Γυναικοκτονία: αρκεί μόνο η νομική αναγνώριση;
Η γυναικοκτονία είναι ένας μη νομικός ορισμός που έχει εισέλθει στον ελληνικό δημόσιο λόγο από το 2018, μετά την υπόθεση δολοφονίας της Ελένης Τοπαλούδη στη Ρόδο. Υπάρχουν παγκόσμια διάφοροι ορισμοί. Επικρατέστερος είναι αυτός της Διακήρυξης της Βιέννης του Οικονομικού και Κοινωνικού Συμβουλίου του ΟΗΕ που αναφέρεται ως η «δολοφονία γυναικών και κοριτσιών λόγω του φύλου τους».
Με τον όρο της γυναικοκτονίας, που πρωτοεμφανίστηκε παγκοσμίως το 1801, εννοούμε κυρίως τις δολοφονίες γυναικών από πρώην ή νυν συζύγους ή συντρόφους, αυτές που συνδέονται με εγκλήματα τιμής καθώς και τις στοχευμένες δολοφονίες γυναικών σε ένοπλες συγκρούσεις.
Να επισημανθεί ότι το 2022, πάνω από 48.000 γυναίκες δολοφονήθηκαν παγκοσμίως από άτομα του στενού τους περιβάλλοντος (συζύγους, συντρόφους, συγγενείς). Δυστυχώς υπάρχουν (ελλιπή) στοιχεία και μόνον για 95 από τις 252 χώρες. Η Ασία διαθέτει τον μεγαλύτερο απόλυτο αριθμό θυμάτων, ενώ η Αφρική το υψηλότερο ποσοστιαίο μέγεθος του γυναικείου πληθυσμού της.
Βασικά υπάρχει σοβαρό πρόβλημα στη συλλογή παγκόσμιων στοιχείων καθώς υφίστανται σημαντικές εννοιολογικές διαφορές του όρου γυναικοκτονία στα διάφορα κράτη.
Η γυναικοκτονία στη χώρα μας εντάσσεται νομικά στον γενικότερο ορισμό της ανθρωποκτονίας και δεν αποτελεί αυτόνομο νομικό όρο. Εξάλλου στην έννοια των δολοφονιών ξεχωριστή νομική περίπτωση αποτελεί μόνον η παιδοκτονία του 303 ΠΚ. Η ανθρωποκτονία στη χώρα μας (299 ΠΚ) έχει επαπειλούμενη ποινή την ισόβια κάθειρξη και σε περίπτωση βρασμού ψυχικής ορμής η ποινή κάθειρξης κυμαίνεται από 5-15 χρόνια (από 1/5/2024 έως 20 χρόνια). Στην περίπτωση όμως του άρθρου 82Α του ΠΚ εάν το έγκλημα έχει τελεστεί λόγω χαρακτηριστικών του φύλου, τότε το ελάχιστο όριο ποινής στα κακουργήματα αυξάνεται κατά δύο έτη. Είναι η μοναδική περίπτωση που μπορεί να ενταχθεί η γυναικοκτονία με βρασμό ψυχικής ορμής ως διακεκριμένη παραλλαγή του εγκλήματος της ανθρωποκτονίας, που την καθιστά έτσι οιονεί ιδιώνυμο αδίκημα και το κατώτερο όριο ποινής αυξάνεται από 5 στα 7 χρόνια κάθειρξης.
Στην Ευρώπη μόνον τρεις χώρες έχουν υιοθετήσει τα τελευταία χρόνια νομικά τον όρο γυναικοκτονία και την έχουν καταστήσει αυτόνομο έγκλημα. Η Μάλτα αρχικά, η Κύπρος (προβλέπεται ισόβια κάθειρξη) τον Ιούλιο του 2022 και τελευταία η Κροατία (προβλέπεται κάθειρξη μέχρι 40 χρόνια). Συζητήσεις γίνονται γι’ αυτό σε Γαλλία, Ισπανία, Βέλγιο και Ιταλία, αλλά χωρίς αποτέλεσμα επί του παρόντος.
Στη Λατινική Αμερική επτά χώρες και συγκεκριμένα η Αργεντινή, η Χιλή, η Κόστα Ρίκα, το Ελ Σαλβαδόρ, η Γουατεμάλα, η Δομινικανή Δημοκρατία και το Μεξικό, έχουν υιοθετήσει τη γυναικοκτονία ως νομικό όρο και αυτόνομο έγκλημα.
Γενικά σε παγκόσμιο επίπεδο υφίσταται μια αυξανόμενη τάση νομικής υιοθέτησης του όρου. Το θέμα δεν είναι η ποινική του αντιμετώπιση, που έτσι κι αλλιώς αντιμετωπίζεται με την υφιστάμενη γενική ποινική νομοθεσία. Το ζήτημα είναι η συστηματική ανάπτυξη κουλτούρας σεβασμού των φύλων και του ανθρώπου και η πρόληψη τέτοιων εγκλημάτων. Και αυτό λείπει και στη χώρα μας και παγκοσμίως. Δυστυχώς…