Οι δύο Αμερικές

Ενώ τα αποτελέσματα των αμερικανικών εκλογών έτρεχαν ακόμη, ολοκλήρωσα την ανάγνωση ενός ακόμη σπουδαίου βιβλίου του κατ’ εξοχήν συγγραφέα που αποτελεί μυστήριο (καλύτερα, σκάνδαλο) το γιατί δεν έχει κερδίσει το Νομπέλ. Αναφέρομαι στον Ζυγό του Ντον Ντελίλο (εκδ. GUTENBERG) όπου αναπτύσσονται σε μεγάλο βάθος οι διεργασίες γύρω από τη δολοφονία του προέδρου Τζον Κένεντι το 1963 και οι απόηχοι από την πρώτη μεγάλη ταπείνωση της υπερδύναμης κατά την απόβαση στον Κόλπο των Χοίρων, όπου οι Κουβανοί του Φιντέλ Κάστρο έπιασαν στον ύπνο τους εισβολείς. Πρόκειται για  έργο που απεικονίζει την πολυπλοκότητα της αμερικανικής κοινωνίας, αλλά και τις διαχωριστικές γραμμές που την τέμνουν.

Αναφέρομαι στις διαχωριστικές γραμμές γιατί το διαπιστώσαμε και στη μακρά προεκλογική καμπάνια: υπάρχουν δύο Αμερικές και η μία δεν συμπίπτει σε τίποτα με την άλλη. Ισως βέβαια, σκέφτομαι, σε τελευταία ανάλυση, οι διαχωριστικές γραμμές Καλού – Κακού να είναι κομμάτι ασαφείς, επομένως να χρειάζονται και οι δύο Αμερικές. Απομονωτισμός κατά εξωστρέφειας, ιδού το ιδρυτικό δίλημμα της χώρας. Γύρω από αυτό αρθρώθηκαν ιστορικά ένα σωρό αντιθέσεις: Εξαγωγή ή όχι των περί σωτηρίας ιδεών των Αγίων Πατέρων και του αποστολικού πνεύματος των πουριτανών; Επιβολή, με το στανιό έστω, της δημοκρατίας και των ηθικών αξιών της Δύσης ή στήριξη στυγνών, πλην ωφέλιμων, δικτατοριών, ειδικά στο πλαίσιο του Ψυχρού Πολέμου; Αυστηρά σύνορα και εμπορικοί δασμοί ή μετανάστευση και πολιτικός φιλελευθερισμός; Ειρήνη με κάθε μέσο ή πόλεμος αν και όποτε χρειαστεί;

Ολα αυτά ίσχυαν από πολύ παλιά. Αλλά το κεντρικό ζήτημα εδώ και μερικές δεκαετίες υπήρξε  η οικουμενική ανάπτυξη ή μ’ άλλα λόγια η εξαγωγή του δυτικού τρόπου ζωής – πρωτίστως της υλικής ευημερίας. Να θυμίσω ότι ο επί Κένεντι και Τζόνσον υπουργός Αμυνας Ρόμπερτ ΜακΝαμάρα, υπήρξε ο αρχιτέκτονας των βομβαρδισμών στο Βιετνάμ. Ωστόσο διετέλεσε αμέσως μετά πρόεδρος της Διεθνούς Τραπέζης και μάλιστα εξελίχθηκε σε μεγάλο πολέμιο της παγκόσμιας φτώχειας με τις περίφημες αναπτυξιακές του δεκαετίες. Αποτέλεσμα; Ο πρώην Τρίτος Κόσμος τείνει πλέον σε μεγάλο του μέρος – με προεξάρχουσες την Κίνα την Ινδία, τη Βραζιλία, τη Νότια Αφρική κ.ά. – να γίνει Πρώτος, υπερκεράζοντας την αμερικανική και την ευρωπαϊκή οικονομία. Αλλοι ακολουθούν κατά πόδας. Οπερ έδει δείξαι.

