«Μας είπαν να περιμένουμε την κόλαση· δεν έλεγαν ψέματα»
Πριν από 80 χρόνια, στις 6 Ιουνίου, ένας νεαρός από το Νότιο Λονδίνο, ο Γουόλι Παρ, πετούσε μέσα στη νύχτα με ένα σαθρό ξύλινο ανεμόπτερο μερικές χιλιάδες πόδια πάνω από τη Μάγχη. Δεν ήταν μόνος του. Μαζί του σε ένα από τα έξι ανεμόπτερα ήταν οι συνάδελφοί του από την 6η αερομεταφερόμενη μεραρχία του βρετανικού στρατού. Τη νύχτα πριν από την Aπόβαση των Συμμάχων στη Νορμανδία κατευθύνονταν πίσω από τις εχθρικές γραμμές για να καταλάβουν μια γέφυρα από τους Γερμανούς. Κάποιοι δεν θα έβλεπαν την αυγή.
«Αυτό που κρατάει τους περισσότερους άνδρες στη μάχη», σκέφτεται ένας από αυτούς, «είναι ότι παρόλο που βλέπουν ανθρώπους να πεθαίνουν δεξιά και αριστερά, έχουν πάντα την ιδέα πως δεν πρόκειται να βρεθούν ανάμεσά τους». Αυτά ήταν τα λόγια του μακαρίτη βετεράνου Γουόλι Παρ, ο οποίος πέθανε το 2005, και τα οποία καταγράφηκαν κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτά τα λόγια της συνέντευξής του ζωντανεύουν στη σειρά «D-Day: The Unheard Tapes» που προβάλλει το BBC2. Είναι η συγκινητική σειρά τριών επεισοδίων, η οποία μνημονεύει τι έκαναν οι βρετανοί, αμερικανοί και καναδοί στρατιώτες μια μέρα τον Ιούνιο του 1944. Αλλά διευρύνει επίσης την προσέγγισή της για να συμπεριλάβει τις μαρτυρίες γάλλων πολιτών και μαχητών της Αντίστασης – καθώς και τις εμπειρίες των νεαρών γερμανών πυροβολητών και χειριστών ασυρμάτων στα καταφύγιά τους, καθώς περίμεναν την είσοδο περίπου 150.000 συμμαχικών στρατευμάτων. Σε αυτή τη σειρά ηθοποιοί με κοστούμια και στολές εποχής χρησιμοποιούνται για να ζωντανέψουν ηχητικές συνεντεύξεις δεκαετιών.
Ο σκηνοθέτης της σειράς «D-Day: The Unheard Tapes», Μαρκ Ράντις, μαζί με τους τεχνικούς μεταφοράς λόγου (lip-syncers), τα κινηματογραφικά συνεργεία, τους ιστορικούς και τις ομάδες αναπαράστασης κάνουν ακριβώς αυτό. Η απλή, κομψά υλοποιημένη ιδέα να ερμηνεύονται τα ηχογραφημένα λόγια των εκλιπόντων ανδρών από ζωντανούς ηθοποιούς συναγωνίζεται αυτό που έκαναν οι επικές δραματικές ταινίες πολέμου που διαδραματίζονται στο Κανάλι της Μάγχης, όπως οι ταινίες «Η διάσωση του στρατιώτη Ράιαν» του Στίβεν Σπίλμπεργκ ή η «Δουνκέρκη» του Κρίστοφερ Νόλαν: εξασφαλίζουν ότι το πέρασμα του χρόνου δεν θα σβήσει τη μνήμη τους.
Καθώς το ανεμόπλανο, απελευθερωμένο από το βομβαρδιστικό «Χάλιφαξ» που το είχε ρυμουλκήσει προς τον ουρανό από το Ντόρσετ, ισορροπούσε – γράφει ο τηλεκριτικός Στούαρτ Τζέφρις – ακούμε ότι κάποιος άνοιξε την πόρτα για να δει τα σκοτεινά γαλλικά χωράφια από κάτω. «Ηταν τόσο ήσυχα» θυμάται ο ταγματάρχης Τζον Χάουαρντ κοντά σε αυτόν και τον Παρ, στο ανεμοπλάνο καθόταν ο υπολοχαγός Ντεν Μπράδεριτζ, του οποίου η σύζυγος επρόκειτο να γεννήσει δύο εβδομάδες μετά την Ημέρα Απόβασης των Συμμάχων στη Νορμανδία.
