Πώς θα κάνετε το νησί σας βιώσιμο

Εναν πλήρη επιστημονικό «οδηγό» για τη βιώσιμη κινητικότητα σε μικρομεσαία ελληνικά τουριστικά νησιά, με μόνιμο πληθυσμό μέχρι 50.000 κατοίκους, ανέπτυξαν από κοινού ομάδα ελλήνων επιστημόνων του δικτύου για τη Βιώσιμη Κινητικότητα CIVINET Greece – Cyprus και το Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Πρόκειται για μια ολοκληρωμένη «στρατηγική», που στόχο έχει να αναλύσει και να αντιμετωπίσει τα φαινόμενα του υπερτουρισμού και τις επιπτώσεις της κυκλοφορίας των οχημάτων στην καθημερινότητα των κατοίκων, στο τοπίο και στο περιβάλλον των νησιών.

Κατευθυντήριο εργαλείο

Τα Σχέδια Βιώσιμης Νησιωτικής Κινητικότητας (ΣΒΝΚ) ή Sustainable Island Mobility Plans (SIMP), όπως ονομάζονται οι «οδηγοί», έχουν ήδη την αποδοχή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία προτίθεται να τα προτείνει ως κεντρικό κατευθυντήριο εργαλείο για τη βιώσιμη κινητικότητα σε νησιωτικές περιοχές.

Μέχρι σήμερα η Ελλάδα έχει υιοθετήσει τη γνωστή πρωτοβουλία των GR-Eco Islands με σκοπό τη μετατροπή μικρών ελληνικών νησιών σε κέντρα καινοτομίας και προτύπων πράσινης οικονομίας, ενεργειακής αυτάρκειας, ψηφιακής καινοτομίας και οικολογικής κινητικότητας. «Τα γνωστά Gr-Eco Islands περιλαμβάνουν ένα μικρότερο μέρος των λύσεων που προτείνονται μέσω του πλαισίου των Σχεδίων Βιώσιμης Νησιωτικής Κινητικότητας (ΣΒΝΚ), τα οποία μπορούν να φέρουν μείζονες αλλαγές σε οποιοδήποτε νησί», λένε χαρακτηριστικά οι επιστήμονες που εργάστηκαν για την ολοκλήρωση των ΣΒΝΚ.

Τα κυριότερα σημεία των ΣΒΝΚ

Αρχικά ένα Σχέδιο Βιώσιμης Νησιωτικής Κινητικότητας αναλύει τα προβλήματα κινητικότητας που αντιμετωπίζει ένα νησί με πληθυσμό έως 50.000 κατοίκους, εξηγεί ο κύριος Κοσμάς Αναγνωστόπουλος, συγκοινωνιολόγος, πολεοδόμος και συντονιστής του έργου Sustainable Island Mobility Plans (SIMP). Η Ελλάδα διαθέτει συνολικά 233 νησιά, εκ των οποίων τα 108 είναι κατοικημένα, ενώ τα 101 διαθέτουν από 1 ως 50.000 μόνιμους κατοίκους. Μεταξύ άλλων, τα ΣΒΝΚ:

• Ερχονται να αναδείξουν τη μεγάλη πρόκληση της εποχικότητας, η οποία τα καλοκαίρια πολλαπλασιάζει τον πληθυσμό, διαμορφώνοντας έναν αστικού μεγέθους πληθυσμό σε νησιά που δεν διαθέτουν καν αστικές υποδομές και αστικές υπηρεσίες μεταφορών. Κατά την τουριστική περίοδο, όλα τα νησιά αντιμετωπίζουν προβλήματα που σχετίζονται κυρίως με τον εποχικό πληθυσμό τους, ο οποίος συχνά έχει μέγεθος αστικού πληθυσμού (έως και 8 φορές πολλαπλάσιο του μόνιμου). Ετσι, καλούνται να εξυπηρετήσουν τις ιδιαίτερες μετακινήσεις (δεν είναι μετακινήσεις για εργασία ή το σχολείο, αλλά μετακινήσεις αναψυχής), χωρίς να διαθέτουν αστικές υποδομές και υπηρεσίες.
• Επίσης, θα εντοπίσουν τις περιορισμένες «πύλες μετακίνησης» και τις χρονικές στιγμές εισόδου/εξόδου από τα νησιά, οι οποίες διαμορφώνουν φαινόμενα «λαιμού μπουκαλιού» (bottleneck) στα λιμάνια και το οδικό δίκτυο γύρω από αυτά. Τα προβλήματα οξύνονται στα λιμάνια, στους κύριους οικισμούς και στους τουριστικούς πόλους έλξης (παραλίες, μνημεία, αξιοθέατα, μεγάλες τουριστικές μονάδες, περιοχές και κέντρα βραδινής διασκέδασης κ.λπ.).
• Επιπλέον θα εντοπίσουν και αναδείξουν την παρουσία ευαίσθητου φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, που δεν επιτρέπει την ανάπτυξη μεγάλης κλίμακας υποδομών για την εξυπηρέτηση σημαντικού αριθμού οχημάτων.
• Θα τεκμηριώσουν με στοιχεία ότι το κυριότερο πρόβλημα κινητικότητας κατά το καλοκαίρι προκύπτει από τον (υπερ)τουρισμό, ενώ κατά τον χειμώνα από τα φαινόμενα της «ένδειας μεταφορών» (transport poverty) και της πολλαπλής απομόνωσης των νησιωτικών οικισμών (απομόνωση από την ηπειρωτική Ελλάδα ταυτόχρονα με την απομόνωση από το λιμάνι ή/και τη Χώρα του νησιού).
• Επίσης, θα αναδείξουν την ανάγκη πραγματοποίησης ερευνών για τον εντοπισμό και την αναγνώριση των αναγκών κινητικότητας τόσο με τη συμμετοχή των μόνιμων κατοίκων, όσο και με τις διάφορες κατηγορίες επισκεπτών και παραθεριστών.

