Υπέρ των θέσεων της Μόσχας

Στον ιερό καθεδρικό ναό του Αλεξάνδρου Νιέφσκι, στη Σόφια της Βουλγαρίας, άνοιξε το περασμένο Σάββατο μια νέα σελίδα για τον ορθόδοξο κόσμο. Παρουσία σχεδόν όλων των προκαθημένων των τοπικών Ορθόδοξων Εκκλησιών, ενθρονίστηκε ο νέος Πατριάρχης Βουλγαρίας – τέως Μητροπολίτης Βιδινίου – Δανιήλ. Δεν ήταν απλώς ένα γεγονός θρησκευτικής σημασίας – ήταν μια εξέλιξη οι γεωπολιτικές προεκτάσεις της οποίας ενδέχεται να επηρεάσουν τις ισορροπίες στην περιοχή των Βαλκανίων.

Υιοθετώντας προσεγγίσεις που τον κατατάσσουν στους φιλικά προσκείμενους ιεράρχες προς το Κρεμλίνο, ο νέος Πατριάρχης έχει βρεθεί αρκετές φορές στο επίκεντρο της εκκλησιαστικής επικαιρότητας. Ηταν το μόνο μέλος της Ιεράς Συνόδου του Πατριαρχείου Βουλγαρίας που τον Οκτώβριο του 2023 κατέκρινε την απέλαση του επικεφαλής του Μετοχίου της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στη Σόφια, Αρχιμανδρίτη Βασσιανού Ζμέγεφ, και δύο λευκορώσων ιερέων που κατηγορήθηκαν ότι εξυπηρετούσαν ρωσικά συμφέροντα. Είχε, μάλιστα, εκφράσει δημοσίως τη λύπη του για την εκδίωξή τους μέσω των λογαριασμών που διατηρεί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Επίθεση στον Οικουμενικό Πατριάρχη

Προχωρώντας ένα βήμα παραπέρα, τρεις ημέρες πριν από τις εκλογές για την ανάδειξη νέου Προκαθημένου στον θρόνο της Βουλγαρικής Εκκλησίας, ο 52χρονος Δανιήλ δεν δίστασε να επιτεθεί στον Οικουμενικό Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, για την απονομή αυτοκεφαλίας στην Εκκλησία της Ουκρανίας. Ο Δανιήλ έκανε λόγο για «αντικανονική ενέργεια του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου» που «οδήγησε σε ακόμη μεγαλύτερο διχασμό» ενώ δήλωσε ότι ο ίδιος αναγνωρίζει ως κανονική τη δομή του Πατριαρχείου Μόσχας στην Ουκρανία. «Ο Οικουμενικός Πατριάρχης», σημείωσε ο ιεράρχης, «αντί να προωθήσει και να προασπιστεί την ειρήνη, εν τέλει κατέληξε να οξύνει την κατάσταση δημιουργώντας διχασμό. Αυτοί που αναγνώρισε ως κανονικούς ξεκίνησαν διώξεις κατά της κανονικής Ουκρανικής Εκκλησίας. Σφετερίζονται ναούς, ασκούν σωματική βία σε ιερείς, ακόμη και σκοτώνουν. […] Ο διχασμός που έχει επέλθει είναι πλέον προφανής».

Λίγα 24ωρα αργότερα εκλεγόταν νέος Πατριάρχης Βουλγαρίας, με 69 ψήφους έναντι 66 που έλαβε ο Μητροπολίτης Βράτσης, Γρηγόριος.

Η πρώτη αντίδραση στην εκλογή του εκδηλώθηκε μόλις μία ημέρα μετά, με την υποβολή παραίτησης του Καθηγουμένου της Ιεράς Μονής Αγίων Αναργύρων Κοσμά και Δαμιανού «Giginski», Αρχιμανδρίτη Νικάνορα, λόγω «διαμετρικά διαφορετικών θέσεων της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Βουλγαρίας εντός της οικογένειας των Ορθοδόξων Εκκλησιών και ως προς την ηθική του εκτίμηση για όσα συμβαίνουν στην Ουκρανία». Η παραίτηση δεν έγινε δεκτή και ο νέος Πατριάρχης απηύθυνε πρόσκληση για διάλογο. Δεν φάνηκε όμως διατεθειμένος να μετακινηθεί από τις θέσεις του.

Σαφή δείγματα δόθηκαν την περασμένη Δευτέρα, όταν ο Δανιήλ τέλεσε την πρώτη του Πατριαρχική Θεία Λειτουργία ως Προκαθήμενος της Βουλγαρικής Εκκλησίας. Κατά τη διάρκειά της  μνημόνευσε, για πρώτη φορά με την ιδιότητά του, τα ονόματα όλων των επικεφαλής των κατά τόπους Ορθόδοξων Εκκλησιών παραλείποντας όμως αυτό του Μητροπολίτη Κιέβου, Επιφάνιου.

