Eurovision και πολιτικές ίντριγκες: Η Ολλανδία είναι η κορυφή του παγόβουνου
Τα φανταχτερά ρούχα, τα ακριβά σκηνικά και οι -πολλές φορές- άνευ ουσίας στίχοι της Γιουροβίζιον είναι για εκατομμύρια Ευρωπαίους μια γιορτινή διέξοδος στη καθημερινότητα. Το μεγαλύτερο, όμως, μουσικό φεστιβάλ της Ευρώπης δεν είναι τίποτα άλλο, παρά η συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα.
Τις τελευταίες ώρες, η διοργάνωση διέρχεται μια κρίση λίγες μόνο ώρες πριν τον τελικό. Με χιλιάδες διαδηλωτές να διαμαρτύρονται για τη συμμετοχή του Ισραήλ, το περιστατικό με τον Ολλανδό τραγουδιστή που φαίνεται να συμμετέχει στον διαγωνισμό, έχει τραβήξει τα βλέματα.
Πολλοί υποστηρίζουν ότι η στάση που κράτησε Joost Klein απέναντι στην ισραηλινή τραγουδίστρια, στη συνέντευξη Τύπου των συμμετεχόντων που προκρίθηκαν στον τελικό, οδήγησε σε ρίξη με τους διοργανωτές της Eurovision, οι οποίοι έχουν υιοθετήσει μια σκληρή στάση απέναντι σε ότι θυμίζει παλαιστινιακό σύμβολο.
Η συμμετοχή της Ολλανδίας κρέμεται από κλωστή, αλλά οι διοργανωτές προσπαθούν να πείσουν τον κόσμο ότι η διαγωνισμός κείται μακράν της πολιτικής και συνεπώς, συνθήματα και τραγούδια που αγγίζουν πολιτικές εξελίξεις δεν γίνονται αποδεκτά.
Η ιστορία και τα δεδομένα αποκαλύπτουν, όμως, την υποκρισία πίσω από τις επιτροπές της διοργάνωσης.
Συμμετέχουν όλοι, αλλά με… εξαιρέσεις
Η Eurovision ξεκίνησε στην Ελβετία το 1956, με μόνο επτά χώρες της Δυτικής Ευρώπης να συμμετέχουν και 10 να μεταδίδουν τον διαγωνισμό ζωντανά στην τηλεόραση. Ο σκοπός του διαγωνισμού ήταν να προωθήσει τη μεταπολεμική συνεργασία μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών και να ενθαρρύνει τις διασυνοριακές τηλεοπτικές εκπομπές.
Τα επόμενα χρόνια, ο διαγωνισμός επεκτάθηκε, με άλλες χώρες της Δυτικής Ευρώπης να αρχίζουν να συμμετέχουν, καθώς και χώρες όπως η Τουρκία, το Ισραήλ και η Γιουγκοσλαβία.
Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, οι χώρες του Σοβιετικού Μπλοκ δεν επιτρεπόταν να συμμετάσχουν. Για να συμμετάσχουν στον διαγωνισμό, οι χώρες χρειάζονταν -και πρέπει ακόμη- να είναι μέρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ραδιοτηλεοπτικών Μεταδόσεων (EBU). Ωστσόσο, αυτό δεν ήταν μια επιλογή για τις περισσότερες ανατολικοευρωπαϊκές χώρες, καθώς η EBU ήταν ένας δημόσιος οργανισμός ΜΜΕ, γεγονός που την έκανε ασύμβατη με τις δομές των ΜΜΕ στις περισσότερες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης υπό σοβιετική επιρροή.
Πάρε ψήφους, φέρε ψήφους
Στη Γιουροβίζιον του 2019, παρατηρήθηκε χάσμα στις προτιμήσεις τραγουδιών μεταξύ επιτροπών και θεατών! Σύμφωνα με τον οργανισμό Vote Watch, που είχε αναλύσει τις εξελίξεις στη Γιουροβίζιον παράλληλα με τις Ευρωεκλογές του 2019 φάνηκε ότι το αποτέλεσμα διαμορφώνεται από τις ελίτ.