Η σιωπή διακόπηκε όταν το ανεμόπλανο προσγειώθηκε ανώμαλα. Ο ταγματάρχης Χάουαρντ θυμάται ότι έλεγξε πως οι άνδρες του δεν είχαν τραυματιστεί και τότε συνειδητοποίησε ότι βρίσκονταν μόλις 50 μέτρα από τη γέφυρα Μπενουβίλ που τους είχε ανατεθεί να καταλάβουν για να ανακόψουν τυχόν προέλαση των γερμανικών αρμάτων μάχης. Δευτερόλεπτα αργότερα, οι άνδρες του βρέθηκαν σε ανταλλαγή πυροβολισμών με τα ναζιστικά στρατεύματα, κατά τη διάρκεια της οποίας ο υπολοχαγός Μπράδεριτζ πυροβολήθηκε – γεγονός που τον κατέστησε ένα από τα πρώτα θύματα της D-Day και σήμαινε ότι η κόρη του μεγάλωσε χωρίς να γνωρίσει ποτέ τον πατέρα της. Ο Γουόλι Παρ γονάτισε από πάνω του καθώς πέθαινε. «Παρ’ όλα τα χρόνια της εκπαίδευσης που είχε κάνει», ακούσαμε τον Παρ να μας λέει, «άντεξε μόνο 20-30 δευτερόλεπτα».
Το «D-Day: The Unheard Tapes» ξεχειλίζει από τέτοιες όμορφα υλοποιημένες στιγμές – φέρνοντας τη θλίψη και τον οίκτο του πολέμου. Οπως όταν ξημέρωνε η 6η Ιουνίου πάνω από τη Νορμανδία και χιλιάδες αμερικανοί στρατιώτες βρίσκονταν 20 χλμ. μακριά από την παραλία της Ομαχα θαλασσοδέρνοντας στα φουρτουνιασμένα νερά πάνω σ αποβατικά σκάφη με ψηλές πλευρές. Μια εικόνα οικεία σε όποιον έχει δει τη «Διάσωση του στρατιώτη Ράιαν».
Συχνά άρρωστοι από τη θάλασσα, βαλλόμενοι από εισερχόμενα πυρά, κάποιοι από αυτούς τους άνδρες μιλούν για το ότι είναι έτοιμοι να πολεμήσουν, ενώ άλλοι εκφράζουν νευρικά τους φόβους τους για τον θάνατο – ένας κατανοητός φόβος, δεδομένου ότι οι μαζικοί θάνατοι είχαν ληφθεί υπόψη στα σχέδια για την Επιχείρηση «Οβερλόρντ». Οπως αναφέρει ένας από τους άνδρες, ο οπλίτης Χάρι Πάρλεϊ από την 29η Μεραρχία Πεζικού του αμερικανικού στρατού: «Μας είχαν πει ότι περίμεναν περίπου 30% απώλειες κατά την εισβολή».
Πώς αισθανθήκατε όταν φτάσατε στην παραλία Ομάχα; Ο Πάρλεϊ, που ερμηνεύεται με συμπάθεια από τον Ιθαν ΜακΧέιλ, μας λέει: «Η ράμπα κατέβηκε, κι εσύ σφίχθηκες, πήρες μια βαθιά ανάσα και άρχισες να προσεύχεσαι».
Το χάος και το μακελειό που ήταν η πρώτη εμπειρία αυτών των Αμερικανών από τη Γαλλία συνοψίζεται εύγλωττα σε αυτή την ανταλλαγή. «Τι σας είπαν να περιμένετε;» ρωτάει ένας δημοσιογράφος έναν αφροαμερικανό στρατιώτη. «Να περιμένετε την κόλαση. Δεν μας είπαν ψέματα για αυτό».
Η σειρά «D-Day: The Unheard Tapes» προβάλλεται στο iPlayer.