Ο Επιφάνιος, από την πλευρά του, σε ευχετήριο μήνυμα που απέστειλε δεν παρέλειψε να μνημονεύσει τον προκάτοχο του Δανιήλ, «τον μακαριστό Πατριάρχη Νεόφυτο, ο οποίος καταδίκασε τη ρωσική επιθετικότητα κατά της Ουκρανίας και έδειξε συμπόνια για τον ουκρανικό λαό που υπέφερε από τον γενοκτονικό πόλεμο. Ελπίζουμε ότι η Μακαριότητά Σας θα συνεχίσει να υψώνει τη φωνή της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Βουλγαρίας κατά των ρωσικών εγκλημάτων στο όνομα της αλήθειας και μιας δίκαιης ειρήνης για την Ουκρανία, την Ευρώπη και τον κόσμο», ανέφερε.

Δυσαρέσκεια από Βαρθολομαίο

Παρών στην τελετή ενθρόνισης ήταν και ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, ο οποίος απευθυνόμενος στον νέο Προκαθήμενο της Βουλγαρικής Εκκλησίας είπε μεταξύ άλλων: «Ευχόμεθα να αποτελέσεις παράδειγμα προς μίμηση, ακλινώς προσανατολισμένος και αγκυροβολημένος εις τους γαληνούς και ευδίους λιμένας της Αγίας του Χριστού μεγάλης οικογένειας», ενώ κατέληξε λέγοντάς του πως «Εις το ταπεινόν, πλην αειλαμπές Φανάριον» πάντα θα ευρίσκης κατανόησιν, στήριξιν και αρωγήν». Παρ’ όλα αυτά ο Βαρθολομαίος δεν παραβρέθηκε στο δείπνο που διοργανώθηκε για την ενθρόνιση του νέου Πατριάρχη και δεν πραγματοποίησε συλλείτουργο μαζί του, κινήσεις που μεταφράζονται ως έκφραση δυσαρέσκειας.

Ο ίδιος ο Δανιήλ, πάντως, τρεις ημέρες μετά την ενθρόνισή του έδωσε το «παρών» σε δεξίωση της Πρεσβείας των ΗΠΑ στη Βουλγαρία με αφορμή την αμερικανική Ημέρα Ανεξαρτησίας, ενώ στις πρώτες του δηλώσεις προς στους δημοσιογράφους επέλεξε να προτάξει την έννοια της ενότητας ως κεντρικό άξονα των επιλογών του.

Οι θεολογικές σπουδές στη Ρωσία

Ο Πατριάρχης Δανιήλ γεννήθηκε στις 2 Μαρτίου του 1972 στο Σμόλιαν της Βουλγαρίας ως Αθανάσιος Τριανταφύλλου Νικόλωβ. Εκάρη μοναχός το 1999 στην Ιερά Μονή Αγίου Γεωργίου στην κωμόπολη Χατζηδίμοβο. Διάκονος χειροτονήθηκε στις 8 Αυγούστου 1999 του ίδιου έτους και Πρεσβύτερος στις 27 Νοεμβρίου 2004 από τον Μητροπολίτη Νευροκοπίου Ναθαναήλ. Αποφοίτησε από τη Θεολογική Ακαδημία Σόφιας το 2002 και στη συνέχεια παρακολούθησε θεολογικές σπουδές στη Μόσχα. Το 2006 έλαβε το οφίκιο του Αρχιμανδρίτη και δύο χρόνια αργότερα χειροτονήθηκε τιτουλάριος Επίσκοπος Δραγοβιτίας, Βοηθός Επίσκοπος της Μητροπόλεως Νευροκοπίου.

Τη χειροτονία τέλεσε ο Πατριάρχης Βουλγαρίας Μάξιμος, συμπαραστατούμενος από Μητροπολίτες και Επισκόπους. Στη συνέχεια ο Δανιήλ διετέλεσε Ηγούμενος της Ιεράς Μονής Αγίου Γεωργίου στο Χατζηδίμοβο, το 2010 τοποθετήθηκε Βοηθός Επίσκοπος της Μητροπόλεως Αμερικής και στις 4 Φεβρουαρίου 2018 εξελέγη Μητροπολίτης Βιδινίου.

Η υπόλοιπη πορεία του αναμένεται με ενδιαφέρον. Θα υιοθετήσει μια πιο διαλλακτική στάση που απορρέει από τον οικουμενικό ρόλο; Ή θα υπερασπιστεί με σταθερότητα τις ως τώρα θέσεις του; Σε κάθε περίπτωση ο νέος Πατριάρχης Βουλγαρίας, Δανιήλ, θα απασχολήσει, όπως φαίνεται, αρκετά τη δημόσια σφαίρα.