Diplomate se uključile u smirivanje političko-crkvenih tenzija u Crnoj Gori

Diplomatski predstavnici u Crnoj Gori pozivaju strane, sukobljene oko ustoličenja mitropolita Srpske pravoslavne crkve (SPC) Joanikija na Cetinju, na smirivanje političkih i etničkih tenzija.

U crnogorskom političko-etničko-crkvenom konfliktu strane se međusobno optužuju za "guranje Crne Gore u sukobe", prijetnje na društvenim mrežama ne jenjavaju, pale se transparenti političkih protivnika, a jedno lice je uhapšeno zbog širenja nacionalne i vjerske mržnje.

Povod za apele dijela međunarodne zajednice, ambasadora Sjedinjenih Američkih Država (SAD) i Delegacije Evropske unije (EU) su višenedjeljni politički sukobi i najave oštrih protesta na Cetinju protiv SPC ukoliko odluči da u Cetinjskom manastiru održi ceremoniju ustoličenja novog mitropolita crnogorsko-primorskog Joanikija.

Iako iz SPC još formalno nisu potvrdili da će 5. septembra biti održano ustoličenje Joanikija, uz prisustvo patrijarha SPC, opozicione političke partije, predvođene Demokratskom partijom socijalista (DPS) Mila Đukanovića, građanske organizacije i nacionalna udruženja Crnogoraca konstantno pozivaju SPC da ne održava crkvenu ceremoniju u Cetinjskom manastiru, već da to obavi na nekoj drugoj lokaciji izvan Cetinja.

U dosadašnjim proglasima ovih organizacija je saopšteno da neće dozvoliti ustoličenje srpskog mitropolita u Cetinjskom manastiru jer, između ostalog, SPC negira postojanje crnogorske nacije, jezika i države.

SPC u Crnoj Gori ima podršku najvećeg dijela parlamentarne većine i Vlade na čelu sa Zdravkom Krivokapićem koga je za premijera predložio prethodni mitropolit SPC Amfilohije, koji je preminuo 2020. godine.

Ima li strani faktor moć u Crnoj Gori?

Odgovarajući na pitanje - kolika je moć i uticaj međunarodne zajednice da smire političke tenzije koje mogu postati i bezbjednosni problem u Crnoj Gori - spoljnopolitički analitičar iz Beograda i novinar Boško Jakšić ocjenjuje za Radio Slobodna Evropa (RSE) da je dosadašnja praksa pokazala da domaći političari slabo slušaju sugestije međunarodne zajednice.

"Do sada smo imali situaciju u kojoj sukobljene strane u crnogorskom političkom konfliktu nisu baš spremne da čuju savjete koji dolaze od Evropljana i Amerikanaca, iako su oni prirodni partneri kako sada stvari stoje", kaže Jakšić.

On naglašava da je potrebno izjašnjenje o cijeloj situaciji i patrijarha SPC Porfirija koji treba da prisustvuje najavljenom ustoličenju.

"Ako će se patrijarh Porfirije držati tih svojih umjerenih stavova kakve je najavljivao, onda bi to mogao biti doprinos smirivanju situacije. Jer se ta ceremonija [ustoličenje Joanikija za mitropolita] sada čita kao provokacija i prst u oko, a na drugoj strani to bi trebalo da bude redovna i očekivana crkvena ceremonija. Moraćemo da sačekamo i to izjašnjenje", kaže Jakšić.

Pozivi ambasada SAD i EU

Konstatujući da široko podržavaju slobodu vjeroispovijesti, uključujući pravo pojedinaca da slobodno praktikuju vjeru, ambasada SAD u Podgorici je saopštila da takođe podržavaja slobodu izražavanja, uključujući pravo na mirno okupljanje, navodi se u izjavi podgoričkim Vijestima.

"Ambasada je zabrinuta zbog eskalirajuće retorike čiji smo svjedoci povodom ustoličenja novoizabranog mitropolita Joanikija. Podstičemo crnogorske vlasti i Mitropoliju crnogorsko-primorsku Srpske pravoslavne crkve da blisko sarađuju po pitanju mjesta ustoličenja novoizabranog mitropolita Joanikija, pri čemu bezbjednost građana treba da bude na prvom mjestu", navela je Ambasada SAD.

Delegacija EU u Podgorici nije željela da komentariše pitanja u vezi sa mjestom ustoličenja lidera jedne vjerske zajednice u Crnoj Gori, navodeći "da je regulisanje vjerskih zajednica pitanje iz okvira nacionalne nadležnosti", te da nije na EU da komentariše.