Μετά το 2016, που εισήχθη περισσότερη διαφάνεια στον θεσμό –δηλαδή να φαίνεται ξεκάθαρα τι ψηφίζουν οι ειδικοί και τι οι απλοί θεατές- το Vote Watch είδε ότι «τα τραγούδια των δυτικών χωρών λαμβάνουν περισσότερους πόντους από τις κριτικές επιτροπές παρά από το κοινό, ενώ τα τραγούδια από τις ανατολικές χώρες είναι πιο δημοφιλή στο κοινό από ό, τι μεταξύ των ειδικών». Υπάρχει μια πραγματική διαίρεση σε Ανατολική και Δυτική Ευρώπη ως προς τις επιλογές. Κατ’ αυτόν τον τρόπο οι διοργανωτές της Γιουροβίζιον, στέλνουν ακριβώς το ίδιο μήνυμα με τα κοινοτικά όργανα: ανεξαρτήτως τι ψηφίζει ο κόσμος, το αποτέλεσμα αποφασίζεται από τις “ελίτ” πίσω από τα παρασκήνια.
Για παράδειγμα, τότε, η Ρωσία ενώ είχε πάρει 606 βαθμούς από τον κόσμο, οι επιτροπές της έδωσαν μόνο 292. Αντίθετα, η Αυστραλία είχε “εισπράξει” 1038 πόντους από τους ειδικούς, αλλά μόνο 447 πόντους από το κοινό, στις τελευταίες τρείς διοργανώσεις. Σημειώνεται ότι οι πέντε χώρες (Βρετανία, Γερμανία, Ιταλία, Γαλλία, Ισπανία) που συντηρούν οικονομικά τον διαγωνισμό πηγαίνουν κατευθείαν στον τελικό.
Όχι πολιτικά τραγούδια, εκτός και αν βολεύουν
Ενώ η διοργάνωση δεν θέλει πολιτικά νοήματα στα τραγούδια, αυτός ήταν ένας κανόνας που δεν τηρήθηκε. Το 1993, λόγω κυρώσεων από τον ΟΗΕ για την επιθετικότητά τους στη Βοσνία, η Γιουγκοσλαβία δεν επετράπη να συμμετάσχει στον διαγωνισμό. Όμως, η Βοσνία συνέχισε να συμμετέχει παρά τον πόλεμο, με το τραγούδι «Sva bol svijeta [Όλος ο πόνος στον κόσμο]». Τότε βόλευε να δείξουν οι Ευρωπαίοι ότι οι Βόσνιοι ήταν «δικοί» μας.
Το 2016, η Ουκρανία κέρδισε ξανά τον διαγωνισμό με το τραγούδι της Jamala «1944». Το τραγούδι περιέγραφε τις απελάσεις των Τατάρων της Κριμαίας από τον Στάλιν και ήταν μια σαφής αναφορά στην παράνομη κατοχή της Κριμαίας από τη Ρωσία. Όμως, παρά τα αποθαρρυντικά πολιτικά τραγούδια της Eurovision, οι διοργανωτές επέτρεψαν την εκτέλεση του τραγουδιού -και κέρδισε- αφού η EBU το έκρινε «ιστορικό» και όχι πολιτικό!
«Σε όλη την ιστορία της, η Eurovision έχει προσφέρει σημαντικές κριτικές για την πολιτιστική και πολιτική ένταξη και αποκλεισμό, παρά τους ισχυρισμούς των διοργανωτών ότι είναι απολιτική. Η πολιτική υπαγορεύει νίκες και ήττες. Η πολιτική μπορεί να οδηγήσει σε κορυφαίες ψήφους ή στους περιβόητους «μηδενικούς βαθμούς» αναφέρει η υπ. Διδ. Ευρωπαϊκής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας Τες Μάγκινστον.
Αφήστε την τέχνη, κάντε στρατόπεδα
Έρευνα του Πανεπιστημίου της Φλώριδα, μεταξύ των οποίων και ο καθηγητής Αλέξανδρος Μάντζαρης, έχει δείξει ότι από το 1997 έχει δεκαπλασιαστεί ο αριθμός των διακρατικών συμμαχιών στη διαμόρφωση του αποτελέσματος, στη Eurovision καθώς μπήκαν στο παιχνίδι και οι θεατές μέσω τηλε-ψηφοφοριών ενώ μέχρι το 1997 ήταν υπόθεση επιλεγμένων επιτροπών.
«Τα ισχυρότερα δίκτυα έχουν αναπτυχθεί μεταξύ σκανδιναβικών χωρών και μεταξύ πρώην σοβιετικών κρατών. Τα τελευταία 20 χρόνια, αυτές οι ομάδες έχουν κερδίσει 13 τίτλους μεταξύ τους», όπως αναφέρεται στον Economist που ανέδειξε την έρευνα. Γνήσια παραδείγματα στις “συμμαχικές ψηφοφορίες”, δηλαδή ανταλλαγή ψήφων με συγκεκριμένα κράτη, είναι Νορβηγία-Σουηδία κα Ελλάδα-Κύπρος.
Προσέξτε τι φοράτε
Η διοργάνωση λοιδορεί ακόμα και το πολιτικό dress code, εάν της προκαλεί «προβλήματα». Το βράδυ της Τρίτης 7 Μαΐου, ο Σουηδός ποπ σταρ Eric Saade εμφανίστηκε φορώντας ένα keffiyeh – ένα παραδοσιακό μαντίλι που έχει φτάσει να συμβολίζει την αντίσταση στην εισβολή του Ισραήλ στη Γάζα – γύρω από τον καρπό του κατά τη διάρκεια μιας παράστασης. Για EBU όμως, αυτό σήμαινε ότι δεν σεβάστηκε τη «μη πολιτική φύση του διαγωνισμού», λογοκρίνοντας μάλιστα το σχετικό απόσπασμα του τραγουδιστή, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Ένας εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ραδιοτηλεοπτικών Σταθμών (EBU) –που διοργανώνει την εκδήλωση- εξέφρασε τη «λύπη» του για την απόφαση, σύμφωνα με το BBC.
Επίσης, η στάση του Ολλανδού τραγουδιστή το βράδυ της Πέμπτης 9 Μαϊου μετά τον Β’ Ημιτελικό στην συνέντευξη Τύπου,την ώρα των δηλώσεων της Ισραηλινής τραγουδίστριας, ο οποίος σκέπασε το κεφάλι του με ένα κόκκινο πανί, έχει σχολιαστεί.
Για την Ιρλανδή τραγουδίστρια, Bambie Thug, η EBU επεφύλαξε «κατσάδιασμα» καλώντας την να αλλάξει το μακιγιάζ της εξαιτίας του «μη πολιτικού» χαρακτήρα της διοργάνωσης. Τα μηνύματα που είχε γράψει στην αρχαία ιρλανδική διάλεκτο ανέφεραν «Ελευθερία στην Παλαιστίνη» και «Κατάπαυση του πυρός». «Ήταν πολύ σημαντικό για εμένα επειδή είμαι υπέρ της δικαιοσύνης και της ειρήνης. Δυστυχώς, έπρεπε να αλλάξω αυτά τα μηνύματα» δήλωσε η ίδια σε συνέντευξη τύπου, μετά από εντολή της EBU.
Έτσι, «η Eurovision δεν είναι μόνο «ένα συναρπαστικό, επιτηδευμένο, ανόητο θέαμα» όπως έλεγε κάποτε ο Βρετανός σχολιαστής Terry Wogan του διαγωνισμού που εγκατέλειψε τη θέση του 2009, αλλά ένα πολιτικό όργανο που ξεκομμένο από την πολιτική, για την πολιτική.