Αχαρτογράφητα νερά στο Αιγαίο

Οι συνήθως ανησυχούντες «υπερπατριώτες» διαφώνησαν με τη δήλωση του Χακάν Φιντάν σχετικά με το ζήτημα της επέκτασης των χωρικών μας υδάτων. Τι είπε ο τούρκος υπουργός Εξωτερικών; «Εμάς δεν μας αρέσουν τα δώδεκα μίλια, εσάς δεν σας αρέσουν τα έξι. Ελάτε να συζητήσουμε για μια ενδιάμεση λύση».

Είναι γνωστό ότι το δίκαιο της θάλασσας αναγνωρίζει το δικαίωμα στις παράκτιες χώρες να επεκτείνουν τα χωρικά τους ύδατα μέχρι τα 12 μίλια, «σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο». Αυτή η προσθήκη υπονοεί ότι η επέκταση αυτή δεν πρέπει να θίγει συμφέροντα άλλων παράκτιων χωρών.

Στην περίπτωση αυτή υπάρχει η δυνατότητα εφαρμογής διαφορετικής επέκτασης των χωρικών υδάτων, αναλόγως των γεωγραφικών ιδιαιτεροτήτων ή ακόμη και η δημιουργία διαύλων συνεχούς διάπλου των διερχόμενων πλοίων.

Είναι εμπεδωμένη η αντίληψη των Ελλήνων ότι το Αιγαίο είναι μια «ελληνική λίμνη» και ότι ουδείς έχει οποιοδήποτε δικαίωμα επ’ αυτής. Και όμως το 1997 στη Μαδρίτη, ο Κώστας Σημίτης και ο Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ, είχαν συνυπογράψει κοινό ανακοινωθέν στο οποίο αναγνωρίζονταν τα «θεμιτά, ζωτικά συμφέροντα και ενδιαφέροντα των δύο χωρών στο Αιγαίο, τα οποία έχουν μεγάλη σημασία για την ασφάλεια και την εθνική κυριαρχία τους».

Η επέκταση των χωρικών μας υδάτων στα δώδεκα μίλια δεν αφορά μόνο την Ελλάδα και την Τουρκία, αλλά και τη διεθνή ναυσιπλοΐα. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 1976 ο Κωνσταντίνος Καραμανλής ακύρωσε την πρόθεσή του για επέκταση των χωρικών υδάτων, διότι κάτι τέτοιο ενοχλούσε μεγάλες χώρες όπως η ΕΣΣΔ, οι ΗΠΑ, η Μ. Βρετανία και η Γαλλία.

Υπάρχει βέβαια και θέμα εθνικής κυριαρχίας. Τα χωρικά ύδατα δίδουν κυρίαρχη υπόσταση στα τμήματα της θάλασσας που περικλείουν. Στην περίπτωση που ισχύσουν τα δώδεκα μίλια η Ελλάδα θα κατέχει το 71,2% του Αιγαίου (από 43% που κατέχει σήμερα), η Τουρκία το 8,7% και το υπόλοιπο 20,1% θα είναι διεθνή ύδατα. Το Αιγαίο μετατρέπεται έτσι σε ελληνική λίμνη χωρίς να υπάρχει συνεχής δίαυλος διέλευσης. Το καθεστώς αυτό επιτρέπει στην κυρίαρχη χώρα, δηλαδή την Ελλάδα, να προβαίνει σε νηοψίες στα πλοία που διασχίζουν τα χωρικά της ύδατα ή να επιβάλλει άλλους περιορισμούς που θεωρεί ότι ενισχύουν την ασφάλειά της.

Υπάρχει όμως και το ζήτημα της χάραξης των Ανεξάρτητων Οικονομικών Ζωνών (ΑΟΖ) μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας. Οι ΑΟΖ έχουν εσωτερικό όριο το σημείο όπου τελειώνουν τα χωρικά ύδατα. Αυτό εξηγεί την ακραία ανάδειξη του casus belli ως αντίδραση της Τουρκίας στο ενδεχόμενο της μονομερούς επέκτασης των χωρικών μας υδάτων στα δώδεκα μίλια.

Τα αναφέρω αυτά διότι η ελληνική κυβέρνηση προτίθεται να θέσει «βέτο» στη συμμετοχή της Τουρκίας στο πρόγραμμα SAFE για την ασφάλεια της Ευρώπης, εάν δεν άρει την απειλή του casus belli. Από τη διατύπωση του κ. Φιντάν προκύπτει ότι με την έναρξη των συζητήσεων για την επέκταση των χωρικών υδάτων, θα εκλείψει και η «απειλή πολέμου». Πρέπει να τονισθεί επίσης ότι σήμερα η εθνική κυριαρχία μας είναι τα έξι μίλια, η οποία δεν απειλείται. Αντιθέτως θα συζητήσουμε την επέκτασή της μέχρι τα εννέα ή και τα δέκα μίλια, ώστε αυτά να εναρμονισθούν και με τα όρια του ελληνικού εναέριου χώρου.

Τώρα ως προς το ζήτημα της συμμετοχής της Τουρκίας στην αμυντική θωράκιση της Ευρώπης δεν διακρίνω σε τι θα μας βλάψει. Απεναντίας η ένταξη της Τουρκίας και της Ελλάδας σε ένα αμυντικό σύστημα απέναντι στη ρωσική επιθετικότητα ή και άλλων δυνάμεων, τρομοκρατικών οργανώσεων και ανεξέλεγκτων ροών παράτυπων μεταναστών, μόνο οφέλη και σιγουριά θα μας παρέχει, ενώ ταυτόχρονα θα βελτιώσει τις σχέσεις μας με την Τουρκία. Ακόμη και στην επίλυση του Κυπριακού θα συμβάλει αυτή η συνεργασία, εάν τη διαχειρισθούμε σωστά.

Το 1999 στο Ελσίνκι ο Κώστας Σημίτης προέβαλε το δέλεαρ της εισόδου της Τουρκίας στην ΕΕ, έχοντας απέναντί του την πλειοψηφία των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων. Εκείνη η συμφωνία οδήγησε την Κύπρο στην ΕΕ και θα είχε ευνοϊκή εξέλιξη για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, εάν δεν μεσολαβούσε η εκλογή του Κώστα Καραμανλή, ο οποίος απέρριψε τη συμφωνία του Ελσίνκι.

Εχω την αίσθηση ότι βαδίζουμε σε αχαρτογράφητα διπλωματικά νερά. Διότι το πιθανότερο είναι να θεωρήσουν οι γείτονες, αλλά και οι Ευρωπαίοι, τους οποίους φέρνουμε σε πολύ δύσκολη θέση, ότι το ζήτημα δεν είναι το casus belli αλλά τα χρήματα που θα εισπράξουν οι Τούρκοι για την παραγωγή οπλικών συστημάτων.

Για μια ακόμη φορά, έχοντας το βλέμμα στο εσωτερικό πολιτικό μέτωπο, θα βγάλουμε μόνοι μας τα μάτια μας. Οπως κάναμε με τη δημοσίευση χαρτών που έδιναν πλήρη επήρεια στο Καστελλόριζο, με πρόθεση να ενωθούν οι ΑΟΖ της Ελλάδας και της Κύπρου, αποκλείοντας την Τουρκία από την Ανατολική Μεσόγειο. Και μας προέκυψε το τουρκολιβυκό μνημόνιο…

Ο Γιάννης Λασκαράκης είναι σύμβουλος έκδοσης της εφημερίδας «Η ΓΝΩΜΗ» του Εβρου, πολιτικός μηχανικός