Ρομπ Γέτεν: Μήνυμα υπέρ της μετριοπάθειας και της συνεργασίας
Μια εκλογική αναμέτρηση-θρίλερ στην Ολλανδία φέρνει στο κατώφλι της πρωθυπουργίας τον κεντρώο Ρομπ Γέτεν κλείνοντας τις πόρτες της εξουσίας στον ακροδεξιό Γκερτ Βίλντερς. Παρά το ασθμαίνον μήνυμα υπέρ της μετριοπάθειας και της συνεργασίας με την άνοδο του φιλελεύθερου Κέντρου και την υποχώρηση του κόμματος του λαϊκιστή Βίλντερς, η βραχεία διαφορά στην κάλπη και ο προδιαγεγραμμένα δύσκολος δρόμος προς την αναζήτηση συνεργασιών δείχνουν ένα τοπίο βαθιά κατακερματισμένο και ένα εκλογικό σώμα διχασμένο. Το φιλελεύθερο-προοδευτικό D66 του Γέτεν και το ακροδεξιό Κόμμα της Ελευθερίας (PVV) του Βίλντερς μάχονταν στήθος με στήθος και με καταμετρημένο άνω του 99,7% των ψήφων αργά χθες η πρόβλεψη έδινε 26 έδρες στο καθένα στο 150μελές κοινοβούλιο.
Ωστόσο το D66 είχε προβάδισμα περίπου 15.000 ψήφων μετά την ανακοίνωση των προκαταρκτικών αποτελεσμάτων από το Αμστερνταμ.
Η οριακή αναμέτρηση έχει ήδη οδηγήσει σε καθυστέρηση την έναρξη των συνομιλιών για τον σχηματισμό κυβέρνησης, καθώς η συνάντηση των πολιτικών αρχηγών για τον ορισμό ενός «ανιχνευτή» – αξιωματούχου που ορίζεται παραδοσιακά από το μεγαλύτερο κόμμα για να διερευνήσει πιθανές συνεργασίες – αναβλήθηκε έως την Τρίτη.
Περίπου 90.000 ψήφοι Ολλανδών του εξωτερικού, που παραδοσιακά στηρίζουν το D66 περισσότερο από το PVV, ενδέχεται να μην έχουν καταμετρηθεί πλήρως πριν από τη Δευτέρα.
Αναλυτές εκτιμούσαν πάντως ότι ακόμη κι αν το PVV του Βίλντερς κατάφερνε να προηγηθεί, δεν θα μπορούσε να βρει καμία ρεαλιστική οδό προς την κοινοβουλευτική πλειοψηφία.
Ολα τα μεγάλα κόμματα του Κέντρου έχουν αποκλείσει το ενδεχόμενο να συνεργαστούν με τον αντι-ισλαμιστή λαϊκιστή, του οποίου το PVV είχε κερδίσει 37 έδρες το 2023 και στη συνέχεια ηγήθηκε μιας χαοτικής δεξιάς κυβέρνησης που κατέρρευσε μέσα σε λιγότερο από έναν χρόνο, έπειτα από σύγκρουση για τα αυστηρά μεταναστευτικά του σχέδια.
«Η αγωνία είναι τεράστια» παραδεχόταν χθες το απόγευμα ο 38χρονος ηγέτης του D66, ο νεότερος και πρώτος ανοιχτά ομοφυλόφιλος εν δυνάμει πρωθυπουργός, που δήλωνε νωρίτερα «πολύ σίγουρος» ότι μπορεί να σχηματίσει κυβέρνηση συνεργασίας. Με επιμελημένο επικοινωνιακό μήνυμα και αύξηση των δαπανών για διαφήμιση, ο Γέτεν ξεπέρασε τα παραδοσιακά θέματα του D66, όπως η κλιματική αλλαγή και η εκπαίδευση, και βούτηξε στα διχαστικά ζητήματα της μετανάστευσης και της στεγαστικής κρίσης. Στη διαδικασία αυτή κέρδισε και κάποιους ψηφοφόρους που παλαιότερα στρέφονταν προς τα δεξιά κόμματα.
Απέναντί του, ο Γκερτ Βίλντερς, αν και αποδυναμωμένος, επέμενε πως «τίποτα δεν έχει τελειώσει» επιχειρώντας να διατηρήσει ρόλο ρυθμιστή στην επόμενη μέρα. Μάλιστα επαναλάμβανε ότι έπρεπε εκείνος να αναλάβει την πρωτοβουλία σχηματισμού κυβέρνησης εφόσον το κόμμα του συγκέντρωνε τελικά τις περισσότερες ψήφους.
Σύμφωνα με πολιτικούς αναλυτές, οι εκλογές της Τετάρτης έδωσαν μια ιστορική νίκη για το D66, ένα 60χρονο φιλοευρωπαϊκό κόμμα με φιλελεύθερες οικονομικές θέσεις αλλά προοδευτική στάση σε κοινωνικά ζητήματα, το οποίο είχε ως τώρα το ανώτατο ρεκόρ των 24 εδρών και μόλις 9 στην απερχόμενη Βουλή.
Στο ολλανδικό αναλογικό σύστημα, το 0,67% των ψήφων αντιστοιχεί σε μία έδρα, όριο που ξεπέρασαν 15 από τα 27 κόμματα που συμμετείχαν στις εκλογές. Κανένα κόμμα δεν έχει ποτέ απόλυτη πλειοψηφία και η χώρα κυβερνάται από συνασπισμούς για περισσότερο από έναν αιώνα.
Εκτιμήσεις αναλυτών στον «Guardian» θεωρούν ως πιθανότερη σύνθεση της επόμενης κυβέρνησης έναν ευρύ συνασπισμό υπό το D66, μαζί με τους άλλους «νικητές» της αναμέτρησης: το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα (CDA), το Φιλελεύθερο-Συντηρητικό Κόμμα (VVD) και το κεντροαριστερό GL/PvdA.
Το CDA, υπό τον νεαρό ηγέτη του, Χένρι Μπόντενμπαλ, διεξήγαγε εκστρατεία υπέρ μιας «ευπρεπούς, υπεύθυνης και μετριοπαθούς» πολιτικής, ύστερα από την πιο ακραία κυβέρνηση στην πρόσφατη ιστορία της Ολλανδίας, και σχεδόν τετραπλασίασε τις έδρες του στις 18.
Το GL/PvdA έχασε πέντε έδρες και ο ηγέτης του, Φρανς Τίμπερμανς, πρώην αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ανακοίνωσε την αποχώρησή του από την πολιτική.
Πάντως κανένας δεν αποκλείει ότι οι διαπραγματεύσεις μπορεί να διαρκέσουν επί μακρόν, καθώς κάθε κόμμα έχει τις δικές του κόκκινες γραμμές για τυχόν συνεργασίες. Ταυτόχρονα πολλοί υπογραμμίζουν ότι η αποδυνάμωση του Βίλντερς δεν σημαίνει ήττα του ακροδεξιού λαϊκισμού στην Ολλανδία, αφού τα άλλα δύο ακροδεξιά κόμματα σημείωσαν κέρδη ενώ και το ίδιο το PVV εμφανίστηκε ανθεκτικό φλερτάροντας με την κορυφή.