Američka 'crna lista' ne zaustavlja radove firme Radula Stevića širom Kosova

To što biznismen sa severa Kosova, Radule Stević, nije dobio ni cent od kosovskih institucija od kraja 2021. godine, kada se našao na američkoj crnoj listi, nije se pokazalo kao prepreka za nastavak njegovog poslovanja kako u opštinama sa srpskom većinom na severu Kosova, tako i u drugim delovima zemlje.

Priština, Srbica (Skenderaj), Gnjilane, Obilić, Klina, Prizren, Lipljan, Vučitrn, Kosovo Polje - samo su neke od 16 opština u kojima bi Stevićeva kompanija "RAD 028", registrovana po srpskom sistemu, trebala da obnovi stambene objekte.

U pomenutim opštinama su Albanci većina ali su se na spisku našle i one sa većinskim srpskim stanovništvom, poput Zubinog Potoka, Leposavića, Zvečana, Novog Brda.

Tako, na primer, tender, vredan oko million i po eura, raspisala je krajem 2022. severnokosovska opština Zvečan, koja funkcioniše u sistemu države Srbije.

Stević, koji je i sam iz Zvečana, istovremeno je vlasnik dve registrovane firme i po kosovskom sistemu: "RAD" D.O.O i "RAD" P.T.P.

Na osnovu podataka koji se objavljuju na portalu "Otvorena nabavka", dok nije bio pod američkim sankcijama iz budžeta Vlade Kosova je zaradio preko 5 miliona eura.

Zašto je Stević pod američkim sankcijama?

SAD su decembra 2021. godine uvele sankcije pojedincima i kompanijama koje smatra odgovornim za korupciju i ozbiljna kršenja ljudskih prava. Među njima je bio Radule Stević i njegove kompanije po srpskom i kosovskom sistemu.

On se dovodi u vezu sa još jednim biznismenom sa severa Kosova, Zvonkom Veselinovićem, a koga SAD vide kao vođu koruptivnih grupa povezanih sa međunarodnim organizovanim kriminalom.

"Transnacionalni organizovani kriminal i korupcija često idu ruku pod ruku sa velikim destabilizujućim efektima na vladavinu prava i demokratsko upravljanje", saopšteno je tada iz američkog Ministarstva finansija.

Kako i gde na Kosovu posluje 'RAD 028'?

Izgradnja ili renoviranje raznih objekata, puteva, nabavka nameštaja, poljoprivrednih mašina ili čak sadnica cveća za preko 18 opština na Kosovu, samo su neki od tendera koje je dobila kompanija "RAD 028".

Registrovana je u srpskom sistemu i tendere dobija od strane paralelnih opština koje se finansiraju iz budžeta zvaničnog Beograda.

Prema podacima koji se mogu videti na portalu javnih nabavki u Srbiji, u prvih šest meseci 2023. godine "RAD 028" je iz budžeta Vlade Srbije dobio preko šest miliona eura.

Inače, poslovi na Kosovu su, na osnovu uredbe Vlade Srbije, oslobođeni poreza na dodatu vrednost (PDV), koji iznosi 20 posto. Ova uredba iz 2011. godine odnosi se na promet dobara i usluga koji obveznici PDV-a vrše iz Srbije na Kosovo.

Uvidom u ugovore koji su dostupni na portalu javnih nabavki, može se videti i da je "RAD 028" u većini slučajeva jedini ponuđač, odnosno nema konkurenciju.

Neretko se dešava i da tendere za sredine južno od Ibra raspisuje i dodeljuje neki od Privremenih opštinskih organa sa severa, koji rade u sistemu Srbije.

Primera radi 30. juna ove godine Opština Zvečan je kompaniji "RAD 028" dodelila "projektovanje i izgradnju kulturnog prosvetnog centra u Donjoj Gušterici za potrebe upravnih javnih preduzeća i ustanova kulture – opština Lipljan". Projekat je vredan oko 420.000 eura.

Inače, Donja Gušterica je selo koje pripada opštini Gračanica po kosovskom sistemu, na oko 10 kilometara od Prištine.

Takođe, privremeni opštinski organ Zvečan je septembra 2022. Stevićevoj firmi dao i tender za "Nabavku radova i izgradnju fabrike za proizvodnju ljutih alkoholnih pića i ulja semena grožđa u Velikoj Hoči, opština Orahovac".

Za ovu fabriku je iz budžeta Srbije izdvojeno preko million i po eura.

Na osnovu analize ugovora sa portala javnih nabavki u Srbiji, RSE je došao do podatka da je Stevićeva firma u 2022. godini dobila oko 10 miliona eura.

U ovoj godini je bilo i nabavke sadnica za 18 opština na teritoriji Kosova, za šta je "RAD 028" dobio oko 200.000 eura. U ugovoru se ne precizira o kojim opštinama je tačno reč.