Οι λύσεις

Στη συνέχεια, αφού εντοπιστούν και αναλυθούν τα προβλήματα κινητικότητας που αντιμετωπίζει ένα νησί, το Σχέδιο Βιώσιμης Νησιωτικής Κινητικότητας έρχεται να προτείνει σειρά λύσεων και συγκεκριμένα:

• Οπου είναι εφικτό, να τεθεί ως στόχος ο τουρισμός με λιγότερο ή καθόλου ΙΧ αυτοκίνητο. Ηδη, σημαντικούς περιορισμούς στη χρήση αυτοκινήτου έχουν υιοθετήσει εδώ και χρόνια νησιά όπως: Υδρα, Σπέτσες, Αντικύθηρα, Αγιος Ευστράτιος, Γαύδος, Διαπόντια Νησιά, Νίσυρος, Σίκινος, Σύμη, Χάλκη και Ψαρά.
• Να αναδείξει την ανάγκη για διαμόρφωση φθηνών, γρήγορων και ευέλικτων λύσεων που θα διαφοροποιούνται μεταξύ χαμηλής και υψηλής τουριστικής περιόδου, αλλά και μεταξύ διαφορετικών ημερών και ωρών (π.χ. βραδινή πεζοδρόμηση παραλιακών οδών).
• Να δώσει έμφαση στο περπάτημα και το ποδήλατο, κυρίως το ηλεκτρικό και το ποδήλατο μεταφορών (cargo bike), αξιοποιώντας τα παραδοσιακά μονοπάτια και τις χωμάτινες διαδρομές σε περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, αλλά και τις παραθαλάσσιες διαδρομές.
• Να προτείνει τεχνολογικά έξυπνες λύσεις για τη δημόσια συγκοινωνία, αλλά και για τον περιορισμό της πρόσβασης και της στάθμευσης των μηχανοκίνητων μέσων σε συγκεκριμένα σημεία των νησιών.
• Να συστήσει την οριζόντια θέσπιση ορίου ταχύτητας στα 30 χλμ./ώρα και την κατάλληλη αναδιαμόρφωση των οδών για την ενίσχυση της οδικής ασφάλειας.
• Να συστήσει την αξιοποίηση των θαλάσσιων μεταφορών περιμετρικά των νησιών ως μέρους του συστήματος των δημόσιων μεταφορών τους. Ενδεικτικές περιπτώσεις: Αμοργός, Ικαρία, Κάλυμνος, Κάρπαθος, Νάξος και Μικρές Κυκλάδες, Σύμη, Κρήτη (Σφακιά), Υδρα. Αλλωστε, σε πολλά ελληνικά νησιά υπάρχουν παραπάνω από ένα λιμάνια, στα οποία κάνει στάση και το πλοίο της γραμμής (Αμοργός, Ικαρία, Κάρπαθος). Η σύνδεση αυτή μεταξύ των δύο λιμανιών του ίδιου νησιού χρησιμεύει ενίοτε για μετακινήσεις εντός του νησιού που για διάφορους λόγους δεν μπορούν ή δεν προτιμάται να γίνουν οδικώς.