Θα χάσουν οι Ρώσοι το «πόδι» τους στη Μεσόγειο;

Εδώ και 50 χρόνια, η θέση της Ρωσίας στη Μεσόγειο έχει συνδεθεί με τη δυναστεία Ασαντ στη Συρία.

Ηταν το 1971 όταν ο Χαφέζ αλ-Ασαντ, πατέρας του Μπασάρ, έγινε πρόεδρος της χώρας.

Την ίδια χρονιά η Σοβιετική Ενωση υπέγραψε συμφωνία με τη Συρία για τη μίσθωση ενός λιμανιού στο Ταρτούς και σταδιακά απέκτησε δύο βάσεις, με τη δεύτερη, στο Χμεϊμίμ, να είναι αεροπορική.

Αυτή η διαρκής ρωσική στρατιωτική παρουσία κρέμεται τώρα από μια κλωστή, μετά την ξαφνική κατάρρευση του καθεστώτος Ασαντ.

Το Κρεμλίνο, που φυγάδευσε και έδωσε πολιτικό άσυλο στον Μπασάρ αλ-Ασαντ και την οικογένειά του, φαίνεται προς το παρόν να έχει αποφύγει μια άτακτη αποχώρηση των δυνάμεών του από τη Συρία, σημειώνει ο «Economist», αλλά η επιρροή του στη νότια πτέρυγα του ΝΑΤΟ είναι πιθανό να εξασθενήσει.

Για τη Ρωσία, η Συρία ήταν ένας σημαντικός εταίρος πολύ πριν από τον εμφύλιο.

«Οι δύο βάσεις στη Συρία είναι απαραίτητες για εμάς», εξηγεί ο Βίκτορ Τσιρκόφ, διοικητής του ρωσικού ναυτικού το 2012.

«Λειτουργούσαν και θα συνεχίσουν να λειτουργούν».

Το αποτύπωμα της Ρωσίας στη Συρία επεκτάθηκε δραματικά το 2015, όταν η Μόσχα παρενέβη για να σώσει το καθεστώς Ασαντ από τους αντικαθεστωτικούς αντάρτες.

Εστειλε μαχητικά στην αεροπορική βάση Χμεϊμίμ, βορειότερα στη Λατάκια, που κονιορτοποίησαν τους αντάρτες, και ναυτικές δυνάμεις στο Ταρτούς, το οποίο είχε σε μεγάλο βαθμό αχρηστευθεί τη δεκαετία του 1990.

Οι δορυφορικές φωτογραφίες δείχνουν πως από τις 9 Δεκεμβρίου τα ρωσικά πολεμικά πλοία που βρίσκονταν στο Ταρτούς παραμένουν περίπου 8 χιλιόμετρα στα ανοιχτά του λιμανιού, πολύ μακριά από τον κίνδυνο.

Σε μια ξεχωριστή εξέλιξη, το ισραηλινό ναυτικό ανακοίνωσε την Τρίτη ότι χρησιμοποίησε πυραύλους κατά πλοίων για να καταστρέψει συριακά πολεμικά σκάφη που βρίσκονταν στον κόλπο Μινέτ ελ-Μπεϊντά και στο λιμάνι της Λατάκιας.

Απαραίτητα μέτρα

Εκπρόσωπος του Κρεμλίνου είπε ότι η Ρωσία έχει πάρει «τα απαραίτητα μέτρα για να δημιουργήσει επαφή στη Συρία με όσους είναι ικανοί να διασφαλίσουν την ασφάλεια των στρατιωτικών βάσεων».

Ενα από αυτά τα βήματα φάνηκε να είναι ένας πιο ήρεμος τόνος για τους ανθρώπους που η Ρωσία κάποτε βομβάρδιζε: τα ρωσικά μέσα ενημέρωσης που μέχρι τώρα ανέφεραν τους αντάρτες ως «τρομοκράτες» γράφουν τώρα για την «ένοπλη αντιπολίτευση».

Η Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ, η πιο ισχυρή ομάδα ανταρτών «ήταν ρεαλιστική στον τόνο της και φαίνεται να κρατά ανοιχτές τις επιλογές εμπλοκής της», λέει ο Μάικλ Κόφμαν από το think tank Carnegie Endowment for International Peace.

