Πώς θα επηρεάσει η κατάπαυση πυρός στη Γάζα τους ξεχασμένους πολέμους της Αφρικής

Η προσοχή του κόσμου τα τελευταία δύο χρόνια είναι στραμμένη στους πολέμους στη Γάζα και στην Ουκρανία.

Τα πρωτοσέλιδα των παγκόσμιων ειδήσεων, καθώς και η προσοχή των υπευθύνων χάραξης πολιτικής και των παγκόσμιων δωρητών κυριαρχήθηκαν από τις δύο συγκρούσεις – στην Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή.

Στην Αφρική, από την άλλη πλευρά, οι συνεχιζόμενες συγκρούσεις που δημιουργούν μερικές από τις χειρότερες ανθρωπιστικές κρίσεις στον κόσμο έχουν αγνοηθεί σε μεγάλο βαθμό.

Το Σουδάν, η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, το Σαχέλ

Ο πόλεμος που μαίνεται μεταξύ του σουδανικού στρατού και των παραστρατιωτικών δυνάμεων ταχείας υποστήριξης στο Σουδάν έχει καταταχθεί από τη Διεθνή Επιτροπή Διάσωσης ως η μεγαλύτερη ανθρωπιστική κρίση στον κόσμο.

Με περισσότερους από 20 εκατομμύρια ανθρώπους -σχεδόν το ήμισυ του πληθυσμού- να αντιμετωπίζουν σοβαρή επισιτιστική ανασφάλεια, το Σουδάν, σύμφωνα με τον ΟΗΕ, έχει γίνει μια από τις χειρότερες κρίσεις πείνας στον κόσμο.

«Ο συνεχιζόμενος εμφύλιος πόλεμος έχει καταστρέψει τη γεωργική παραγωγή, έχει εκτοπίσει εκατομμύρια ανθρώπους και έχει αφήσει τις προσπάθειες ανθρωπιστικής βοήθειας επικίνδυνα υποχρηματοδοτούμενες. Ολόκληρες κοινότητες κινδυνεύουν από λιμό, με τα παιδιά και τους ευάλωτους πληθυσμούς να σηκώνουν το βάρος της πείνας και των ασθενειών», λέει ο Federico Manfredi Firmian, ειδικός σε θέματα εξωτερικής πολιτικής για τη Μέση Ανατολή, την Αφρική και τη Ρωσία και συνεργάτης ερευνητής στο Ιταλικό Ινστιτούτο Διεθνών Πολιτικών Σπουδών.

Στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, η αναζωπύρωση του κινήματος της πολιτοφυλακής M23 έχει πυροδοτήσει δεκαετίες θανατηφόρας διασυνοριακής βίας στην ανατολική περιοχή, εκτοπίζοντας εκατομμύρια ανθρώπους και προκαλώντας επιδεινούμενες ανθρωπιστικές καταστροφές.

Οι βίαιες συγκρούσεις των τζιχαντιστών στην περιοχή του Σαχέλ – ιδίως στο Μάλι, την Μπουρκίνα Φάσο και τον Νίγηρα – συνεχίζουν να προκαλούν χάος, δημιουργώντας κρίσεις στις πληγείσες περιοχές.

Η ένοπλη εξέγερση στη Μπουρκίνα Φάσο – όπου περισσότεροι από δύο εκατομμύρια άνθρωποι έχουν εκτοπιστεί – πυροδοτεί την «πιο παραμελημένη κρίση εκτοπισμού στον κόσμο», σύμφωνα με κατάταξη του Νορβηγικού Συμβουλίου Προσφύγων.

Βαθιές συστημικές ανισότητες

Η δυσανάλογη παγκόσμια εστίαση στη Γάζα και την Ουκρανία έχει παραγκωνίσει κρίσιμες συγκρούσεις στην Αφρική, αφήνοντάς τες υποχρηματοδοτούμενες και απαξιωμένες, λέει ο Ikhlass Ahmed, υπεύθυνος προγράμματος της ΜΚΟ Darfur Advocacy Group.

Αυτή η επιλεκτική προσοχή, λέει στο The Africa Report, δημιουργεί μια ιεράρχηση του πόνου, όπου οι ζωές των ανθρώπων στην Αφρική φαίνεται να έχουν μικρότερη σημασία.

«Επιδεινώνει την ανθρωπιστική κρίση, καθώς η βοήθεια εκτρέπεται και οι πολιτικές λύσεις καθυστερούν, επιτρέποντας τη συνέχιση των συγκρούσεων με καταστροφικές συνέπειες για τους αμάχους», λέει η Ahmed.

Η εστίαση στη Γάζα και την Ουκρανία έχει εκτρέψει κρίσιμα κεφάλαια των δωρητών, την ανθρωπιστική βοήθεια και την πολιτική βούληση μακριά από τις κρίσεις της Αφρικής, επιδεινώνοντας τον πόνο εκατομμυρίων ανθρώπων, λέει ο Firmian.

