Kopenhagen domaćin samita EU lidera o bezbjednosti i odbrani nakon uočenih dronova

Kao odgovor na nedavno primijećene dronove koji su poremetili vazdušni saobraćaj u Kopenhagenu i Aalborgu, Danska 1. i 2. oktobra okuplja evropske lidere u glavnom gradu na dva samita posvećena bezbjednosti i odbrani.

Švedska i Njemačka pružaju dodatnu zaštitu protiv dronova svom susjedu uoči sastanaka.

Fokus prvog samita je jačanje evropske odbrane uz podršku Ukrajini i okupit će lidere svih 27 država članica Evropske unije.

Evropska komisija je poslala dokument za raspravu, u koji je uvid imao Radio Slobodna Evropa.

On se bavi pitanjem koje vojne projekte bi EU trebala da istakne u narednih pet godina, s ciljem da se postigne dogovor o detaljnijoj mapi puta kada se lideri ponovno sastanu u Briselu krajem oktobra.

Već na samom početku, dokument otklanja svaku sumnju u potrebu većih ulaganja u odbranu.

"Potreba za ubrzanjem i povećanjem napora odražava akutnu i rastuću prirodu današnjih opasnosti, kao i promjenjivi spektar prijetnji s kojima se Evropa i njene države članice moraju nositi, prilagoditi i pripremiti. Ovo počinje sa neizazvanom, sveobuhvatnom vojnom agresijom Rusije na Ukrajinu, koja doseže nove visine brutalnosti i nasilja. Neodgovorne provokacije prema državama članicama, od sajber napada do povreda zračnog prostora, su u porastu", navodi se.

U dokumentu se ističu četiri ključna projekta koje bi Brisel trebao da finansira: Evropski zid protiv dronova, Istočno krilo – nadzor, Štit protivvazdušne odbrane i Svemirski odbrambeni štit.

Posebno se ističe da prva dva projekta "zahtijevaju posebnu hitnost i trebala bi brzo da budu pokrenuta".

Iako će se detalji razraditi u bliskoj budućnosti, naročito od ministara odbrane zemalja članica, u tekstu se navodi da će zid protiv dronova "biti osmišljen kao višeslojna, dubinska zona tehnološki naprednih sistema sa interoperabilnim kapacitetima za otkrivanje, praćenje i neutralizaciju dronova, kao i sposobnostima za gađanje ciljeva na zemlji, koristeći bespilotne tehnologije za precizne udare".

Takođe, navodi se da bi EU trebala da iskoristi stručnost Ukrajine u ovoj oblasti, pri čemu je predsjednica Evropske komisije Ursula von der Leyen 30. septembra izjavila da je Komisija pristala finansirati ukrajinsku proizvodnju dronova u iznosu od dvije milijarde eura (2,4 milijarde dolara).

Projekat Istočno krilo ima i ambiciozniji nadzor, jer nije usmjeren samo na dronove, već i na suzbijanje takozvane ruske flote iz sjene, drugih hibridnih operacija unutar EU, pa i na klasičnu, oružanu agresiju.

U tekstu se navodi da "cilj projekta jeste jačanje istočnih granica u pogledu prijetnji sa kopna, iz vazduha i s mora, čime se doprinosi bezbjednosti cijele Unije".

Pojekat se temelji na četiri ključna elementa: kopnenoj odbrani, poput utvrđenja i sistema za sprečavanje kretanja; evropskom zidu protiv dronova; pomorskoj bezbjednosti u Baltičkom i Crnom moru; te svemirskoj situacionoj svijesti.

Nisu navedeni konkretni troškovi, ali vrijedi napomenuti da je Evropska komisija u svom prijedlogu višegodišnjeg budžeta EU za period 2028. – 2034. predložila da se 131 milijarda eura namijeni odbrambenim projektima.

Ranije ove godine, Brisel je takođe omogućio zajam u iznosu od 150 milijardi eura, poznat pod nazivom SAFE, kako bi se podstakla odbrambena proizvodnja širom Unije.

Do sada je 19 država članica EU iskoristilo ovu finansijsku podršku, pri čemu će Poljska i Rumunija biti najveći korisnici.

Kada je riječ o Ukrajini, ne očekuje se da će lideri postići dogovor o novom paketu sankcija koji je predložen početkom septembra.

Neke prijestonice, na primjer, još se protive prijedlogu da se do 2027. godine postepeno ukine uvoz ruskog tečnog prirodnog gasa.

U pogledu nastavka finansiranja Ukrajine od EU, lideri se nadaju da će čuti više od Ursule von der Leyen o njenoj novoj ideji "zajma za reparacije" u vrijednosti od 140 milijardi eura.

Takođe će se raspravljati o načinu za prevazilaženje blokade ukrajinskog puta ka članstvu u EU, budući da Mađarska već više od godinu dana blokira otvaranje pristupnih pregovora, tvrdeći da Ukrajina ne poštuje prava mađarske manjine.

Predsjednik Evropskog savjeta Antonio Costa iznio je prijedlog o izmjeni metodologije proširenja EU, tako da bi se otvaranje pristupnih poglavlja moglo odobravati kvalifikovanom većinom (55% država članica koje predstavljaju 65% ukupnog stanovništva EU), dok bi za zatvaranje poglavlja i dalje bila potrebna jednoglasna odluka.

Za ovakvu promjenu bila bi potrebna saglasnost svih glavnih gradova EU, uključujući i Budimpeštu, što se trenutno čini malo vjerovatnim, iako je jedan visoki zvaničnik EU koji je najavio samit predstavnicima medija rekao da Costa "nema dojam da je to potpuno nemoguće".

Drugog dana, 2. oktobra, lideri EU će se pridružiti liderima zemalja koje nisu članice EU na dvogodišnjem samitu Evropske političke zajednice (EPC).

EPC rijetko donosi konkretne odluke, ali s obzirom na to da se šefovi vlada Starog kontinenta – izuzev Bjelorusije, Rusije i Vatikana – okupljaju na istom mjestu tokom šest do sedam sati "političkog brzog upoznavanja", očekuje se da će iz susreta proizaći interesantni zaključci.

Očekuje se prisustvo ukrajinskog predsjednika Volodimira Zelenskog, a s obzirom na to da ovo nije zvanični skup EU, poziv je upućen i spornom gruzijskom premijeru Irakliju Kobakhidzeu.

Brisel je nakon kontroverznih parlamentarnih izbora u Gruziji u oktobru prošle godine odlučio da prekine visoke političke kontakte s Tbilisijem, što većina predstavnika Unije i dalje poštuje.

Osim plenarne sjednice EPC-a i brojnih bilateralnih sastanaka, lideri će raditi u tri radne grupe koje nose sljedeće tematske nazive: "Bezbjednost i otpornost: tradicionalne i nove prijetnje", "Ekonomska sigurnost: smanjenje evropske zavisnosti" i "Migracije: efikasna kontrola migracionih tokova".

Teme za diskusiju za posljednju grupu odražava rastući trend u Evropi prema strožim politikama u oblasti imigracije, s naglaskom na jačanje granične kontrole i borbu protiv krijumčarenja ljudi.

Na primjer, u dokumentu, u koji je Radio Slobodna Evropa imao uvid, postavljaju se pitanja poput: "Na koja područja bi se zemlje EPC-a trebale fokusirati kako bi ubrzale primjenu novih i inovativnih rješenja, uključujući saradnju sa zemljama porijekla i tranzita?" i "Kako možemo osigurati efikasne povratke i učinkovitije deportacije stranih državljana koji su počinili krivična djela?"