Είναι πιθανό ότι η ομάδα θα επιτρέψει στη Ρωσία να διατηρήσει τη βάση με αντάλλαγμα όπλα, διπλωματική υποστήριξη ή κάποιο άλλο προνόμιο.

Το πιο πιθανό είναι ότι οποιαδήποτε συμφωνία θα είναι προσωρινή. Η Ρωσία «διαπραγματεύεται τους όρους», προσθέτει ο Κόφμαν, αλλά οι συζητήσεις βρίσκονται σε εξέλιξη. «Ομως, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο η Μόσχα πιθανότατα θα πρέπει να εγκαταλείψει τις βάσεις της στη Συρία».

Μεγάλη επιρροή

Εάν τελικά συμβεί αυτό, θα έχει μεγάλη επιρροή στα σχέδια της Μόσχας.

Η παρουσία της Ρωσίας στην Ταρτούς ήταν μέτρια, σύμφωνα με τον Φρεντερίκ βαν Λόκερεν, πρώην αξιωματικού του βελγικού ναυτικού – κάποια υποβρύχια, φρεγάτες και κορβέτες – όμως όλα αυτά τα σκάφη έφεραν πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς, ικανούς να πλήξουν ΝΑΤΟϊκούς στόχους στη Νότια Ευρώπη.

Η Ρωσία μπόρεσε να στείλει μεγαλύτερους στολίσκους νότια, γνωρίζοντας ότι θα μπορούσαν να ανεφοδιαστούν. Το Ταρτούς έγινε ιδιαίτερα σημαντικό ως υλικοτεχνικός κόμβος μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία το 2022, όταν η Τουρκία περιόρισε την πρόσβαση στη Μαύρη Θάλασσα.

Χωρίς το Ταρτούς, οι ρωσικές ναυτικές επιχειρήσεις στη Μεσόγειο είναι πιθανό να γίνουν πιο σύντομες και σποραδικές. Λίγα ελκυστικά υποκατάστατα διαφαίνονται.

Η Αλγερία και η Αίγυπτος,

δύο εναλλακτικοί οικοδεσπότες, είναι απίθανο να δεχθούν τις ρωσικές δυνάμεις, σημειώνει ο Βαν Λόκερεν, καθώς θα φοβηθούν τις γεωπολιτικές συνέπειες.

Η Ρωσία έχει συνομιλίες με το Σουδάν για την κατασκευή ναυτικής εγκατάστασης εκεί, αλλά το Πορτ Σουδάν δεν διαθέτει την απαραίτητη υποδομή.

Ως εκ τούτου, η Ρωσία μπορεί να κοιτάξει προς το Τομπρούκ στη Λιβύη – το λιμάνι ελέγχεται από τον Χαλίφα Χαφτάρ που διατηρεί στενούς δεσμούς με τη Μόσχα και έχει φιλοξενήσει πλοία της στο παρελθόν, συμπεριλαμβανομένου ενός καταδρομικού και μιας φρεγάτας φέτος το καλοκαίρι.

Ομως χωρίς τις χερσαίες υποδομές, δεν θα εξυπηρετεί πραγματικά τις ρωσικές δυνάμεις.

Μικρότερο πλήγμα

Η απώλεια της αεροπορικής βάσης Χμεϊμίμ θα αποτελέσει επίσης πλήγμα, αν και μικρότερο.

Η βάση, ιδανικά τοποθετημένη μεταξύ Ρωσίας και Αφρικής επέτρεπε στη Μόσχα να στέλνει προμήθειες σε μισθοφορικές της δυνάμεις στη Λιβύη, το Σουδάν, την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία και το Μάλι, σημειώνει ο Τζον Φόρμαν, πρώην αμυντικός ακόλουθος της Βρετανίας στη Μόσχα.

Αυτή η βάση μάλλον είναι πιο εύκολο να αντικατασταθεί, καθώς υπάρχουν τρεις εναλλακτικές αεροπορικές βάσεις που μπορεί να χρησιμοποιήσει η Ρωσία στη Λιβύη. Προσωπικό και εξοπλισμός φαίνεται να εγκαταλείπουν ήδη το Χμεϊμίμ.