Амир Олимхоннинг шахсий шифокори ҳақида тарихий маълумотлар

Тарихий манбаларга кўра, Бухоро амири Саййид Олимхон умрининг сўнги йилларини оғир хасталик, хусусан, кўзи ожизлик билан ўтказган. Бу ҳақда «Xabar.uz» сайтида эълон қилинган мақолада ҳам маълумот берилган. Мақола чоп этилгандан сўнг, бир нечта тарихчи олимлар амир Олимхон ҳақиқатдан ҳам шахсий шифокорга эга бўлгани ҳақида муносабат билдиришди.

Тошкент давлат педагогика университети доценти, тарих фанлари бўйича фалсафа доктори Шавкат Бобожоновнинг маълум қилишича, амирнинг асосий шахсий шифокори рус миллатидан бўлган аёл – Ракитская эди.

Бухоро амирлигида тиббий хизмат ва шифокорлар

Маълумки, Бухоро амирлигида олий ҳукмдор – амир хизматини таъминлаш учун кўплаб лавозим ва мансабдор шахслар бор эди. Амирнинг кун тартиби, ибодат, илм ва қироат соатлари қаторида унинг соғлиғига ҳам катта эътибор берилган. Бу ишни тажрибали ва тиббият илмидан чуқур хабардор инсонлар назорат қилган.

Сарой табиблари орасида энг машҳурларидан бири Ҳакимча бўлган. Бундан ташқари, Мулло Қурбон номли табиб ҳам Бухорода машҳур эди.

Манғит сулоласининг тўққизинчи амири Абдулаҳадхоннинг шахсий шифокорлари орасида рус миллатига мансуб Ракитская ҳам бўлган. У амир Олимхонга Россия императори томонидан ҳадя этилган. Архив маълумотларига кўра, у 1898-1899 йилларда Бухорога келган ва Санкт-Петербург сарой театрининг энг гўзал раққосаси бўлган.

Ракитская – “Духтуршоҳ” ёки “Докторша”

Бухорода у тожиклар орасида “духтур Шо”, руслар орасида “дохтуршах” ёки “докторша” номлари билан машҳур бўлган. Садриддин Айнийнинг «Эсдаликлар» асарида қайд этилишича, Ракитская 50 ёшлар атрофида бўлса ҳам, пардоз-андоз қилиш сабаб 30-35 ёшларда кўринган.

У Гавкушон гузарида уй олган ва уни европача услубда қайта тиклаган. Аммо ўз уйида беморларни қабул қилмаган – фақатгина бойлар ва амалдорлар уни ўз ҳонадонига чақириб, даволатган.

Ракитская ва Бухорода тиббий фаолият

1901 йилда у Бухорода рус-тузем шифохонасида иш бошлади, 1903 йилда эса унинг аёллар бўлимига масъул бўлди ва бу лавозимда 9 йил фаолият юритди. 1912 йилда эса бой қатлам вакилларигагина хизмат қилаётгани учун шифохона раҳбарлиги лавозимидан четлатилди.

Шу билан бирга, у Бухорода бойлар ва амалдорлар орасида машҳур шифокорга айланди.

1912 йил кузидан аёллар шифохонасидаги лавозимидан воз кечди, аммо амир ўрдасида юқори мавқега эга бўлишда давом этди.

Амир Абдулаҳадхон унга қаттиқ ишонган ва уни шахсий шифокори сифатида ҳимоя қилиб келган. Ҳатто, унинг тиббий хизматини қониқарсиз деб шикоят қилганлар бўлса ҳам, амир уни ҳимоя қилган.

Оқибат ва ҳалокати

Ракитская халқ орасида оддий беморларга эътибор бермаслиги сабаб нафрат уйғотган.

1918 йил март ойида, Колесов воқеалари давомида у Амир Олимхон яшаётган Мохи Хосса саройига қочишни ният қилган, аммо йўлда у ва унинг дўсти Жўра карвонбой маҳаллий аҳоли томонидан ўлдирилган.

Шу билан бирга, архив маълумотларига кўра, Ракитская Бухорода 1930 йилгача яшамаган.

Тарихий ҳужжатларга қараганда, у халқ орасида бойларни даволаган, аммо камбағалларга ёрдам бермагани сабабли қаҳр-ғазаб қурбонига айланган.

Ракитская – икки амир, Абдулаҳадхон ва Саййид Олимхон даврларида хизмат қилган шахсий шифокорлардан бири бўлган. У ўзини юқори мақомда ҳис қилган, аммо оммага нисбатан бефарқлиги сабабли халқ нафратини қозонган.

Шунингдек, унинг амир ҳарамидаги раққосалар таркибида бўлгани ҳақида аниқ далиллар мавжуд эмас.

Бироқ, унинг Бухорода машҳур шахсга айлангани, амирлар ҳимоясида бўлгани ва бой аҳоли орасида обрў қозонгани ҳақиқатдир.