ეს უნდა ესმოდეთ

ქართული ლიტერატურის მუზეუმის მიერ გაცოცხლებული პოლემიკა ელენე დარიანის ვინაობისა თუ დარიანული ციკლის ლექსების ავტორობის გარშემო (პაოლო იაშვილის მისტიფიკაცია თუ ელენე ბაქრაძის ფსევდონიმი?), ბედის ირონიამ და საქართველოს კულტურის სამინისტრომ, მოულოდნელად, დაბალი კულტურის, გნებავთ, საქმის გარჩევის მცდელობაში გადაზარდა. მიზანი ქართული პოლიტიკის ზერელე დამკვირვებლისთვისაც კი მარტივი ამოსაცნობია: „ქართული ოცნების“ კულტურის მინისტრი ცდილობს წიგნის, „ელენე ბაქრაძე (დარიანი)“ გამოცემისას გაპარული შეცდომების მძიმე დანაშაულად გასაღებას და, ამის გამო, მუზეუმის დირექტორის, ლაშა ბაქრაძესთან სათანადო ანგარიშსწორებას, რაზეც მეტყველებს სამინისტროს მიერ გავრცელებული განცხადების როგორც ტონი, ასევე შინაარსი:

„აუცილებელია, გაირკვეს, რამ განაპირობა ესოდენ მასშტაბური რეზონანსის გამომწვევი შეცდომა ისეთ სოლიდურ დაწესებულებაში, როგორიც ლიტერატურის მუზეუმია. სამინისტროსთვის, ასევე, პრინციპული მნიშვნელობა აქვს იმის პრევენციას, რომ სისტემის შიგნით მსგავსი სამწუხარო ფაქტების ალბათობა მაქსიმალურად გამოირიცხოს... კულტურის სამინისტრო მადლობას უხდის ყველა იმ პირს, ვინც წიგნში არსებული შეცდომის შესახებ მას დროულად შეატყობინა.“

კულტურის სამინისტროს მიერ გადახდილი მადლობა ისეთ შთაბეჭდილებას ქმნის, თითქოს ლიტერატურის მუზეუმი ცდილობდა დაემალა შეცდომა, არადა ლაშა ბაქრაძემ ჯერ კიდევ იანვრის პირველ დღეებში საჯაროდ- მის ფეისბუკის გვერდზე - აღიარა "სამწუხარო შეცდომა" და იქვე თქვა, რომ გამოსავალი, ტირაჟში, რომელიც ჯერ არ იყო გავრცელებული, „შეცდომების გასწორების ფურცლის“ ჩადება ან ჩაკვრა იქნებოდა.

ასეთი ფურცელი მართლაც მომზადდა. საუბარია, რამდენიმე ტექნიკურ და ფაქტობრივ შეცდომაზე (წიგნში მოხვდა ელენე ბაქრაძის მიერ გადაწერილი ანა კალანდაძის სამი ლექსი). სამინისტროს განცხადებაში წერია, რომ [ანა კალანდაძის სახით] „საქმე გვაქვს ქართული ლიტერატურის კლასიკოსთან, სიცოცხლეშივე პოეზიის დედოფლად აღიარებულ შემოქმედთან“, და შესაძლოა, კულტურის სამინისტროს შესწორების ფურცელი არასაკმარისად მიაჩნია?

ვინც წიგნის გამოცემისა და პოლიგრაფიის საქმეში ოდნავ მაინც არის ჩახედული, არ ესწავლება, რომ შეცდომებისგან არც სერიოზული მეცნიერები და არც სერიოზული ინსტიტუტები არიან დაზღვეული და, რომ „შეცდომების გასწორების ფურცელი“ ყველაზე მიღებული და გავრცელებული საშუალებაა.

აკადემიკოს ალექსანდრე ჯავახიშვილზე დიდი გეოგრაფი საქართველოს ბევრი არ ჰყოლია, 1947 წელს გამოცემულ „საქართველოს გეოგრაფიას“, რომლის ერთ-ერთი ავტორი და რედაქტორი ალ. ჯავახიშვილია, გარდა იმისა, რომ ახლავს სტამბიდან გამოსვლის შემდეგ აღმოჩენილი შეცდომების ვრცელი ჩამონათვალი, ლამის ყველა გვერდზე ამჩნევია ავტორის „ლამაზი ხელი“ შენიშვნებისა და შესწორებების სახით, რომლებიც, ძნელი მისახვედრი არ არის, რომ ავტორმა მომდევნო გამოცემებში უნდა გაითვალისწინოს.

საგულისხმოა, რომ შეცდომათა ჩამონათვალშია მწვერვალი უშბა, რომელიც წიგნში რეალურზე 50 მეტრით არის დადაბლებული. და ეს ყველაფერი ხდება 1947 წელს, სტალინიზმის გაფურჩქნის ხანაში, როცა ასე იოლია ნებისმიერი ადამიანის, მათ შორის დიდი მეცნიერის მავნებლად გამოცხადება და დაპატიმრება, თუმცა წიგნში გაპარული შეცდომების გამო, ალექსანდრე ჯავახიშვილი არავის დაუსჯია. სამშობლოსა და მეცნიერების წინაშე ვალმოხდილმა აკადემიკოსმა 1973 წლამდე იცოცხლა და 98 წლის ასაკში დალია სული.

შემთხვევით არ არის, რომ საგამომცემლო-პოლიგრაფიულ ცნობარებსა თუ ლექსიკონებში ყველაზე ვრცელი ადგილიც სწორედაც რომ „შეცდომებსა და კორექტურას“ ეთმობა, რადგან, ცხადზე უცხადესია, რომ შეცდომებს უშვებენ როგორც ავტორები, ასევე რედაქტორები, გამომცემლობები და სტამბები, რადგან არსებობს როგორც სტილისტიკური და სინტაქსური, ასევე აზრობრივი შეცდომები, რომელთა გამოსწორება სხვადასხვა ეტაპზე, მათ შორის წიგნის გამოცემის შემდეგაც, ხდება. მეტიც, „უშეცდომო წიგნებშიც“ კი იდო ხოლმე სპეციალური ფურცელი, რომლიდანაც მკითხველი შეიტყობდა, ვისთვის და სად უნდა მიემართა ხარვეზის აღმოჩენის შემთხვევაში.

საშუალო შესაძლებლობის ნებისმიერ ბიბლიოფილს თავის ბიბლიოთეკაშივე შეუძლია აღმოაჩინოს ფუნდამენტურ თუ ჰუმანიტარულ მეცნიერებზე დაწერილი არაერთი ისეთი წიგნი, რომლის ბოლო ფურცელი ხელითაა ჩაწებებული წიგნის სტამბიდან გამოტანის შემდეგ.

1973 წელს გამოცემულ „ვეფხისტყაოსნის ბეჭდვის ისტორიას“ ახლავს „შემჩნეული შეცდომების გასწორების“ შთამბეჭდავი ფურცელი, სადაც „გვერდის“, „სტრიქონის“, „არის“, „უნდა იყოს“ გრაფათა გვერდით დამატებულია კიდევ ერთი გრაფა, რომელიც იძლევა ინფორმაციას თუ ვისი მიზეზით (კორექტორი, სტამბა, ავტორი) გაიპარა შეცდომა.

„შემჩნეული შეცდომების გასწორება“ იწონებს თავს 1955 წელს გამოცემულ „სახალისო ასტრონომიაში“ და 2011 წელს თსუ-ს მიერ გამოცემულ „მათემატიკის მოკლე შესავალში“,

თუმცა, ცხადია, ამ წიგნების ტირაჟის დაპატიმრება ან განადგურება აზრად არავის მოსვლია. არადა, როგორც კულტურის სამინისტროს მიერ გავრცელებული განცხადებიდან ჩანს, სამინისტრო რაღაც მსგავსის გაკეთებას აპირებს:

„საზოგადოებას აქვე ვაცნობებთ, რომ სამინისტრომ უკვე მოითხოვა მუზეუმისაგან, რომ შეწყდეს აღნიშნული გამოცემის გავრცელება და მუზეუმმა მიმართოს შესაბამის ზომებს, მესამე პირებზე გადაცემული ეგზემპლარების დასაბრუნებლად“.

