Προστασία προσωπικών δεδομένων και πανδημία
Οι ανεξάρτητες εποπτικές Αρχές επιφορτίστηκαν με το δυσχερές έργο της εξισορρόπησης της προστασίας της ιδιωτικής ζωής και του δικαιώματος πληροφοριακού αυτοκαθορισμού. Πρόκειται για ιδιαίτερα δύσκολες σταθμίσεις στο πεδίο των αλληλοσυγκρουόμενων ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων.
Στο πλαίσιο των ιδιαίτερων συνθηκών που δημιουργήθηκαν λόγω της πανδημίας, προκύπτουν συνεχώς ζητήματα που άπτονται της προστασίας των προσωπικών δεδομένων και της ιδιωτικής ζωής. Είναι αλήθεια ότι κατά την περίοδο αυτή η προστασία της δημόσιας υγείας δικαιολογημένα αποτελεί το βασικό ζητούμενο. Τα μέτρα όμως που λαμβάνονται για τον σκοπό αυτόν ανέδειξαν τη δύσκολη ισορροπία ανάμεσα στην ικανοποίηση σοβαρού δημόσιου συμφέροντος που συνίσταται στην προστασία της δημόσιας υγείας αφενός και του δικαιώματος στην ιδιωτικότητα αφετέρου.
Από την πρώτη περίοδο επιβολής των περιοριστικών μέτρων καταπολέμησης του κορωνοϊού το ζήτημα της νομιμότητάς τους, από την άποψη της προστασίας των προσωπικών δεδομένων, απασχόλησε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Προστασίας Δεδομένων και τις εθνικές εποπτικές Αρχές προστασίας δεδομένων - αρκετές από τις οποίες, μεταξύ των οποίων και η ελληνική, εξέδωσαν σχετικές ανακοινώσεις ή κατευθυντήριες οδηγίες - και τέλος τον Ευρωπαίο Επόπτη Προστασίας Δεδομένων. Ολες οι ανακοινώσεις και κατευθυντήριες οδηγίες των ευρωπαϊκών οργάνων προστασίας δεδομένων, όπως και της ελληνικής Αρχής, έχουν ως αφετηρία τη σκέψη ότι ο Γενικός Κανονισμός Προστασίας Δεδομένων και η λοιπή σχετική νομοθεσία παρέχουν τη δυνατότητα επεξεργασίας και δεδομένων υγείας για την καταπολέμηση του ιού, αλλά με την τήρηση των εγγυήσεων και των δικαιωμάτων των υποκειμένων των δεδομένων.
Οι ανεξάρτητες εποπτικές Αρχές επιφορτίστηκαν με το δυσχερές έργο της εξισορρόπησης της προστασίας της ιδιωτικής ζωής και του δικαιώματος πληροφοριακού αυτοκαθορισμού. Πρόκειται για ιδιαίτερα δύσκολες σταθμίσεις στο πεδίο των αλληλοσυγκρουόμενων ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων.
H Αρχή Προστασίας Δεδομένων εξέδωσε εντός του 2020 Κατευθυντήριες Γραμμές αναφορικά με την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα στο πλαίσιο της διαχείρισης του Covid-19 (5/2020), Κατευθυντήριες Γραμμές για τη λήψη μέτρων ασφάλειας στο πλαίσιο της τηλεργασίας (2/2020) και γνωμοδότηση για τη σύγχρονη τηλεκπαίδευση (4/2020). Επιπλέον, εξετάζει αυτεπάγγελτα το ζήτημα της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα στο πλαίσιο της διενέργειας των αυτοδιαγνωστικών ελέγχων έχοντας ήδη εκδώσει αρχική ανακοίνωση (21/5/2021). Λαμβάνοντας δε υπόψη την ένταση και την έκταση που έχει λάβει η τηλεργασία, η Αρχή θα εκδώσει πολύ σύντομα νέες Κατευθυντήριες Γραμμές για την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα που πραγματοποιείται κατά την παροχή εργασίας εξ αποστάσεως.
Ενα σημαντικό ζήτημα που απασχολεί την ΕΕ είναι η θέσπιση του «ευρωπαϊκού ψηφιακού πιστοποιητικού Covid», το οποίο θα διευκολύνει την ασφαλή και ελεύθερη κυκλοφορία κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Θετική εξέλιξη αποτελεί η σχετική συμφωνία της 21/5 που επετεύχθη μεταξύ Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Συμβουλίου, όπου γίνεται ρητή αναφορά στις ασφαλιστικές δικλίδες για την προστασία των δεδομένων βάσει του Κανονισμού. Είχε προηγηθεί η γνωμοδότηση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Προστασίας Δεδομένων και του Ευρωπαίου Επόπτη Προστασίας Δεδομένων (4/2021) επί της πρότασης Κανονισμού της ΕΕ. Η πρόταση αυτή, την οποία ενέκρινε η επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών του ΕΚ στις 27/5, εξασφαλίζει την ελεύθερη κυκλοφορία εντός της ΕΕ κατά την περίοδο της πανδημίας με τον απαιτούμενο σεβασμό στο δικαίωμα στην προστασία των δεδομένων και στην αρχή της μη διάκρισης. Η Ελλάδα περιλαμβάνεται στις πρώτες χώρες που καθιέρωσαν το πιστοποιητικό. Λόγω του επείγοντος η σχετική νομοθέτηση έχει εισαχθεί χωρίς προηγούμενη γνωμοδότηση της Αρχής και έλαβε τη μορφή Πράξης Νομοθετικού Περιεχομένου. Η Αρχή εξετάζει τις ρυθμίσεις της σε σχέση με τους κανόνες προστασίας των προσωπικών δεδομένων και έχει ενημερώσει σχετικώς το υπουργείο Ψηφιακής Πολιτικής, με το οποίο βρίσκεται σε επικοινωνία για το θέμα αυτό.
Στη νέα αυτή φάση της αποκλιμάκωσης της πανδημίας αίρονται περιορισμοί. Αλλωστε, η παράτασή τους πέρα από το αναγκαίο χρονικό διάστημα θα συνιστούσε παραβίαση των δικαιωμάτων και ελευθεριών. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η προάσπιση των θεμελιωδών δικαιωμάτων, εν μέσω συνεχών προκλήσεων, είναι ένας δύσκολος και διαρκής αγώνας ο οποίος βρίσκεται στον πυρήνα των αξιών της Ευρωπαϊκής Ενωσης και από το αποτέλεσμα αυτoύ θα κριθεί η ποιότητα του νομικού πολιτισμού μας την επόμενη μέρα.
Ο Κωνσταντίνος Μενουδάκος είναι πρόεδρος της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, επίτιμος πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας