Balkanlarda 'Türk esintisi'
Balkanları’n yeşil, suyu bol ve kültür ülkesi Bosna-Hersek, sokaklarında halen Sırp soykırımından kalma savaşın kasveti olan ülke. Fiziki bir savaşın olmadığı Balkanlarda artık sembollerin savaşı yer alıyor. Bosna’da nerede bir yolculuk yaparsan yol boyu bir nehrin takip ediyor. Türkiye’nin çok sevildiği ülkede her yerde ‘Türk esintisi’ görmek mümkün. Dünyada ilk tramvay hattının olduğu Başkent Saraybosna, ülkede yüksek katlı binaların olduğu nadir şehirlerden. Gece saatlerinde rahatlıkla yürüyebildiğin sokaklarda doğu-batı çizgisi yer alıyor ve bir adımla farklı iki yapıyı görüyorsun. Bosna-Hersek’in her şehrinde binalarda kurşun izleri ve bomba düşmüş yerleri her yerde görebiliyorsun.
Bosna’da Yunus Emre Enstitüsü halk tarafından çok seviliyor. İlginin yoğun olduğu enstitüsünün 3 merkezi bulunuyor. Başkent Saraybosna, Mostar ve Foynista şehirlerinde yer alıyor. Enstitülerde iş birliği ve protokoller yapılarak Türkçe eğitim yayınlaştımaya çalışıyor. 2011 yılında kurulan Foynitsa Enstitüsü’nde kuruluşundan günümüze kadar kültür merkezinde Türkçe kurslarına katılan öğrenci sayısı binden fazla olarak dikkat çekiyor. 2014 yılında kurulan Mostar Enstitüsü’nde kuruluşundan günümüze Türkçe kurslarına katılan ve Tercihim Türkçe Projesi’ne katılan öğrenci sayısı binden fazla. Mostar’daki merkez tarihi bir binada yer alırken içerisinde tarihi bir cami bulunuyor. Merkez, tarihi Mostar Köprüsü’ne 1 dakikalık bir mesafede yer alıyor. Saraybosna’daki merkez ise içerisinde sosyal tesis, kütüphaneyi ve internet ağını barındırıyor. Oldukça merkezi bir yerde bulunan enstitü tramvaya yürüme mesafesinde. 2020 yılında 164 okulda, 2021 yılında 153 okulda, 2022 yılında 165 okulda, 2023 yılında 174 okulda, 2024 yılının ilk ders dönemi de dâhil olmak üzere 30 binden fazla öğrenci eğitim alması dikkat çekiyor. Kurtlar Vadisi, Ezel ve Elif dizinin yoğun olarak izlendiği ülkede yaklaşık 35 Türk dizisi Bosna televizyonlarında yayınlanıyor. Yunus Emre Enstitüsü yaptığı faaliyetler kapsamında Bosna’da birçok insanın ilgisini çekmiş durumda. Nitekim bu ilgide Zenica şehirden yapılan 6 bin çocuğun katıldığı 23 Nisan çocuk etkinliğinde öne çıkıyor. Enstitüde büyük bir organizasyon ve özveri ile çalışan bir ekip bulunuyor. Yunus Emre Enstitüsü Başkanı Prof. Dr. Şeref Ateş, Yunus Emre Enstitüsü Başkan Yardımcısı Kutalmış Yalçın, Yunus Emre Enstitüsü Özel Kalem Müdürü Dr. Melih Barut ve Yunus Emre Enstitüsü Basın Danışmanı Ahmet Can Turgut organi-zasyonlar ve çalışmaları yerinde takip eden isimler. Bosna-Hersek’i Yunus Emre Enstitüsü ile birlikte geziyoruz.
Dünya Savaşı’nın ilk kıvılcım noktası
Başkent Saraybosna 1992-1995 yılları arasında gerçekleşen savaşta aylarca kuşatma altında kalmış bir şehir. Yemyeşil başkentte 22,5 km ile Avrupa’nın ilk tramvay hattı yer alıyor. Saraybosna sokakları Bursa ve İstanbul’a benzerliği dikkat çekiyor. Başkentin en dikkat çekici yerlerinden biri Gavrilo Princip isimli bir Sırp milliyetçisinin Arşidük Franz Ferdinand’ı öldürmesi I. Dünya Savaşı’nı başlatan kıvılcımın çıktığı yer alıyor. Başkentte Osmanlı Döneminden kalma mezarlar ve türbeler yer alıyor. Gazi Hüsrev Paşa Cami sabah namazı kılmak için Bonsalıların tercih noktası. Doğu-Batı çizgisinin yer aldığı başkentte Osmanlı döneminde yapılan Baş Çarşı’yı geçtikten sonra Batı’ya geçiyorsun. Doğu çizgisinin gerisinde tarihi camiler, çarşılar, sokaklar Osmanlı ve Bosna yerel kültürünün yer aldığı evler, dükkanlar, baklava, Türk çayı, Türk kahvesi, döner, Bosna ve Türk yemekleri ile kıyafetlerini görüyorsun.
Görülmeye değer doğal güzellikler
Bosna’da saklı kalmış birçok güzellik bulunuyor. Osmanlı döneminde uzun yıllar Başkentlik yapmış Travnik şehrinde yer alan kale ve manzarası görülmeye değer. Jajce şehrinde yer alan “Hobbit” evleri olarak söylenen yapıların yer aldığı Plivsko Gölü ve Jajce şelalesi yer alıyor. Osmanlı döneminde yapılan Pliva ve Vrbas nehirlerinin yakınında Esma Sultan Camii bulunuyor. II. Ahmed’in kızı Esma Sultan adına, eşi Muhsinzade Mehmed Paşa tarafından yaptırıldığı rivayet edilen caminin, 1760’lı yıllarda inşa edildiği tahmin ediliyor.
Vefat haberleri afişlerle duyuruluyor
Bosna-Hersek’te sela verilmiyor. Cenazeler cami ve ölen kişinin mahallesine asılan afişler ile duyuruluyor. Bosna’da türk lokumu, Türk kahvesi, kolonyası ve dilim baklava en çok satılan ürünler arasında. Türk mutfağına benzerlik dikkat çekiyor. Boşnak böreği, Boşnak mantısı, lahananın yoğun olduğu salataları, Begova çorbası, trileçe öne çıkan lezzetleri.
Savaş izleri her yerde
Bosna’da hemen hemen her şehir ve her köyde kurşun izi ve bomba izinin görülmesi mümkün, başkent Saraybosna’da havan topunun ve bombaların düştüğü yerlere iz bırakılmış. ‘Kan’ tasviri yer alıyor. Savaştan kalma tünellerin turizme kazandırdığı ülkede tünellere girmesi ile birlikte o dönemki acının hisselerini halen yaşıyorsun. Savaş sırasında sivillerin ve erzak geçirmek için yapılan tünellerde acı ve hüzün toprakların altında duruyor.