ვინ იფიქრებდა 21-საუკუნეში წიგნის ტირაჟის დაპატიმრების და რეი ბრედბერის „451º ფარენჰაიტით“-ის დრო თუ დადგებოდა?

ცნობილია, სად და როდის აპატიმრებდნენ და ანადგურებდნენ წიგნებს. გავიხსენოთ 30-იანი წლების გერმანია და იმავე პერიოდის საბჭოთა კავშირი... სხვათა შორის, სტალინს მიეწერება შალვა ნუცუბიძის მიერ რუსულად თარგმნილი „ვეფხისტყაოსნის“ პირველი პარტიის განადგურება მხოლოდ იმის გამო, რომ წიგნის ტიტულზე არ იყო მითითებული, თუ რომელი ენიდან ითარგმნა ტექსტი („შალვა ნუცუბიძის თარგმანი“ შეცვალა „ქართულიდან თარგმნა შალვა ნუცუბიძემ“).

„წიგნი ყველაზე დიდი „რამეა“ სამყაროში, რადგან წიგნი თითქმის ადამიანია და, ხანდახან, ადამიანზე მეტიც კი“, - ამბობდა აკადემიკოსი ვავილოვი, რომლის დაპატიმრებისა და პატიმრობაში სიკვდილის ფორმალური მიზეზი გახდა ანონიმური დასმენა, სათანადოდ არ რეაგირებს კედლის გაზეთში გამოქვეყნებულ მავნებელთა მამხილებელ სტატიებზეო. ადამიანის მსგავსად, წიგნშიც შეიძლება იდეალური არ იყოს, მაგრამ განა ნორმალურ საზოგადოებაში ფიზიკური ან სხვა სახის ნაკლის გამო ანადგურებენ ადამიანებს?

გასაგებია, რომ „წიგნებს თავისი ბედი აქვთ“ (Habent sua fata libelli) და, რომ, რაც ახლა ხდება, ამ საკამათო (უფრო ზუსტად კამათისთვის გამოცემული) წიგნის ბედია, მაგრამ ამ ბედს ხელოვნურად ამძიმებენ, რათა ხელოვნურად გაზარდონ წიგნზე მომუშავეთა სასჯელი? აკი, კულტურის სამინისტროს მიერ გავრცელებულ იმ საოცარ განცხადებაში პირდაპირ წერია:

„უახლოეს პერიოდში, სამინისტრო მასთანაც [ლაშა ბაქრაძესთან] გეგმავს საკითხის სერიოზულად განხილვას. აუცილებელია, გაირკვეს, რამ განაპირობა ესოდენ მასშტაბური რეზონანსის გამომწვევი შეცდომა ისეთ სოლიდურ დაწესებულებაში, როგორიც ლიტერატურის მუზეუმია“.

როგორი ნიშანდობლივია, თუ „ქართული ოცნების“ კულტურის სამინისტრო ვერც ხვდება და ვერც გრძნობს, რა ასოციაციებს აღვიძებს ტირაჟის დაპატიმრებისა და მესამე პირებზე გაცემული ეგზემპლარების დაბრუნების მოთხოვნით.

შემჩნეული შეცდომების გასწორების ფურცლის ჩადება! - ასეთია შექმნილი მდგომარეობიდან გამოსვლის ერთადერთი ცივილიზებული და, იმავდროულად, პრაგმატული გზა. სხვა ყველაფერი მანიშნებელი იქნება იმისა, რაზეც ჰაინრიხ ჰაინემ თქვა, Dort wo man Bucher Verbrennt, verbrennt man auch am Ende Menschen - სადაც წიგნებს წვავენ, ბოლოს იქ წვავენ ადამიანებსაცო. ეს უნდა ესმოდეთ, განსაკუთრებით კულტურის სამინისტროში.

ბლოგში გამოთქმული მოსაზრებები ეკუთვნის ავტორს და შეიძლება ყოველთვის არ ემთხვეოდეს რედაქციის პოზიციას.