Λέλα Καραγιάννη: Η γυναίκα που τα «έβαλε» με τους Ναζί

Μία μοναδική περίπτωση αντιστασιακής γυναίκας, μητέρας επτά παιδιών που μετέτρεψε την οικογένειά της σε αντιστασιακή οργάνωση

Στις 8 Σεπτεμβρίου του 1944, λίγες μόλις εβδομάδες πριν την απελευθερώση της Ελλάδας από τους Ναζί, 71 μέλη της αντίστασης εκτελούνται στην Καισαριανή.

Ανάμεσά τους η Λέλα Καραγιάννη, μια από τις πιο εμβληματικές μορφές της ελληνικής αντίστασης.

Η αντιστασιακή δράση

Η Λέλα Καραγιάννη είχε ιδρύσει, ήδη από τον Οκτώβριο του 1941, την αντιστασιακή οργάνωση «Μπουμπουλίνα» (το επίθετο της μητέρας της ήταν Μπούμπουλη και λέγεται ότι καταγόταν από την ιστορική οικογένεια) με βασικό στόχο, τη φυγάδευση βρετανών στρατιωτών στο Κάιρο, τη διενέργεια σαμποτάζ και δημιουργία δικτύου κατασκοπίας εις βάρος του γερμανού κατακτητή.

Ο άγγλος αξιωματικός και συγγραφέας, Ουίλφρεντ Μπάιφορντ – Τζόουνς γράφει το 1946: «Ο καθηγητής Λούρος με έφερεν είς επαφήν με την οικογένειαν μιας ηρωίδος της αντιστάσεως της νοσοκόμου Λέλας Καραγιάννη, που από το 1941 εβοήθησεν εκτοντάδας Βρετανών αξιωματικών και ανδρών να δραπετεύσουν. (…) Η περίπτωσις της Λέλας Καραγιάννη είνε πραγματικά μοναδική. Μητέρα επτά παιδιών είχεν κατορθώσει να εισαγάγη εις την Γκεστάπο και τα Ες – Ες πράκτορας, που της διαβίβαζαν πολυτίμους πληροφορίας.

«Όταν οι Γερμανοί ήλθαν εις τας Αθήνας, χωρίς να ειδοποιήση τον άνδρα της, επούλησε τα κοσμήματά της και ηγόρασε δύο σπίτια, ένα εις την οδόν Φυλής 226 και δεύτερον εις την οδόν Λήμνου 1.

»Τα δύο αυτά εχρησιμοποιούντο ως κρυψώνες ή καλύτερα ενδιάμεσοι σταθμοί φυγαδεύσεως Άγγλων στρατιωτικών και Ελλήνων πατριωτών. (…)

»Όταν τα μέλη της οικογενείας της έμαθαν τον ρόλον που έπαιζε, έσπευσαν να γίνουν μέλη της μυστικής οργανώσεως της και μαζί με έναν αστυνομικόν ονόματι Γεώργιον Μήτσου που εξέδιδε πλαστές ταυτότητες και ένα αρτοποιόν του στρατοπέδου συγκεντρώσεως αιχμαλώτων Κοκκινιάς ηλευθέρωναν, υπό την καθοδηγήσιν της μητέρας των , αιχμαλώτους και τους έστελναν εις την Αίγυπτον, ύστερα από μικράν παραμονήν εις τα σπίτια της.

»Εχρησιμοποιούσαν μάλιστα διά την φυγάδευσιν το ιδιόκτητον καϊκι της Λέλας Καραγιάννη με καπετάνιον τον Ηλίαν Χρυσίνην».

Ο δημοσιογράφος και ιστορικός ερευνητής Γιώργος Γάτος γράφει στα «ΝΕΑ» της 8ης Σεπτεμβρίου 1980: «Στην αρχή ήταν το κρύψιμο των Εγγλέζων στρατιωτών που ξεμείνανε στη χώρα, μετά τη ραγδαία προέλαση των Γερμανών και τη συνθηκολόγηση της επίσημης ηγεσίας του μετώπου. Περισσότεροι από εκατόν πενήντα Εγγλέζοι στρατιώτες και Έλληνες καταδιωγμένοι πατριώτες κρυφτήκανε και τροφοδοτηθήκανε έτσι και στο τέλος ξεφύγανε σώοι και πήρανε το μυστικό δρόμο της φυγάδευσης προς τη Μέση Ανατολή…»

Το έργο της Λέλας Καραγιάννη δεν πέρασε απαρατήρητο από τις αγγλικές αρχές.

«Ύστερα έγινε η επίσημη σύνδεση με τις Μυστικές Αγγλικές Υπηρεσίες και μαζί με το παράνομο και επικίνδυνο εκείνο δρομολόγιο οδός Φυλής – μοναστήρι Αγίου Ιερόθεου Μεγάρων – Μέση Ανατολή άρχισε σιγά σιγά να υφαίνεται και οικοδομείται ένα πολύπλευρο και ισχυρό δίκτυο κατασκοπίας, σαμποτάζ και πληροφοριών»

Η οργάνωση της Λέλας Καραγιάννη «συνδέει» τον Ναπολέοντα Ζέρβα με τη Μέση Ανατολή.

«Στήνεται ακόμα και ένα από τα σίγουρα κανάλια σύνδεσης του αντάρτικου του Ζέρβα με τη Μέση Ανατολή – με κεντρικό σύνδεσμο σύνδεσμο Αθήνας – βουνό το μεγαλύτερο παιδί των Καραγιανναίων, το Γιώργο.