S druge strane, u opštinama na severu Kosova "RAD 028" realizuje i vrednije projekte.

U dva dana je od paralelne opštine u Severnoj Mitrovici, finansirane iz budžeta Srbije dobio dva velika tendera u iznosu od oko pet miliona eura.

Jedan se tiče izvođenja radova na izgradnji Univerziteta po srpskom sistemu, dok se drugi odnosio na rekonstrukciju ili izgradnju objekata u okviru "Zdravstvenog centra Kosovska Mitrovica".

Stević 'nema vremena'

RSE je stupio u kontakt sa Stevićem i pokušao od njega da dobije više detalje oko tendera, realizacije projekata i poslovanja njegovih firmi, ali je on to odbio uz obrazloženje da nema vremena.

Stević je ranije za lokalne medije, koji na Kosovu izveštavaju na srpskom jeziku, rekao kako legalno posluje, te da ne zna zašto su njemu SAD uvele sankcije. Takođe je napomenuo da se sa Zvonkom Veselinovićem nije video 20 godina.

RSE se obratio i Kancelariji za Kosovo u Vladi Srbije sa upitom kako to da gotovo sve veće projekte na Kosovu dobija firma koju SAD povezuju sa koruptivnim radnjama. Odgovor nije stigao. Nisu odgovorili ni da li su svi projekti u srpskim sredinama na Kosovu, za koje je Stević dobio novac, implementirani.

Da li je poslovanje Stevićeve kompanije legalno na Kosovu?

Osim što se vlasnik kompanije "RAD 028", Radule Stević, nalazi pod sankcijama SAD, utvrđeno je i da gradi bez dozvola kosovskih institucija.

Opština Severna Mitrovica je 20. juna blokirala izgradnju najmanje tri objekta, za koje navodi da nemaju dozvolu.

Jedan od njih je upravo zgrada Univerziteta, čije radove izvodi Stevićeva kompanija. Na osnovu table sa informacijama ispred ovog objekta, građevinsku dozvolu za gradnju ovog Univerziteta je 2020. godine izdao je samo privremeni organ, koji radi u sistemu Srbije.

RSE nije uspeo da utvrdi da li je za ostale projekte, koji se pominju u ovom tekstu, izdata dozvola od nadležnih kosovskih institucija.

Međutim, na osnovu ranije prakse se zna da dozvole za gradnju sredstvima Srbije izdaju samo organi Srbije na Kosovu.

Jedan od takvih primera je povratničko naselje "Sunčana dolina" u Zvečanu, oko kog je pokrenut i sudski postupak zbog neposedovanja dozvola. Međutim, on je obustavljen sredinom jula 2021. godine zbog "zastarelosti slučaja".

Iako su srpske vlasti u nekoliko navrata najavljivale da će se srpski povratnici useliti u ovo naselje, to se još nije dogodilo.

Šta kažu kosovske institucije?

RSE se obratio Ministarstvu trgovine i industrije u Vladi Kosova, koje je nadležno za registraciju kompanija i dodelu javnih tendera, sa upitom da li su upoznati sa činjenicom da Stevićeva kompanija, registrovana u srpskom sistemu, redovno i bez većih problema realizuje projekte na osnovu tendera dobijenih od Srbije.

Nisu odgovorili ni na upit da li su preduzeti neki koraci protiv kompanija registrovanih u kosovskom sistemu "RAD" D.O.O i "RAD" P.T.P., koje su takođe pod sankcijama SAD.

Međutim, objašnjenje je stiglo iz organa za tendere, koje ima pravo da nekog preduzetnika stavi na takozvanu crnu listu, da bude diskvalifikovan nakon žalbe kupca ili nakon što se utvrdi da je preduzetnik dostavio lažne podatke ili falsifikovana dokumenta.

Kako navode u odgovoru za RSE, Stevićeve kompanije nisu na ovoj crnoj listi jer nema nikakvih primedbi na njegov rad od strane kupaca. Prema uvidu u javne nabavke na Kosovu, do uvođenja sankcija Steviću krajem 2021., njegovu "kupci" su uglavnom bile opštine sa srpskom većinom na severu a koje rade u sistemu Kosova – Severna Mitrovica, Leposavić, Zvečan i Zubin Potok.

"Što se tiče pitanja da je dotična kompanija pod sankcijama SAD, organ za razmatranje javnih nabavki nema ovlašćenje da preduzima mere oko stavljanja na crnu listu, osim u slučajevima predviđenim članom 99.2 ZJN", dodaje se u odgovoru.

Ovaj član Zakona o javnim nabavkama na Kosovu se zapravo isto odnosi na situacija kada naručilac tvrdi da su predstavljeni lažni podaci ili falsifikovana dokumenta.