Bosna’nın serhat şehri: Bosnaboyuncuk
Ayhan DemirBirçok kişinin ismini bile duymadığı Bosanski Brod, Bosna Hersek’in Sırp Cumhuriyeti Entitesi’nde, Sava Nehr...
Ayhan Demir
Birçok kişinin ismini bile duymadığı Bosanski Brod, Bosna Hersek’in Sırp Cumhuriyeti Entitesi’nde, Sava Nehri’nin güney kıyısında, Hırvatistan sınırındadır. Saraybosna’dan Zagreb’e gidenlerin, genellikle, tercih ettikleri güzergâh üzerinde yer almaktadır.
Bu şehir, Osmanlı döneminde “Bosnabuyuncik” veya “Bosnaboyuncuk” olarak isimlendiriliyordu. 18’inci yüzyılın başlarında, “Turski Brod” olarak da adlandırılıyordu. Bosna Savaşı’nda Sırp kontrolü altındayken ismi “Srpski Brod” olarak değiştirildi. 2009 yılında bu ön eki kaldırdı. Geriye sadece Brod kaldı.
Yüzölçümü 229 kilometre olan bu belediyenin, savaştan önceki nüfusu 34 bin idi. Bugünkü nüfusu ise 16 bin civarındadır. Nüfusun yarısı köylerde yaşamaktadır. Savaştan sonra burada yaşayan Sırp sayısı aynı kalırken, Hırvat nüfusu 10 bin ve Boşnak nüfusu 2 bin 500 kişi azaldı. Halihazırda nüfusun yüzde 69’u Sırp, yüzde 20’si Hırvat ve sadece yüzde 9’u Boşnak’tır.
Boşnakların sığındığı şehir
Bu şehirdeki Boşnaklar, savaş yıllarında, evlerinden ve mülklerinden kovuldular. Camileri ve evleri yıkıldı. Birçoğu, canını kurtarmak adına, nehrinin karşı yakasındaki Hırvatistan’a, Slavonski Brod’a gitti. Buradan, üzüntü ve özlemle şehirlerine bakıp, geri dönebilecekleri günü beklediler.
Sava Nehri’nin ayırdığı Bosanski Brod ile Slavonski Brod’u birbirine bağlayan bir demir köprü bulunmaktadır. Bu köprü, ilk olarak, 1878/79 yılında dönemin Avusturya idaresi tarafından inşa edilmiştir. Böylelikle sadece iki kıyı değil, iki dinin mensupları, iki millet ve iki kültür birbirine bağlanmıştır. Bu köprü, son savaşta Bosanski Brod’un düşmesiyle, 7 Ekim 1992’de Hırvat ordusu-HVO tarafından yıkıldı. 2000 yılında yeniden inşa edildi.
İbadethaneler de bombalar altında yıkıldı
Bosanski Brod’da yıkılan tek şey köprü değil, bu kartpostalda yer alan tüm ibadethanelerdir.
Minaresi görülen Hüseyin Bey Camii, 18’nci yüzyılda inşa edilmiş. Fotoğraflardan anlaşıldığı kadarıyla, ahşap minareli ve tek odalıymış. 1908 yılında yeniden yapılmak üzere yıkılmış. Camiye ait malzemeler, Siyekovats beldesine taşınmış. Ertesi yıl, cami yeniden inşa edilmiş. Caminin ikinci kez yıkılışı, Ekim 1992’de, Bosna Savaşı esnasında olmuş. 2004 yılında, caminin yeni binası inşa edilmiştir.
Bosnaski Brod’da, kartpostalda yer alan, Ortodokslara ait Kutsal Meryem Ana Şefaat Kilisesi ile Katoliklere ait Aziz İlyas Kilisesi de bulunmaktadır. Her ikisi de 1992’de yıkılmış, savaşın ardından yeniden inşa edilerek ibadete açılmıştır.
Halkın ana geçim kaynakları Sava Nehri’nde yapılan balıkçılık ve alüvyonlu Peripannon ovası üzerine kurulu köylerde yapılan tarımsal faaliyetleridir. Bir diğer geçim kaynağı da petrol rafinerisidir.
Şehrin, yürüyüş ve dinlenme adına, en popüler yeri kartpostalda yeşil alan olarak görülen nehir kıyısındaki Duşko Trifunoviç gezinti yoludur. Bu alanda yer alan kafe ve restoranlarda; Sava Nehri’nin muhteşem manzarası eşliğinde yemek yiyip, kahvenizi yudumlayabilirsiniz.
Velhasıl Bosnaski Brod, yüzölçümünden çok daha büyük bir öneme, tahminlerin ötesinde bir etnik mücadeleye ve insana huzur veren bir nehir manzarasına sahiptir. Bu haliyle, mahsus olmasa bile, Saraybosna-Zagreb hattındaki seyahatlerin uğrak noktalarındandır.
Ohri: Yüzlerce yıllık geçmişin mirası