Od Sarajeva preko Ukrajine do 'Ćacilenda': Ko je na protestu u Beogradu pretio klanjem?

Kada su se u nedelju 2. oktobra pristalice i protivnici vlasti u Srbiji našli jedni naspram drugih, u i oko šatorskog naselja popularno nazvanog "Ćacilend" u centru Beograda, među podržavocima vlasti kamere su zabeležile muškarca koji je protivnicima pokretom ruke preko vrata poslao jasnu poruku.

Koristeći open-source alate Radio Slobodna Evropa (RSE) je utvrdio da je osoba koja preti klanjem, Zlatko Novković, američki državljanin, srpskog porekla, koji poseduje i ruski pasoš.

Fotografije pasoša podelio je na društvenim mrežama.

Mrežama su se vrlo brzo proširili arhivski snimci iz vremena rata u BiH, na kojima je Novković među pripadnicima paramilitarnih četničkih formacija u Trnovu i na Igmanu, kod Sarajeva.

Na društvenim mrežama on tvrdi da je bio u Mariupolju, ukrajinskom gradu kojeg su ruske snaga sravnile sa zemljom u prvoj godini invazije, da je posetio ruske formacijame u Donbasu, Sevastopolju.

Kod zgrade Skupštine Srbije snimljen je u danu u kom je majka jednog od nastradalih na železničkoj stanici u Novom Sadu, Dijana Hrka, započele štrajk glađu.

Hrka, koja se priključila masovnim protestima koji u Srbiji traju godinu dana, i sa kojih se traži odgovornost za smrt 16 ljudi u obrušavanju nadstrešice u Novom Sadu, protestom traži i oslobađanje svih uhapšenih na demonstracijama.

Nije joj dopušteno da protestuje ispred Parlamenta, u čemu ju je sprečila policija i pripadnici provladinih grupa koji su pre nekoliko meseci zatvorili ovaj deo Beograda i kreirali šatorko naselje.

Prvi dan njenog protesta odvijao se u atmosferi napetosti. Između dve strane su letele flaše, delovi metalne ograde, pirotehnika, dok su iz "Ćacilenda" dopirali zvuci nacionalističkih pesama. Na toj strani bio je i Novković.

Srpska napredna stranka nije se izjašnjavala u vezi sa postupcima Zlatka Novkovića.

Ko je Zlatko Novković?Zlatko Novković (62), poznat i pod nadimkom Zak Novak, rođen je Nju Džersiju u Sjedinjenim Američkim Državama.

Na društvenim mrežama je 2021. objavio da je dobio ruski pasoš, a kako navodi na svom Fejsbuk profilu, 23. aprila 2015. preselio se u Donjecku oblast na istoku Ukrajine.

U aprilu 2014. godine, proruski separatisti, uz podršku Rusije, zauzeli su vladine zgrade u nekoliko gradova u Donjeckoj oblasti, proglasivši takozvanu "Donjecku Narodnu Republiku" (DNR).

Prema fotografijama koje deli na društvenim mrežama a koje je RSE mogao da geolocira, može se zaključiti da su zaista snimljene u okupiranim delovima Ukrajine.

Za sebe, takođe na društvenim mrežama, navodi da je član takozvanog "Humanitarnog bataljona 'Novorusija'".

Inače zvanična Moskva koristi termine poput "Novorosije" za okupirane zone na istoku i jugu Ukrajine.

Novković se često fotografiše sa obeležijima ove takozvane oblasti, a u nekoliko intervjua za medije koji promovišu rusku okupaciju govorio je da su ga Rusi dočekali "otvorenog srca" iako je državljanin Amerike.

Navodi i da u Donbasu radi kao novinar, ali i da je rezervista ruske vojske.

Na ruskoj društvenoj mreži VKontakte, Novković se predstavlja kao srpski dobrovoljac iz SAD koji je "svojevremeno ratovao protiv Albanaca i Hrvata, a sada i protiv Ukrajinaca".

RSE ne raspolaže podacima koji potvrđuju da je osim u BIH, učestvovao u ratnim sukobima na Kosovu i u Hrvatskoj.

Na vrhu njegovog VK profila nalazi se kolaž fotografija sa ratišta u BiH kao i jedna fotografija sa Aleksejem Milčakovim, vođom ruske paravojne jedinice "Rusič".

Ova formacija povezana sa plaćeničkom grupom Vagner, učestvovala je borbama u Donbasu 2014, a i sada je aktivna u ruskoj invaziji na Ukrajinu.

Njen predvodnik, Milčakov je osumnjičen za ratne zločine i od 2022. godine protiv njega su uvele sankcije Evropska unija, Sjedinjene Države, Velika Britanija, Kanada i druge zemlje.

