Evroposlanici: Neuravnotežen pristup EU negativno uticao na dijalog Kosova i Srbije
Lajčak je 30. januara u Odboru za spoljne poslove održao oproštajni sastanak sa poslanicima Evropskog parlamenta, sa kojima je razgovarao o svom petogodišnjem mandatu izaslanika evropskog bloka za dijalog za normalizaciju odnosa Kosova i Srbije.
Izvori RSE rekli su da je tokom ovog sastanka, održanog iza zatvorenih vrata, većina evroparlamentaraca bila kritična prema načinu na koji je EU pristupila stranama u dijalogu i generalno u odnosima sa državama.
Saznaje se da je tokom ove debate većina poslanika EP ocijenila da su kaznene mjere koje je EU uvela Kosovu, a da istovremeno nije bilo mjera protiv Srbije, posebno nakon oružanog napada na Banjsku 2023. godine, negativno uticalo na dijalog kojim posreduje EU.
U septembru 2023. godine, grupa naoružanih Srba napala je Kosovsku policiju u Banjskoj, u Zvečanu, ubivši jednog kosovskog policajca. U razmjeni vatre ubijena su i još tri srpska napadača.
Kosovo je okrivilo Srbiju za napad, ali je Beograd negirao umiješanost. Kosovo traži izručenje Milana Radoičića – bivšeg političara i biznismena sa sjevera Kosova koji je preuzeo odgovornost za napad u Banjskoj – iz Srbije, gdje se vjeruje da se i nalazi. EU, kao i Sjedinjene Države, ponovile su svoj poziv da se odgovorni za napad izvedu pred lice pravde.
Poslanici Evropskog parlamenta, tokom sastanka sa Lajčakom, još jednom su pozvali na ukidanje mjera - nametnutih Kosovu 2023. godine zbog tenzija na sjeveru Kosova sa većinskim srpskim stanovništvom - i uravnotežen pristup EU.
Visoki zvaničnici na Kosovu, uključujući predsjednicu Vjosu Osmani i premijera Aljbina Kurtija (Albin Kurti), u više navrata su kritikovali Lajčaka i bivšeg šefa diplomatije EU Žozepa Borelja (Josep Borrell) zbog pristrasnosti u dijalogu i istovremeno pozivali na ukidanje kaznenih mjera.
Od izvora u Briselu saznaje se da se Lajčak složio sa nalazom evroparlamentaraca da je trebalo ukinuti mjere protiv Kosova i to je zatražio odmah nakon napada u Banjskoj, ali je rekao da njihovo ukidanje nije u njegovim rukama, te da je to odluka koja pripada državama članicama.
Lajčakov mandat prestaje u petak, 31. januara, a dan kasnije počinje mandat novom izaslaniku za dijalog, danskom diplomati Peteru Sorensenu.
Lajčak je, kako se navodi, na sastanku sa poslanicima Evropskog parlamenta izrazio da EU treba da igra vodeću ulogu u olakšavanju dijaloga i sveukupnog angažmana u regionu Zapadnog Balkana.
Tokom petogodišnjeg Lajčakovog mandata kao posrednika u dijalogu strane su postigle Sporazum o putu normalizacije odnosa i Aneks za implementaciju, 2023. godine.
Lajčak je, kako RSE saznaje, na sastanku sa evroposlanicima priznao da nema napretka koji je očekivao u implementaciji ovog sporazuma.
Sporazum od 11 članova, između ostalog, predviđa nivo samoupravljanja srpske zajednice na Kosovu, međusobno priznavanje državnih simbola, kako Srbija ne bi blokirala članstvo Kosova u međunarodnim organizacijama, a od Prištine i Beograda se zahteva da takođe da implementiraju sve prethodne dogovore postignute tokom dijaloga.
Strane su se složile sa sporazumom, ali ga nisu potpisale. Međutim, EU kaže da je sporazum pravno obavezujući za Kosovo i Srbiju.