Ο κίνδυνος γενικότερης ανάφλεξης στα μέτωπα Ουκρανίας και Μέσης Ανατολής
Αυτός ο Αύγουστος όπως κάθε Αύγουστος δεν μας αφήνει να ησυχάσουμε παρόλο ότι προτιμούμε την αποσυμπίεση, την ελαφρότητα και τη χαλαρότητα. Βιώνουμε και καλοκαίρι Ολυμπιακών Αγώνων σε ευρωπαϊκή πόλη δίνοντάς μας τη δυνατότητα να παρακολουθούμε ώρες αμέτρητες αθλήματα και αθλητές χωρίς να διαταράσσονται οι συνήθειες του ύπνου μας. Εξάλλου τον Σεπτέμβριο του 1990, όταν ο μεγάλος Ουμπέρτο Εκο έγραψε άρθρο με τίτλο το παρεξηγημένο απόφθεγμα «Τον Αύγουστο δεν υπάρχουν ειδήσεις», εννοούσε το ακριβώς αντίθετο από αυτό το οποίο του αποδόθηκε ασκώντας κριτική στα Μέσα της χώρας του που είχαν υποβαθμίσει το ξέσπασμα του πολέμου στον Περσικό Κόλπο τον Αύγουστο του 1990 με τη συμμετοχή της Ιταλίας.
Η Μπάρμπαρα Τάκμαν στο θεμελιώδες βιβλίο της «The Guns of August» (Τα κανόνια του Αυγούστου) κάνοντας αναφορά στο πώς ξεκίνησε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος περιγράφει πως οι τότε Μεγάλες Δυνάμεις υπνοβατούσαν και κάνοντας ολέθρια λάθη και κακούς υπολογισμούς οδήγησαν τους λαούς τους σε πόλεμο διαρκείας, ενώ νόμιζαν ότι θα διαρκέσει λίγο και θα είναι περιορισμένης έκτασης. Το βιβλίο της Τάκμαν που εκδόθηκε τον Ιανουάριο του 1962 επηρέασε βαθύτατα τον πρόεδρο Κένεντι στην προσπάθειά του να διαχειριστεί την Κρίση των Πυραύλων της Κούβας που διήρκεσε για 13 ημέρες τον Οκτώβριο του ιδίου έτους και κινδύνευσε να εξελιχθεί στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο της πυρηνικής εποχής.
Οι παραλληλισμοί με τις συνθήκες που επικρατούν σήμερα στην ευρύτερη Μέση Ανατολή αλλά και στο ουκρανικό μέτωπο είναι αδιαμφισβήτητοι. Θα αντιδράσει το Ιράν με τους δορυφόρους του στα πολλαπλά (είτε επίσημα είτε ανεπίσημα) χτυπήματα του Ισραήλ που είναι ουσιαστικά αντίποινα στην τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς της 7ης Οκτωβρίου του 2023 και στην αδυναμία του Ισραήλ να εξοντώσει την τρομοκρατική οργάνωση με τη διεξαγωγή μιας αιματηρής εκστρατείας στη Γάζα; Ή θα προτιμήσει το θεοκρατικό καθεστώς που έχει επιβληθεί στο Ιράν από το 1979 την «ταπείνωσή» του με ελεγχόμενα αντίποινα που δεν θα πάρουν ανεξέλεγκτες διαστάσεις; Ποια θα είναι η αντίδραση του Ισραήλ ή άλλων κρατικών και μη κρατικών δρώντων της περιοχής; Θα αποτραπεί για ακόμα μια φορά ένας γενικευμένος πόλεμος; Μέχρι πότε εάν δεν σταματήσει ο σημερινός κύκλος αίματος;
Στο ουκρανικό μέτωπο, οι συγκρούσεις και οι σφαγές συνεχίζονται και αυτόν το Αύγουστο. Και εκεί υπάρχει πάλι ο κίνδυνος γενικότερης ανάφλεξης με την παραλαβή των πρώτων F-16 από την Ουκρανία και την επίθεση των ουκρανικών δυνάμεων στη ρωσική πόλη του Κουρσκ, στην οποία είχε διεξαχθεί, παρεμπιπτόντως, η μεγαλύτερη αρματομαχία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου τον Ιούλιο – Αύγουστο του 1943. Και πάλι θα ακουστούν απειλές από τη ρωσική πλευρά για χρήση τακτικών πυρηνικών όπλων και άλλων αντιποίνων, συμπεριλαμβανομένης της επέκτασης του πολέμου στην ευρύτερη περιοχή, όπως αυτές εκφράζονται από τον Φεβρουάριο του 2022 όταν η Ρωσία ξεκίνησε την προσπάθεια της εισβολής στην Ουκρανία. Θα αποφευχθεί η γενίκευση του πολέμου για άλλη μια φορά; Εως πότε;
Αυτό το γλυκόπικρο καλοκαίρι, ενώ είμαστε παρατηρητές πολέμων που μπορούν να πάρουν ανεξέλεγκτες διαστάσεις, η Ευρώπη βρίσκεται σε φάση μετάβασης, εσωτερικών αντιθέσεων και αναμονής, οι Ηνωμένες Πολιτείες, εν μέσω εκλογικής χρονιάς, βιώνουν σκληρές πολιτικές αντιπαραθέσεις με ταυτοτικές και συνταγματικές προεκτάσεις, οι διεθνείς αγορές εκπέμπουν διορθωτικές τάσεις προκαλώντας αναταραχές σε χρηματιστήρια και προβληματισμό για τις επιπτώσεις τους, η Βρετανία βιώνει βίαια ρατσιστικά επεισόδια και συγκρούσεις, η Βενεζουέλα προσπαθεί να βρει τον βηματισμό της μετά τις πρόσφατες νοθευμένες εκλογές της, στο Μπανγκλαντές η έκταση της κοινωνικής αναταραχής θα πρέπει να μας προβληματίζει, και πάει λέγοντας. Θα μπορούσα να επεκταθώ στην κινητή άμμο των ελληνοτουρκικών σχέσεων ή στην ευχή με την οποία ζούμε κάθε καλοκαίρι πια ότι η Πολιτική Προστασία και η πολιτεία θα μας προστατεύσουν και τις περιουσίες μας από τις πυρκαγιές που πληθαίνουν ολοένα και περισσότερο.
Η απάθεια, η αποτελεσματικότητα αντιμετωπίσεων των αυξανόμενων πολλαπλών και σύνθετων προκλήσεων και κρίσεων, ή η έμφαση μόνο στη διαχείρισή τους, και η ελπίδα ότι θα επικρατήσει η λογική θα πρέπει να μας προβληματίζουν. Η αποφυγή τους με όσο λιγότερες απώλειες δεν συνιστά την επίλυσή τους και την αντιμετώπισή τους. Το ερώτημα και ο προβληματισμός μου είναι εάν έχουμε (πολίτες και πολιτεία εντός και εκτός συνόρων) συνειδητοποιήσει ότι εάν συνεχίσουμε την πορεία της «μία από τα ίδια», τα κανόνια της Τάκμαν θα ακουστούν, είτε κάποιον Αύγουστο είτε κάποιον άλλον μήνα, στην πιο τρομακτική εκδοχή τους και θα αργήσουν να σιγήσουν.
Ο Δημήτρης Τριανταφύλλου είναι καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και διευθυντής Προγραμμάτων στο Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων (ΙΔΙΣ)