"Bilo kakve izjave ili aktivnosti koje kreairaju etničke i vjerske tenzije i podjele, u suprotnosti su s temeljnim evropskim vrijednostima", navedemo je u saopštenju Delegacije EU.

Ambasade su se oglasile nakon što je gradonačelnik prijestonice Cetinje Aleksandar Kašćelan uputio 18. avgusta pismo ambasadorima u Crnoj Gori, pozvajući ih da apeluju na smirivanje tenzija i poštovanje volje dijela crnogorske javnosti da se ustoličenje ne održi na Cetinju.

Na pitanje - da li je odgovornost EU i međunarodnog fakora veća sa obzirom da su nakon prošlogodišnjh izbora podržavali aktuelnu koalicionu vlasti, Vladu i SPC - Jakšić kaže da je za sve aktere ove situacije odgovornost veća.

"I za spoljne i unutrašnje aktere. Ukoliko postoji opstrukcija sa jedne strane, onda je nedovoljna konstruktivnost drugih strana. I onda je Crna Gora osuđena da se kreće u nekom začaranom krugu. Čini mi se da treba iskoristiti priliku da se probije taj krug koji god povod bio, uključujući da taj povod bude i ustoličenje mitropolita Joanikija", ocjenjuje analitičar Jakšić.

Incidenti i govor mržnje

Zbog sumnje da je izvršio krivično djelo izazivanje nacionalne, rasne i vjerske mržnje na štetu društvene zajednice, policija u Podgorici je uhapsila M.S. (34). On je u video poruci objavljenoj na društvenim mrežama, uz četničku ikonografiju, prijetio ubijanjem na Cetinju, pozivajući istomišljenike da mu se pridruže.

"Ja sam spreman za Cetinje. Drma mi se drma mi se na šubari cveće, ubićemo, zaklaćemo ko sa nama neće. Svi na Cetinje", čuje se, između ostalog, na video snimku objavljenom na društvenim mrežama.

On je uz krivičnu prijavu priveden državnom tužiocu u Višem državnom tužilaštvu u Podgorici na dalju nadležnost.

Takođe, zabilježeno je više incidenata u kojima su paljeni transparenti u Danilovgradu na kojima je bila ispisana poruka podrške građanima Cetinja koji se protive ustoličenju mitropolita SPC Joanikija na Cetinju.

SPC vs. DPS

Mitropolija crnogorsko-primorska SPC je saopštila 19. avgusta da "ideološko-političke strukture bivšeg režima, koristeći neznanje jednog broja građana Crne Gore po crkvenim pitanjima, pokušavaju da izazovu nemire", te poručila da nema nikakvu sumnju da se radi o još jednom u nizu pokušaja podizanja tenzija pred ustoličenje mitropolita Joanikija.

Na drugoj strani, generalni sekretar opozicionog DPS Aleksandar Bogdanović je optužio aktuelnu vlast da svjesno gura Crnu Goru u sukobe.

Bogdanović je poručio da se od SPC očekuje da uvaži jednoglasan stav građana Cetinja i većinske Crne Gore da odustanu od ustoličenja Joanikija na Cetinju, te da će biti "odgovorni za moguće posljedice koje bi vodile ka daljoj destabilizaciji crnogorskog društva".

Apel PEN centra

Crnogorski PEN centar uputio je javni apel crnogorskoj vlasti povodom"najave ugrožavanja mira i stabilnosti u Crnoj Gori planiranim ustoličenjem mitropolita Crkve Srbije u Cetinjskome manastiru", sa zahtjevom da spriječi najavljeno ustoličenje.

U apelu, koji je podržalo više od 160 kulturnih i javnih radnika i građana Crne Gore, konstatuje se da su neodgovorni pozivi premijera, vicepremijera i predsjednika Skupštine Crne Gore na "crkveno-narodni sabor" na Cetinju direktna prijetnja po mir i bezbjednost, te dokaz da je najvišim zvaničnicima jedino stalo do izazivanja i produbljivanja podjela.

Skupština Opštine Cetinje održaće 27. avgusta vanrednu sjednicu lokalnog parlamenta čija će jedina tema biti apel prema SPC da odustane od ceremonije ustoličenja Joanikija na Cetinju, odnosno da se taj događaj obavi na drugom mjestu.