Το αμερικανικό όνειρο έχει εξασθενήσει ως εξαγώγιμο είδος σε ποικίλα σημεία του πλανήτη, παράλληλα με την αμερικανική ισχύ. Η έσχατη μεγάλη ταπείνωση της Αμερικής που έκλεισε μάλλον οριστικά την αίσθηση παντοδυναμίας της υπήρξε η άτακτη αποχώρηση από το Αφγανιστάν στις αρχές της θητείας Μπάιντεν (30 Αυγούστου 2021). Υστερα από δυο δεκαετίες εμπλοκής με τα ζητήματα  της χώρας αυτής, έπειτα από πακτωλό χρημάτων, άπειρες υποτροφίες, εκσυγχρονισμό της νομοθεσίας και εγκαθίδρυση μιας άρχουσας τάξης στα αμερικανικά πρότυπα, τα πάντα σαρώθηκαν μέσα σε λίγους μήνες από τους Ταλιμπάν. Το ακόμα χειρότερο; Ουδείς είχε προβλέψει ότι θα συνέβαινε τόσο σύντομα, και μια απόφαση (από τον Τραμπ, και στη συνέχεια από τον Μπάιντεν) που είχε στόχο να καταδείξει οικειοθελή στροφή στην εξωτερική πολιτική, μετετράπη σε πανωλεθρία. Καλά καλά οι Αμερικανοί δεν πρόκαναν να ενημερώσουν τις ξένες πρεσβείες, με αποτέλεσμα χαώδεις εικόνες κατά την εκκένωση, πολλά θύματα, και χιλιάδες Ευρωπαίους (ΜΚΟ, επενδυτές, ερευνητές κλπ., με προεξάρχοντες τους Γερμανούς) να μην έχουν ιδέα από τα τεκταινόμενα και να τα περιμένουν όλα από τις ΗΠΑ.

Η Αμερική δεν θα είναι ποτέ ξανά αυτό που ήταν. Δεν μπορεί να εξάγει δημοκρατία και ανθρώπινα δικαιώματα με το στανιό, δεν μπορεί να πείσει τους συμμάχους της για κοινή γραμμή και δεν θέλει να εμπλακεί σε αδιέξοδες καταστάσεις. Βέβαια, είναι ακόμη εντυπωσιακό ότι όλοι αναμένουν να δώσει κάποια  λύση σε πολεμικά μέτωπα (Ουκρανία, Ισραήλ) και να κλείσει άλλα εν τη γένεσει τους. Περιέργως ουδείς απαιτεί από τη Ρωσία, την Κίνα ή την Ινδία να παρέμβουν στη Γάζα ή να διαθρέψουν τα εκατομμύρια προσφύγων του Σουδάν. Αλλά η Αμερική ούτε μπορεί ούτε θέλει πια, και ό,τι επωμίζεται ακόμη, οφείλεται σε ένα είδος αδράνειας.

Ο θρίαμβος του Τραμπ πάτησε στην αποστροφή του εκλογικού σώματος προς τις υπερβολές του γουόκ κινήματος, την απειλητική προσπάθεια ξαναγραψίματος της ιστορίας ενός έθνους και του κόσμου όλου, τα ταυτοτικού τύπου κοινωνικά δικαιώματα, την απειλητική διαπολιτισμικότητα, την αύξηση της άμεσης φορολογίας. Πάτησε όμως και στο συναίσθημα κόπωσης από τα ατελεύτητα διεθνή ζητήματα – περίπλοκα και ακατανόητα σε μεγάλο βαθμό. Ο,τι άρχισε στον Κόλπο των Χοίρων ολοκληρώθηκε στο Αφγανιστάν. Είναι κομμάτι παράταιρο λοιπόν, ντόπιοι αναλυτές που βιοπορίζονται επί δεκαετίες από την υφαλοκρηπίδα και το Κυπριακό, να αναρωτιούνται ξανά για το τι επιφυλάσσει η νέα θητεία Τραμπ για τη χώρα μας και για την αιώνια εμμονή του έθνους – τα ελληνοτουρκικά. Απλούστατα, ουδέν νεότερον από το δυτικό μέτωπο. Μάλλον από την Ανατολή (Μέση ή Απω) θα περιμένουμε στο μέλλον ειδήσεις.