική μας κατάσταση, με τον τρόπο με τον οποίο έχουμε κατασκευαστεί οργανικά. Επομένως, ως καλλιτέχνες Χορού, προερχόμαστε από ένα κοινό έδαφος, το σώμα μας. Θεωρώ ότι το μοίρασμα είναι θεμελιώδες στοιχείο των σχέσεων ανάμεσα στις γυναίκες κι ότι μέσω αυτών των σημείων συνάντησης εξελισσόμαστε ως άτομα και ως σύνολο. Σε αυτό το πλαίσιο, ο χορός και η επίγνωση του σώματος είναι το καλύτερο όχημα για αμοιβαία τροφοδότηση. Η συνάντηση με τις υπέροχες καλλιτέχνιδες εδώ, έχει ήδη αφήσει ένα σημάδι για μένα και τη νέα μου δημιουργική διαδικασία.
Ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζετε όσο ξετυλίγεται το πρότζεκτ;
Μίριαμ Ένγκελς: Πρώτον, δεδομένου ότι σε αυτή τη σόλο δημιουργία είμαι χορογράφος και χορεύτρια, το να περνάω πέντε ώρες την ημέρα μόνη μου στο στούντιο είναι αρκετά μεγάλη πρόκληση από μόνη της. Η προσωπική μου πρόκληση σε αυτή τη διαδικασία είναι να επιτρέψω στον εαυτό μου να πάρει τον χρόνο του, να μην αισθάνομαι υποχρεωμένη να παραγάγω αμέσως, να πάρω απόσταση από τις “καλλιτεχνικές μου συνήθειες” και να βρω άλλες λύσεις στις ερωτήσεις που θέλτω στον εαυτό μου στο στούντιο. Φτάνοντας και δημιουργώντας σε μια νέα χώρα, πάντα φιλοδοξώ να είμαι σε θέση να προσλάβω τις εντυπώσεις και τις επιρροές αυτού του τόπου και να τους επιτρέψω να μετακινήσουν κάτι στη δουλειά μου, τη φαντασία μου, τις συνήθειές μου. Για μένα, αυτή είναι η ουσία και η ευκαιρία μιας καλλιτεχνικής κατοικίας - να βγείτε από την τακτική πορεία της ζωής για μια στιγμή και να παρατηρήσετε.
Τα υπό διαμόρφωση έργα, πώς θα δουλευτούν στη διάρκεια του residency;
Άρτεμις Λαμπίρη: Διαλέξαμε από κοινού αυτό το συγκεκριμένο residency να είναι για μας ένας τόπος παιχνιδιού, ένας τόπος δημιουργίας, χωρίς προσδοκίες και με διάθεση ανακάλυψης. Μπαίνοντας μέσα στο στούντιο πρακτικά, βρεθήκαμε στο δικό μου έργο, να ανακαλύπτουμε έναν νέο χαρακτήρα. Μια γυναίκα που αναδύθηκε, τη Θάλεια. Εφηύραμε τη ζωή της. Αυτή τη στιγμή μας οδηγεί τόσο κινητικά όσο και δραματουργικά σε απάτητες για μένα, μέχρι στιγμής, διαδρομές που ερευνούν τόσο τη θηλυκότητα όσο και τα διαφορετικά βάρη που καμιά αποκτάει με το πέρας του χρόνου. Αποζητώ σε αυτήν τη φάση της έρευνας την αίσθηση της απόλαυσης και της μνήμης του παιδικού, του γάργαρου γέλιου και το δικαίωμα στη λήθη.
Μιας και όλες οι χορεύτριες είναι γυναίκες και το θέμα αφορά την θηλυκότητα, έχει το συγκεκριμένο residency φεμινιστικά στοιχεία;
Ανθή Θεοφιλίδη: Η αλήθεια είναι ότι δεν ξέρω ακόμα αν έχει φεμινιστικά στοιχεία. Το κίνημα του φεμινισμού είναι ένα πολύ δυνατό κοινωνικό κίνημα, ουσιαστικό, που ενέχει πολλά. Η έρευνά μας συνεχίζεται και πολλά πράγματα δεν έχουν πάρει τη θέση τους μέσα μου για να μπορώ να τα αναγνωρίσω.