»Η μικρή αλλά γερή και αποφασιστική οργάνωση της Αντίστασης «Μπουμπουλίνα¨ είναι μια από τις σημαντικότερες κατασκοπευτικές οργανώσεις στην κατεχόμενη Ελλάδα. Πληροφοριοδότες της, αντιναζιστές Γερμανοί και αντιφασίστες Ιταλοί κυρίως. Και ιδρυτής οργανωτής, καθοδηγητής και ψυχή της η Λέλα Καραγιάννη».

Η Καραγιάννη φυλακίζεται

Λίγους μήνες μετά τη γερμανική εισβολή στην Αθήνα, η Λέλα Καραγιάννη συλλαμβάνεται. Όπως αναφέρουν «ΤΑ ΝΕΑ», το 1946 «Τον Ιούνιον του 1941 η γερμανική μυστική υπηρεσία συνέλαβε δύο κορίτσια της, την Ιωάννα και την Ηλέκτρα και τον υιόν της Γεώργιον, αλλά αργότερα τους έδωσε την ελευθερία τους. Το φθινόπωρον του 1941 οι Ιταλοί συνέλαβαν την Λέλαν Καραγιάννη και τον άνδρα της Νικόλαον. Η Λέλα έμεινε εις την φυλακήν επτά μήνες και ο σύζυγος της δυόμιση. Αλλά και εις την φυλακήν της ακόμη η Καραγιάννη δεν ησύχαζε. Κατόρθωνε να συγκεντρώνει τα ονόματα προδοτών και των Γερμανών κατασκόπων και να τα διαβιβάζη εις τους συντρόφους της»

«Μετά την αποφυλάκισίν της ωργάνωσε καλύτερον σύστημα δράσεως και εξηκολούθησε το έργον της εις ευρυτέραν κλίμακα. Ο σύζυγός της, τα κορίτσια της Ιωάννα, Ηλέκτρα και Νεφέλη, οι γυιοι της Γεώργιος, Βύρων και Νέλσων και ο γαμβρός της Σπύρος Κρασσάς, έγιναν οι πιο αφωσιομένοι συνεργάται της.

»Είνε πρωτοφανής πράγματι η περίπτωσις μιας ολοκλήρου οικογενείας κατασκόπων. (…) Οι περισσότεροι βομβαρδισμοί αεροδρομίων έγιναν κατόπιν πληροφοριών της Λέλας Καραγιάννη. (…)

»Παρηκολούθει τας κινήσεις των γερμανικών στρατευμάτων εις την Αττικήν και από Έλληνας εργάτας, απασχολουμένους εις τα οχυρωματικά έργα του κατακτητού αντλούσε πολυτίμους πληροφορίας»

Η Λέλα Καραγιάννη δεν ήταν αφελής, γνώριζε πολύ καλά ότι οι ναζιστικές αρχές, εφόσον δεν την έκαναν να σπάσει με τις βάναυσες ανακριτικές της μεθόδος, την απελευθέρωσαν ελπίζοντας ότι με κάποια απροσεξία της θα τους οδηγούσε στη «ρίζα» του κατασκοπευτικού της δικτύου.

Η Καραγιάννη συνέχισε τη δράση της με εξαιρετικά αποτελέσματα τη δράση της. Το φθινόπωρο του ’44 πλησίαζε η ώρα της απελευθέρωσης, οι Γερμανοί όμως δεν είχαν πει την τελευταία τους κουβέντα.

Το τέλος

Γράφει ο Γιώργος Γάτος στα ΝΕΑ το 1980 «Κάποια παράνομα σημειώματα πέφτουνε στα χέρια των Αρχών κατοχής και η δράση της αποκαλύπτεται. Έτσι στις 11 του Ιουλίου 1944 οι γκεσταπίτες μπλοκάρουνε τον Ερυθρό Σταυρό, που η θαρραλέα αγωνίστρια νοσηλευόταν, και τη συλλαμβάνουνε…

»Λίγες ημέρες αργότερα τα Ες Ες πιάνουνε και τα πέντε από τα εφτά παιδιά της: την Ηλέκτρα, το Βύρωνα, την Ιωάννα, τη Νεφέλη, το Νέλσονα…

»Αρχίζουνε τα βασανιστήρια της Καραγιάννη, μπροστά στα μάτια των παιδιών της, στα κολαστήρια της οδού Μέρλιν..Τα βασανιστήρια του γιου της Βύρωνα, από το «γενναίο» Μπέκε (σ.σ. διαβόητος βασανιστής), μπροστά στα μάτια της μάνας…Μιλιά δεν βγάζει κανένας!»

Ύστερα από εβδομάδες φρικτών βασανιστηρίων, ξημερώνει η 8η Σεπτεμβρίου.

«Ώρα έξι το πρωί…Καμιόνια στρατιωτικά με μελλοθάνατους πατριώτες ξεκινάνε από τη Μέρλιν… και τις φυλακές του Αβέρωφ και κατευθύνονται από την Ιερά Οδό στο Δαφνί…

»Τα τραγούδια των μελλοθάνατων, η νέκρα της πόλης, οι βραχνές φωνές της πανίσχυρης γκεσταπίτικης συνοδείας…Σε ΚΑΠΟΙΑ χαράδρα, εκεί στο Δαφνί, εβδομήντα δύο πατριώτες και πατριώτισσες πέφτουνε κάτω από τα βόλια του γερμανικού εκτελεστικού αποσπάσματος.

»Ανάμεσά τους και η αγωνίστρια Λέλα Καραγιάννη. ΕΚΤΕΛΕΣΤΗΚΕ την αυγή στις 8 του Σεπτεμβρίου 1944 – τριάντα έξι, ακριβώς χρόνια από σήμερα…»