Milčakov otvoreno propagira ekstremnu nacionalističku ideologiju, a njegova jedinica je poznata po dokumentovanju mučenja i ubistva zarobljenika.

Nije poznato kakve su veze Novkovića sa ovom paravojnom formacijom kao i da li je on učestvovao u borbama u Ukrajini.

Naime fotografije dostupne na internetu prikazuju njegove posete ratištima ali nema snimaka koji bi potvrdili da je i lično učestvovao u ratnim dejstvima.

Na mrežama se mogu naći i Novkovićeve fotografije sa Dejanom Berićem, koji se, kako je ranije pisao RSE, borio na strani proruskih separatista u Donjecku i koji se smatra jednim od glavnih regrutera vojnika sa područja Balkana.

Prema objavama sa njegovih društvenih mreža, Novković je u Ukrajini predavao engleski jezik u kampu "Lučistin" na Krimu.

Prema izveštaju "Almende", nevladine organizacija iz Ukrajine koja se bavi zaštitom ljudskih prava, ovaj kamp je opisan kao mesto na kojem se sprovode "vojno-patriotske", "re­edukacione" i slične aktivnosti usmerene na promenu nacionalnog identiteta dece i integraciju u ruski sistem vrednosti.

Fotografije ovog kampa koje je Novković objavio, datiraju iz 2018. i 2019 godine.

Učeće u ratu u Bosni i HercegoviniTokom devedesetih je bio dobrovoljac u paravojnim formacijama koje su delovale u Sarajevu.

Na njegovom profilu na mreži Instagram, može se naći fotografija zahvalnica takozvanog "Novosarajevskog četničkog odreda" iz 1993. u kojoj se navodi da je nekoliko meseci učestvovao u borbama kod Sarajeva, koje je u to vreme bilo pod opsadom srpskih snaga, i borbama te paravojne jedinice, zbog čega mu je dodeljen čin četničkog kapetana.

Ovaj dokument potpisao je Slavko Aleksić.

Aleksić je 1990. ušao u Srpsku radikalnu stranku. Od 1992. vodio je paravojnu formaciju koju je nazvao "Novosarajevski četnički odred" a čije je sedište bilo u naslelju Grbavica u Sarajevu.

Sredinom 1993. godine predsednik radikala Vojislav Šešelj, koji je 2018. godine osuđen za ratne zločine, imenovao je Aleksića za "četničkog vojvodu".

U objavama na društvenim mrežama Zlatko Novković tvrdi da je bio Aleksićev telehranitelj.

Analiza njegovih profila na društvenim mrežama pokazuje da od 2023. Novković boravi u Beogradu.

U poslednjih nekoliko meseci aktivan je na skupovima Srpske napredne stranke, partije predsednika Srbije Aleksandra Vučića.

I ranije tokom boravka u Rusiji delio je snimke mitinga SNS pred izbore 2022, a više puta je učestvovao u predizbornim kampanjama Vladimira Putina.

Podrška Vučiću i akcija u 'Ćacilendu'"Volimo vas i podržavamo vas, predsedniče Vučiću! Smrt izdajnicima, opozicionom nacističkom šljamu, smrt blokapederima!", napisao je na Instagramu u avgusutu ove godine, ispod fotografije iz kampa u Pionirskom parku.

Improvizovano šatorsko naselje, u javnosti nazvano "Ćacilend", nalazi se u Pionirskom parku u centru Beograda, između sedišta državnih institucija i postavljen je početkom marta 2025.

Neformalna grupa pod nazivom "Studenti 2.0" ili "Studenti koji žele da uče", postavila je kamp sa zahtevom da se okonča studentska blokada fakulteta i normalizuje nastava. Iako je blokada fakulteta završena, kamp je ostao u Pionirskom parku a proširen je i na plato ispred skupštine.

Kako je ranije pisao RSE podršku vlasti su u kampu kod skupštine u prethodnih osam meseci dali, između ostalih, veterani rasformirane Jedinice za specijalne operacije čiji su članovi učestvovali u ubistvu premijera Zorana Đinđića 2003. godine, vođe desničarskih i proruskih organizacija kao i lica osuđivana za najteža krivična dela.

U jednom od svojim poslednjih obraćanja, predsednik države ipak, za "Ćacilend" je ocenio da je "simbol postojanja Srbije, simbol slobode i otpora".

Građanima je već mesecima onemogućen prolazak kroz taj kamp a mediji udruženja navode da su okupljeni u parku sprečavali novinarske ekipe da rade svoj posao, da su pretili pa i fizički napadali novinare.