Ενα άλλο σύμπαν
Στο τελευταίο µυθιστόρηµά του, το «Τρότζαν», ο Θανάσης Χειµώνας κάνει παιχνίδι µε ένα ευφυές εύρηµα. Ενας νέος άνδρας πεθαίνει στις µέρες µας και τον επαναφέρουν στη ζωή ύστερα από πενήντα χρόνια. Ο κόσµος που αντικρίζει είναι αγνώριστος. Κυριαρχεί ένα αυταρχικό καθεστώς, δικτατορία της πολιτικής ορθότητας. Εχει κατεδαφιστεί µέχρι και η Ακρόπολη, ως σύµβολο καταπίεσης των δούλων, ενώ η συµπεριφορά των ανθρώπων ελέγχεται από την τεχνολογία. Ακόµα και οι οµοφυλόφιλοι είναι πλέον υπό διωγµό καθώς η παρουσία τους διεγείρει διακρίσεις ανάµεσα στα φύλα. Αλλαξε και η γλώσσα αφού απαγορεύθηκε η χρήση του γένους. Διαβάζοντάς το αναρωτήθηκα αν η πολιτική ορθότητα είναι η νέα εκδοχή του κοµµουνισµού. Πρεσβεύει την ισότητα και την έλλειψη διακρίσεων, αλλά, εν τέλει, επιβάλλει αυταρχισµό και ισοπέδωση. Η απάντηση βρίσκεται στο µέλλον, δεν είναι ορατή στον δικό µας χρονικό ορίζοντα.
Αφήνοντας το βιβλίο, παρακολούθησα µε µεγάλο ενδιαφέρον το συνέδριο του «Κύκλου Ιδεών», του Ευάγγελου Βενιζέλου, µε θέµα την «Καµπύλη της Μεταπολίτευσης». Αξίζει να αναζητήσετε τα βίντεο και να µη χάσετε ούτε λέξη. Επρόκειτο για ένα πλέγµα ουσιαστικών συζητήσεων που ανέτρεξαν την περίοδο των τελευταίων πενήντα χρόνων, έχοντας στον πυρήνα τους το «τέλος της Μεταπολίτευσης». Είναι, φυσικά, µία τεχνητή, εντελώς υποκειµενική έννοια, κατασκευασµένη για να γεννάει συζητήσεις πάνω στις οινοποσίες των γενιών που έζησαν τις πρώτες δεκαετίες µετά την αποκατάσταση της Δηµοκρατίας. Η Μεταπολίτευση ήταν σαν το Big Bang, δεν υπάρχει τέλος.
Εχοντας, λοιπόν, το βιβλίο του Χειµωνά δίπλα στην οθόνη του υπολογιστή, απ’ όπου παρακολουθούσα τις εργασίες του συνεδρίου, το φανταστικό περιπλέχτηκε µε το ιστορικό. Και γεννήθηκε ένα γοητευτικό ερώτηµα το οποίο θα ήθελα να µοιραστώ µαζί σας. Ενας άνδρας, που γεννήθηκε το 1924, πέθανε από έµφραγµα τη µέρα που αποκαταστάθηκε η Δηµοκρατία, τον Ιούλιο του 1974. Και µε κάποιο µαγικό τρόπο επανέρχεται στη ζωή σήµερα. Βγαίνει από την αίθουσα ανάνηψης, κατεβαίνει τα σκαλιά προς την έξοδο, ο ήλιος του τρυπάει τα µάτια και η αφρικανική σκόνη γεµίζει τα ρουθούνια του. Πώς θα του φανεί ο κόσµος στον οποίο ήρθε; Θα µπορούσε, αλήθεια, να προσαρµοστεί και να επιβιώσει;
Το µέγεθος του σοκ που θα υποστεί θα αντιστοιχεί και στις αλλαγές πάνω στο σώµα της ελληνικής κοινωνίας και στην εικόνα του κόσµου τα τελευταία πενήντα χρόνια. Εξαρτάται βέβαια και από πού θα ξεκινήσει την περιήγησή του. Αν τον βγάλεις, ας πούµε, στην Κυψέλη, θα δει ότι τα κτίρια έµειναν ίδια, αλλά γέρασαν. Και όταν αρχίσει να παρατηρεί τους ανθρώπους ενδεχοµένως να πάθει την πρώτη κρίση πανικού. Θα ρωτήσει τι απέγιναν οι Ελληνες, οι κοµψές κυρίες της µεσοαστικής τάξης και οι θυρωροί στις πολυκατοικίες. Η τεχνολογία θα τον αφήσει µε το στόµα ανοιχτό. Προσπαθήστε να του εξηγήσετε τι είναι αυτή η µικρή οθόνη που λειτουργεί και ως τηλέφωνο. Περιγράψτε του το Ιnternet και τα social media. Θα χρειαστούν ώρες και κόπος. Και όλα αυτά στο εσωτερικό ενός ηλεκτρικού αυτοκινήτου. Αν ταραχτεί, χώστε του στο στόµα ένα Xanax, πείτε του ότι είναι καραµέλα. Δείξτε του το ευρώ, εξηγώντας ότι έχουµε πλέον το ίδιο νόµισµα µε τη Γερµανία και τη Γαλλία. Και µετά, βάλτε το χέρι τρυφερά γύρω από τους ώµους του και πείτε του ότι στις µέρες µας οι άνδρες ή οι γυναίκες παντρεύονται µεταξύ τους, τα παιδιά εκτός γάµου δεν θεωρούνται «µπάσταρδα», οι άνθρωποι έχουν το δικαίωµα να αυτοπροσδιορίζονται χωρίς φύλο ή να επιλέγουν την αποτέφρωση του σώµατός τους µετά θάνατο – εν ζωή υπάρχει η πυρά των social media.
Και αν ακόµα του έχει µείνει ανάσα, ενηµερώστε τον για την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισµού και την ένταξη των πρώην κοµµουνιστικών χωρών στο ΝΑΤΟ. Το πολύ να τον καθησυχάσετε λέγοντάς του ότι το Κυπριακό και το Μεσανατολικό είναι περίπου όπως τα άφησε. Εχει νόηµα, λοιπόν, να συζητάµε για το «τέλος της Μεταπολίτευσης»; Αφού δεν µιλάµε καν για τον ίδιο κόσµο, το ίδιο σύµπαν. Αν τώρα ο άνθρωπός µας σας ρωτήσει για τα πολιτικά, θα µάθει ότι κυβέρνησε ο Ανδρέας, µετά έκαναν κυβέρνηση οι κοµµουνιστές µε τους δεξιούς, φτάσαµε να κυβερνήσει τη χώρα η Αριστερά και τώρα έχουµε κυβέρνηση Μητσοτάκη. Το µόνο που θα καταφέρει να ψελίσει είναι ένα ερώτηµα. «Μα, πόσο χρόνων είναι σήµερα ο Μητσοτάκης;».