Srpska lista preuzima vlast u opštinama na severu Kosova

U četiri opštine na severu Kosova – Severnoj Mitrovici, Leposaviću, Zvečanu i Zubinom Potoku, u petak 5. decembra se održavaju konstitutivne sednice na kojima će novi gradonačelnici iz Srpske liste ponovo preuzeti vlast.

Ove opštine sa srpskom većinom su od maja 2023. vodili albanski gradonačelnici jer su oni iz Srpske liste novembra 2022. podneli ostavku u okviru kolektivnog istupanja Srba iz institucija kako bi se usprotivili odlukama Vlade u Prištini.

Srpska lista je, inače, tokom predizborne kampanje za lokalne izbore priznala da je pogrešila što je napustila institucije, te navela kako je ta odluka bila doneta da bi se skrenula pažnja međunarodne zajednice na "težak položaj" Srba.

Predsednik Srpske liste Zlatan Elek rekao je 3. decembra da će novi gradonačelnici, Milan Radojević u Severnoj Mitrovici, Zoran Todić u Leposaviću, Dragiša Milović u Zvečanu i Miloš Perović u Zubinom Potoku, po preuzimanju dužnosti tražiti uvid u kompletnu dokumentaciju.

Srpska lista je inače ranije najavljivala da će poništiti "nelegalne" odluke koje su donosili albanski gradonačelnici.

Iz EU su nakon oktobarskih izbora za RSE izrazili očekivanje da će novoizabrane opštinske vlasti na severu Kosova, u saradnji sa centralnim institucijama, u narednom periodu "konstruktivno pristupiti rešavanju potreba i zahteva stanovništva kroz institucije i u skladu sa zakonima".

Zakon o lokalnoj samoupravi predviđa da se za neku odluku ili drugi akt opštine neusaglašen sa Ustavom i zakonima može zatražiti ponovno razmatranje od strane nadzornog organa – u ovom slučaju Ministarstva lokalne samouprave ili druge odgovorne institucije Vlade Kosova.

Šta se promenilo od 2023. godine?Odmah nakon stupanja na dužnost albanski gradonačelnici su na zgrade opština postavili kosovsku zastavu, koja se do tada nije mogla videti na nijednoj instituciji.

Sve četiri opštine su se priključile Asocijaciji kosovskih opština, dok su iz Srpske liste poručivali da se radi o "okupaciji severa".

Potom se, u saradnji sa centralnim kosovskim vlastima, radilo i na gašenju lokalnih institucija Srbije poput Privremenih opštinskih organa, Centara za socijalni rad, Javnih opštinskih preduzeća i drugih.

Takođe, lokalne vlasti su preuzimale objekte u njihovom vlasništvu u kojima su funkcionisale srpske institucije, zabranile "nelegalnu" gradnju koju je finansirala Srbija ili najavljivale rušenje bespravno izgrađenih naselja.

U međuvremenu su umesto srpskih otvorene kosovske institucije, pošte i banke, a počelo se i sa otvaranjem privrednih subjekata u vlasništvu Albanaca, poput supermarketa, restorana brze hrane, poslastičarnica – što je nailazilo na otpor i bojkot lokalne srpske zajednice.

Opština Severna Mitrovica je sredinom ove godine potpisala i memorandum o razumevanju sa opštinom Južna Mitrovica koji je predviđao izgradnju mostova preko reke Ibar za pešake i automobile, što je podržala Vlada Kosova.

Sukobi i krizeVećinsko srpsko stanovništvo albanske gradonačelnike nije prihvatalo, te su se nizale krize. Krajem maja 2023. godine, kada su albanski gradonačelnici preuzimali vlast, došlo je i do sukoba između Srba i pripadnika KFOR-a ispred opštine Zvečan, kada je povređeno preko 100 osoba sa obe strane.

Situacija je kulminirala oružanim napadom Srba u Banjskoj kod Zvečana, kada je ubijen jedan kosovski policajac i trojica srpskih napadača. Odgovornost za napad preuzeo je Milan Radoičić, bivši potpredsednik Srpske liste, dok je zvanična Priština optužila i Srbiju da stoji iza njega, što je Beograd negirao.

Od tada je dijalog o normalizaciji odnosa Kosova i Srbije na političkom nivou u blokadi.

U međuvremenu je EU, koja posreduje dijalogom, 2023. godine uvela kaznene mere Kosovu zbog eskalacije situacije. One su delimično počele da se ukidaju maja ove godine.