Ενώ συγκρούσεις όπως η Γάζα και η Ουκρανία απαιτούν προσοχή, η αποτυχία αντιμετώπισης των ανθρωπιστικών καταστροφών στο Σουδάν, την Μπουρκίνα Φάσο και άλλα αφρικανικά έθνη αντανακλά βαθιές συστημικές ανισότητες στην παγκόσμια ιεράρχηση προτεραιοτήτων.

«Παρά τη σοβαρότητα των κρίσεων, η διεθνής βοήθεια παραμένει σπάνια. Η Μπουρκίνα Φάσο παραμένει σε μεγάλο βαθμό απούσα από τα παγκόσμια πρωτοσέλιδα», προσθέτει, προειδοποιώντας ότι η διεθνής κοινότητα «πρέπει να αναγνωρίσει ότι το κόστος της αδράνειας στην Αφρική δεν είναι μόνο η περιφερειακή αστάθεια, αλλά μια βαθιά ηθική αποτυχία».

Παράθυρο για μια νέα εστίαση στην Αφρική

Η προσοχή του κόσμου έχει στραφεί στη Γάζα από την επίθεση της Χαμάς κατά του Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου 2023 και τον επακόλουθο βομβαρδισμό της Λωρίδας της Γάζας από τα ισραηλινά στρατεύματα.

Θεωρητικά, λέει ο Firmian, η κατάπαυση του πυρός στη Γάζα θα πρέπει να απελευθερώσει διπλωματικό και δημοσιογραφικό εύρος για να επικεντρωθεί περισσότερο στις συγκρούσεις στην Αφρική, ιδίως στο Σουδάν.

Ωστόσο, προειδοποιεί ότι η νέα κυβέρνηση στις ΗΠΑ είναι απίθανο να δώσει προτεραιότητα στην Αφρική, επικαλούμενος την προηγούμενη εξωτερική πολιτική του Ντόναλντ Τραμπ, η οποία έδειξε περιορισμένη εμπλοκή με τις αφρικανικές συγκρούσεις και τις πολυμερείς ανθρωπιστικές ή ειρηνευτικές πρωτοβουλίες.

Ο Firmian εκτιμά επίσης ότι οι διαιρέσεις εντός του ΟΗΕ θα συνεχίσουν να περιπλέκουν τις διεθνείς προσπάθειες διαμεσολάβησης.

«Το Συμβούλιο Ασφαλείας, που είναι ήδη πολωμένο για θέματα όπως η Ουκρανία και η Γάζα, θα συνεχίσει να αγωνίζεται για να βρει συναίνεση για τις συγκρούσεις στο Σουδάν και το Σαχέλ», λέει. «Πολλές χώρες-χορηγοί έχουν ήδη εξαντλήσει τους πόρους τους λόγω των πολέμων στην Ουκρανία και τη Γάζα, αφήνοντας περιορισμένες δυνατότητες για σημαντικές νέες δεσμεύσεις».

Κατάσταση των φυλακισμένων δημοσιογράφων στην Αφρική

Μια έκθεση του Ιανουαρίου 2024 της Επιτροπής για την Προστασία των Δημοσιογράφων (CPJ) διαπίστωσε ότι η δεινή θέση των Παλαιστινίων δημοσιογράφων έχει αποσπάσει την προσοχή του κόσμου από την Αφρική, όπου φυλακίζονται ακόμα περισσότεροι δημοσιογράφοι.

“Blocking social media access is a blanket act of censorship and a disproportionate response to unrest that makes it difficult for journalists to do their jobs and robs the public of the diverse sources of news,” said @muthokimumo. https://t.co/yMu85Vaod9

“South Sudanese…

— CPJ Africa (@CPJAfrica) January 24, 2025

Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι ορισμένοι από τους ηγέτες και τους απολυταρχικούς στην παραγκωνισμένη ήπειρο έχουν ενθαρρυνθεί.

Για τον Σουδανό ακτιβιστή Ahmed, η μετατόπιση της παγκόσμιας προσοχής εξαρτάται συχνά από τις προτεραιότητες των φορέων χάραξης πολιτικής και των δωρητών – οι οποίοι μπορεί να επηρεάζονται από γεωπολιτικά συμφέροντα και όχι μόνο από ανθρωπιστικές ανάγκες.

«Ενώ υπάρχει ελπίδα για αυξημένη προβολή, δεν υπάρχει καμία εγγύηση, εκτός αν οι αφρικανικές φωνές και οι υποστηρικτές αυτών των φωνών από όλα τα μέρη του κόσμου πιέσουν περισσότερο τη διεθνή κοινότητα να δράσει σε αυτές τις κρίσεις», λέει.