Να ξέρεις τι συμβαίνει
Στις 14 Ιουλίου 1789, ο βασιλιάς Λουδοβίκος ΙΣΤ΄ έγραψε στο ημερολόγιό του μία και μόνη λέξη: «Rien». «Τίποτα». Εννοούσε πως το κυνήγι εκείνη την ημέρα είχε αποβεί άκαρπο – τι και αν είχε χτενίσει το δάσος με την ακολουθία και με τα λαγωνικά του; Μηδέ φασιανό είχε χτυπήσει μηδέ λαγό. Αιτία μελαγχολίας στις Βερσαλλίες. Ενώ την ίδια ώρα το Παρίσι κόχλαζε, τα πλήθη πολιορκούσαν τη Βαστίλη, κήρυσσαν την Επανάσταση, φορούσαν τις κονκάρδες με το μπλε και κόκκινο, τα χρώματα της ελευθερίας και της ισότητας – σύντομα θα πρόσθεταν και το λευκό, της αδελφοσύνης, και θα έφτιαχναν τη σημαία της καινούργιας εποχής. Τίποτα, rien, για κάποιον που ζούσε σε έναν ου τόπο και παθιαζόταν αποκλειστικά με την κλειθροποιία, να μαστορεύει κλειδιά, τα οποία όπως αποδείχθηκε δεν άνοιγαν ούτε κι αμπάρωναν καμία πόρτα…
Η απομόνωσή τους από την κοινωνία, η αποκοπή από την πραγματικότητα συνιστά θανάσιμο κίνδυνο για όσους κατέχουν αξιώματα ή απολαμβάνουν αναγνώρισης.
Το παρατηρείς σε καλλιτέχνες, που, ύστερα από μία ή δύο επιτυχίες, ψηλώνει ο νους τους, χάνουν επαφή με το κοινό τους, λογοδοτούν – λένε – στη Μούσα, στην ουσία ομφαλοσκοπούν κι αναμασούν τις παλιές τους εμπνεύσεις, στραγγίζουν τα υπολείμματα του ταλέντου τους. Για αυτό και ο Τσιτσάνης δεν έλειπε ούτε μια νύχτα από το μαγαζί, δοκίμαζε και ξαναδοκίμαζε τα τραγούδια του, τα αποκαλούσε «σουξέ», να τα χορεύει ο κόσμος τον ένοιαζε, όχι να τα ονομάζουν οι μουσικολόγοι αριστουργήματα. Για αυτό και ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης, μόλις ολοκλήρωνε ένα ποίημα, έβγαινε στο μπαλκόνι του στη Λευκάδα και το απήγγελλε με στεντόρεια φωνή – «πώς μας θωρείς ακίνητος; Πού τρέχει ο λογισμός σου;» – εάν οι περαστικοί δεν σταματούσαν για να τον ακούσουν, το έσκιζε…
Για όποιον ασκεί πολιτική εξουσία η απειλή είναι ακόμα μεγαλύτερη. Οι σφουγγοκωλάριοι τον περικυκλώνουν, ανταγωνίζονται ποιος θα του ωραιοποιήσει την κατάσταση, ποιος θα τον κολακέψει γλοιωδέστερα. Τον ξεσκονίζουν κυριολεκτικά, του γυαλίζουν τα παπούτσια, του κρατούν το παλτό, λυγίζουν τα γόνατα για να φαίνονται κοντύτεροί του.
Οι πιο φανατικοί υμνητές του θα τον προδώσουν πρώτοι, έτσι και αλλάξει ο άνεμος. Η εφημερίδα που ανακήρυσσε τον Ανδρέα Παπανδρέου «εθνικό και λαϊκό ηγέτη» («πώς δεν τον λέει και πρωτοχρονιάτικο;» κάγχασε ένας φίλος μου, αναφερόμενος στα λαχεία), η ίδια εφημερίδα έσπευσε να τον καταλασπώσει, να απαιτήσει το κεφάλι του στο πιάτο, να ποντάρει σε άλλο άλογο. «Μετράω τους φίλους μου…» χαμογελούσε πικρά ο Ανδρέας τα χρόνια της ερήμου. Πιο εύκολο, πολύ λιγότεροι ήταν εκείνοι από τα φίδια που έτρεφε κατά τη δόξα του στον κόρφο του.
Πώς διατηρείς επαφή με το λαϊκό αίσθημα; Το παραμύθι λέει ότι τα βράδια κυκλοφορείς μόνος σου, μεταμφιεσμένος, στον δρόμο. Ανασαίνεις τα χνώτα των κανονικών ανθρώπων, στήνεις αφτί στις συζητήσεις τους. Πολύ παραμυθένιο για να είναι εφικτό. Το υποκαθιστούν σήμερα οι δημοσκοπήσεις. Εκείνοι όμως που απαντούν στα ερωτηματολόγια συχνά κουμπώνονται. Παραπλανούν τους ερευνητές. Εξού και η λεγόμενη «κρυφή ψήφος» που προκαλεί λιποθυμίες το βράδυ των εκλογών.
Εάν κατείχα θέση εξουσίας, θα αξιοποιούσα την ψηφιακή διαρκή λαϊκή συνέλευση. Θα έμπαινα με ψευδώνυμο στα σόσιαλ μίντια, θα περνούσα μια ώρα κάθε μέρα κουβεντιάζοντας με άγνωστους. Επί παντός του επιστητού. Είχε προφτάσει να το κάνει, στο βαθύ του γήρας, ο Μίκης Θεοδωράκης. Είχε λογαριασμό στο Φέισμπουκ ως «Μιχάλης Χανιώτης» με φωτογραφία προφίλ έναν αίγαγρο. Οσο διατηρούσε την ανωνυμία του, το απολάμβανε εξαιρετικά.
Να ξέρεις τι συμβαίνει πέρα από το στενό σου περιβάλλον. Ανάγκη και υποχρέωση του κάθε πολίτη, πόσω δε μάλλον εκείνων που λαμβάνουν αποφάσεις.
Να ευθυγραμμίζεσαι με την κοινή γνώμη; Κάθε άλλο. Συχνά η σημαντικότερη στιγμή σου είναι όταν ορθώνεις ανάστημα, κοντράρεις τους πολλούς, πράττεις κατά το χρέος και τη συνείδησή σου, αδιαφορώντας για το κόστος και για το «γιούχα» ακόμα. Τότε συνομιλείς με την Ιστορία.
Αρκεί να ξέρεις ακριβώς τι συμβαίνει εκεί έξω.