Η απονομή που έγραψε ιστορία
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Μεξικού το 1968 είχαν μείνει στην ιστορία σε μεγάλο βαθμό για το μυθικό παγκόσμιο ρεκόρ του Μπομπ Μπίμον με 8.90 στο μήκος που έσπασε έπειτα από δεκαετίες (1991) ο συμπατριώτης του Αμερικανός Μάικ Πάουελ με 8.95.
Είχαν γίνει και άλλα παγκόσμια ρεκόρ σε αυτή τη διοργάνωση του Μεξικού και ένα από αυτά ήταν εξίσου ιστορικό, στα 200 μέτρα, καθώς για πρώτη φορά στην ιστορία κατέβαινε ένας αθλητής από τα 20 δευτερόλεπτα!
Ο νικητής Τόμι Σμιθ είχε σημειώσει την εκπληκτική επίδοση των 19.83 αλλά κανείς δεν θυμάται τη συγκεκριμένη κούρσα από το παγκόσμιο ρεκόρ.
Ο Σμιθ, με τον συμπατριώτη του Τζον Κάρλος που είχε κατακτήσει το χάλκινο μετάλλιο θα έγραφαν ιστορία με τις περίφημες «μαύρες γροθιές».
Οι δύο αθλητές δημιούργησαν μια από τις πιο εμβληματικές και δυνατές εικόνες στην ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων αποφασίζοντας να φορέσουν μαύρα γάντια (στο δεξί χέρι ο νικητής και στο αριστερό ο Κάρλος) προκειμένου να εκφράσουν έτσι τη διαμαρτυρία τους.
Ανάμεσα στους δύο μαύρους σπρίντερ, ήταν ο ταχύτερος λευκός στον κόσμο, ο Αυστραλός Πίτερ Νόρμαν, ο οποίος όχι απλά συμμετείχε αλλά ήταν και αυτός που έδωσε τη λύση στην ιδέα διαμαρτυρίας των μαύρων συναθλητών του, αφού ο Κάρλος είχε ξεχάσει τα γάντια του. Τους πρότεινε λοιπόν να φορέσουν από ένα ο καθένας, για αυτό και στο βάθρο σήκωσαν ο ένας το δεξί κι ο άλλος το αριστερό χέρι. Ο Νόρμαν από την πλευρά του, έβαλε στη φόρμα του την κονκάρδα της ολυμπιακής οργάνωσης για τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Κάτι που του στοίχισε ακριβά καθώς γυρνώντας στην Αυστραλία (που και εκεί είχαν σοβαρά θέματα ρατσισμού κυρίως απέναντι στους Αβορίγινες) τον απέκλεισαν από κάθε αγώνα και αργότερα και από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1972.
Ο Πίτερ Νόρμαν πέθανε το 2006 και στην κηδεία του το φέρετρο σήκωσαν συντετριμμένοι ο Τόμι Σμιθ και ο Τζον Κάρλος, με τον τελευταίο να δηλώνει: «Δεν υπάρχει άλλος Αυστραλός, που θα έπρεπε να αναγνωριστεί και να τιμηθεί περισσότερο από τον Πίτερ Νόρμαν. Για τον χαρακτήρα του, για τον ανθρωπισμό του, τη δύναμή του αλλά και τη θέλησή του να γίνει θυσία προς όφελος της δικαιοσύνης».
Στις 17 Ιουλίου του 2008 παρουσιάστηκε το ντοκιμαντέρ «Salute: the Peter Norman story», του Ματ Νόρμαν ανιψιού του αργυρού Ολυμπιονίκη των 200 μ. στο Μεξικό το 1968. Η υποδοχή από το κοινό αποθεωτική, ενώ η Αυστραλία αναγνώρισε το λάθος της μετά τον θάνατο του Νόρμαν και ζητήθηκε δημόσια συγγνώμη από την ομοσπονδιακή Βουλή της χώρας το 2012.
