Ο άγιος που ενώνει ορθόδοξους και καθολικούς
Το πρωί της περασμένης Πέμπτης, την πόρτα του ιστορικού κτιρίου της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών, περνούσε, σχεδόν απαρατήρητος από την κοινή γνώμη, ο σεβασμιότατος Leonardo D’Ascenzo. Συνοδευόμενος από καθηγητές Πανεπιστημίου και ρωμαιοκαθολικούς κληρικούς, ο Αρχιεπίσκοπος της περιφέρειας Trani – Barletta – Bisceglie της Νοτίου Ιταλίας θα περιέγραφε αργότερα την επίσκεψή του ως «ένα πολύτιμο δώρο». Τι έφερε, όμως, έναν Αρχιεπίσκοπο της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας στα γραφεία της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών; Ο άγνωστος άγιος που ενώνει ορθόδοξους και καθολικούς.
Πρόκειται για τον προστάτη άγιο της πόλης Trani, Nicola il Pellegrino (Νικόλαος ο Προσκυνητής), έναν Ελληνα που γεννήθηκε στο Στείρι της Βοιωτίας το 1075 και πέθανε στο Τράνι της Ιταλίας σε ηλικία μόλις 19 ετών, χωρίς ποτέ η μνήμη του να σβήσει από την πόλη.
Η συναρπαστική ιστορία του, που ξεκίνησε πριν από σχεδόν 950 χρόνια, έγινε αφορμή για ένα προσκυνηματικό ταξίδι από την Ιταλία στην Ελλάδα, μια «ιερή τελετουργία» που έκανε τον Αρχιεπίσκοπο D’Ascenzo να πει: «Διανύσαμε χιλιόμετρα και διαβήκαμε μεγάλους δρόμους: τους δρόμους της Ελλάδας και τους δρόμους της φιλίας με την Ορθόδοξη Εκκλησία».
Γεννημένος από φτωχούς αγρότες γονείς ο Νικόλαος ο Προσκυνητής είχε μια σύντομη ζωή γεμάτη μοναξιά και κοινωνική περιθωριοποίηση. Ηταν ανήλικος όταν, σύμφωνα με τις μαρτυρίες που σώζονται, αποφάσισε να φύγει από τη Βοιωτία όπου κυκλοφορούσε επικαλούμενος το έλεος του Θεού, για να προσκυνήσει στη Ρώμη. Το 1092 συνάντησε στη Ναύπακτο έναν μοναχό ονόματι Βαρθολομαίο, ο οποίος τον συνόδευσε στο ταξίδι του προς την Ιταλία. Πέρασε από αρκετά μέρη της χώρας ψέλνοντας το «Κύριε ελέησον» ενώ σύμφωνα με τον Βαρθολομαίο η παρουσία του διατάρασσε την καθεστηκυία τάξη, τόσο ώστε στον Τάραντα ο επίσκοπος της πόλης, Βασίλειος, διέταξε να τον μαστιγώσουν ανελέητα. Ο Νικόλαος έφτασε στην περιοχή του Τράνι μισοπεθαμένος κουβαλώντας στα χέρια του έναν σταυρό και ψάλλοντας προσευχές, όπου έγινε δεκτός από τον τοπικό επίσκοπο.
Σύμφωνα με όσα του αποδίδουν οι λαϊκές αφηγήσεις, λίγο πριν αφήσει την τελευταία του πνοή, ο Nicola il Pellegrino προχώρησε σε ένα θαύμα μετατρέποντας το νερό του δοχείου που ήπιε σε μυρωδάτο γλυκό κρασί και λίγο μετά ξεψύχησε. Μερικά χρόνια μετά τον θάνατό του, ο Πάπας Ουρβανός Β’ προχώρησε στη αγιοποίησή του, γεγονός που εναρμονιζόταν με τις επιθυμίες των κατοίκων της περιοχής.
Ως προσκυνητές. Στα βήματα του έλληνα προστάτη του Trani περπάτησε πριν από λίγες ημέρες η αντιπροσωπεία που έφτασε στην Ελλάδα από την Απουλία με επικεφαλής τον σεβασμιότατο Leonardo D’Ascenzo. «Βρισκόμαστε εδώ ως προσκυνητές προκειμένου να γνωρίσουμε αυτήν τη χώρα και να αναζητήσουμε ωφέλιμα παραδείγματα, τα οποία θα μεταφέρουμε πίσω στην πατρίδα μας ως πολύτιμα δώρα», επισήμανε ο ίδιος μετά την επίσκεψή του στην Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών και πάσης Ελλάδος και τη συνάντησή του με τον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο, ενώ πρόσθεσε πως διαπίστωσε ότι το πνεύμα της φιλοξενίας και της υποδοχής αποτελεί κοινό στοιχείο των δύο λαών. Αναφερόμενος στον προστάτη της πόλης Trani, ο ρωμαιοκαθολικός ιερωμένος σημείωσε ότι πραγματοποιήθηκε η επιθυμία τους να επισκεφθούν το Στείρι και να έρθουν σε επαφή με την πατρίδα και τον χώρο όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε ο άγιος Νικόλαος. Επίσης, κατά την επίσκεψή τους στη Βοιωτία επισκέφθηκαν την Ιερά Μονή Οσίου Λουκά αλλά και την περιοχή του Διστόμου.
Ο άγιος Νικόλαος ο Προσκυνητής τιμάται με ιδιαίτερη κατάνυξη στο Trani. Η μνήμη του γιορτάζεται στις 2 Ιουνίου – την ημέρα του θανάτου του – όμως την τελευταία εβδομάδα του Ιουλίου λαμβάνει χώρα κάθε χρόνο λιτανεία προς τιμήν του. Πέρυσι, τα λείψανά του, που φυλάσσονται σε ειδικό παρεκκλήσι του καθεδρικού ναού του Trani μεταφέρθηκαν με ένα στολισμένο καραβάκι με τα χρώματα της ελληνικής σημαίας, υπό τη συνοδεία κληρικών της Ιταλίας και υπό τους ήχους μπάντας. Πλήθος πιστών παρευρέθηκε στην περιφορά, μια διαδρομή μήκους πέντε χιλιομέτρων, για να παρακολουθήσει από κοντά ένα φαντασμαγορικό γεγονός με βαθύ θρησκευτικό συναίσθημα.
Παρότι ο Nicola il Pellegrino δεν είναι αναγνωρισμένος ως άγιος από την Ανατολική Εκκλησία, στην ορθόδοξη παράδοση συναντάται ως «Διά Χριστόν Σαλός», γεγονός που τον εντάσσει σε μια ειδική κατηγορία αγιότητας. «Γνωρίζοντας ότι κάποιος σε αυτά τα μέρη είναι συγκινημένος και χαρούμενος που μπορεί να προσευχηθεί και να αποκαλεί τον Νικόλαό μας άγιο, μας κάνει να νιώθουμε τιμή και ευλογία», είπε ο Αρχιεπίσκοπος του Trani. Γιατί «δεν είμαστε μόνο θεματοφύλακες μιας ανάμνησης, αλλά πάνω από όλα είμαστε πρωταγωνιστές μιας ιστορίας που γίνεται νέα».