Ταραχώδης περίοδος
Στις ΗΠΑ εκείνη η εποχή (του 1968) ήταν ιδιαίτερα ταραχώδης όσον αφορά τις κοινωνικοπολιτικές απαιτήσεις των Αφροαμερικανών για διαφορετική (και κυρίως ανθρώπινη) μεταχείριση από αυτή που είχαν μέχρι πρότινος. Είχαν δημιουργηθεί διάφορα κινήματα (ξεχώριζε η Διάσκεψη της Νότιας Χριστιανικής Ηγεσίας, με ηγέτη τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ τζούνιορ) και ένα από τα πανεπιστήμια που πρωτοστατούσε στην υπεράσπιση των Αφροαμερικανών ήταν του Σαν Χοσέ με εξέχουσα μορφή τον καθηγητή Κοινωνιολογίας Χάρι Εντουαρντς, ο οποίος παρέδιδε μαθήματα κατά των φυλετικών διακρίσεων. Μεταξύ των φοιτητών που παρακολουθούσαν τα μαθήματά του συγκαταλέγονταν οι σπρίντερ των 200 μέτρων Τόμι Σμιθ και των 400 μέτρων Λι Εβανς και αργότερα θα ερχόταν και ο Τζον Κάρλος.
Οι τρεις πρώτοι (ο καθηγητής Εντουαρντς και οι Σμιθ και Εβανς) αποτέλεσαν τον πυρήνα της οργάνωσης Olympic Project for Human Rights (OPHR) που στόχος της ήταν η διαμαρτυρία απέναντι στον φυλετικό διαχωρισμό στις ΗΠΑ και αλλού στον κόσμο (π.χ. Νότια Αφρική), καθώς και η εξάλειψη του ρατσισμού στα σπορ γενικά.
Για να καταλάβει κανείς πώς ένιωθαν τότε οι αφροαμερικανοί αθλητές, στον ημιτελικό των 200 μέτρων ο Τόμι Σμιθ, αμέσως μετά τον τερματισμό, ένιωσε έναν οξύ πόνο στο πόδι. Ηταν ένα τράβηγμα αλλά ο ίδιος νόμιζε αρχικά ότι τον είχαν πυροβολήσει!
Τελικά όχι απλά έτρεξε στον τελικό αλλά νίκησε κιόλας. Αμέσως μετά την ανάκρουση του εθνικού ύμνου των ΗΠΑ, οι αθλητές αποχώρησαν εν μέσω αποδοκιμασιών από το πλήθος που πιθανότατα δεν αντιλαμβανόταν τα αίτια της διαμαρτυρίας αυτής που έμεινε στην ιστορία ως «1968 Olympics Black Power Salute».
Συμβολισμός
Οπως διευκρίνισαν οι Σμιθ και Κάρλος, οι υψωμένες γαντοφορεμένες γροθιές τους συμβολίζαν την ενότητα των Αφροαμερικανών και μια κραυγή θέλησης για ελευθερία, δικαιοσύνη και ισότητα. Επίσης στο βάθρο φορούσαν μόνο μαύρες κάλτσες και όχι φορεμένα παπούτσια που συμβολίζουν τη φτώχεια και την ανέχεια των Αφροαμερικανών.
Ο Κάρλος είχε τη φόρμα του ανοιχτή, ως ένδειξη συμπαράστασης στην εργατική τάξη. Επίσης, φορούσε ένα κολιέ από χάντρες ως φόρο τιμής όλων των Αφροαμερικανών που είχαν λιντσαριστεί ή σκοτωθεί χωρίς κανείς να ενδιαφερθεί, ενώ ο Σμιθ φορούσε ένα μαύρο μαντήλι που συμβόλιζε την περηφάνια των Αφροαμερικανών.
Η ΔΟΕ απαίτησε την άμεση αποπομπή των δύο αθλητών και η Ολυμπιακή Επιτροπή των ΗΠΑ το δέχθηκε προκαλώντας αντιδράσεις πολλών άλλων αθλητών με πιο χαρακτηριστική περίπτωση του Μπομπ Μπίμον.
Σαφέστατα οι δύο αθλητές πέρασαν πολύ δύσκολα στις ΗΠΑ με την επιστροφή τους, αλλά είχαν δείξει τον δρόμο.