Ξεκίνησαν οι επιστρατεύσεις – Η τεχνολογία δεν μπορεί να αντικαταστήσει τους στρατιώτες
Οι δυτικές κοινωνίες φαίνεται πως αρχίζουν να θυμούνται πως είναι να συντηρείς ένα στρατό κληρωτών, όπως κάνει η Ελλάδα, η οποία απειλείται με casus belli από την Τουρκία.
Στις ΗΠΑ, συζητάνε την επαναφορά της υποχρεωτικής στράτευσης, ύστερα από 50 χρόνια κατάργησής της, σηματοδοτώντας την αντιστροφή μιας τάσης δεκαετιών.
Στη Βρετανία, η υποχρεωτική στράτευση καταργήθηκε εδώ και 60 χρόνια, αλλά από τον Ιανουάριο του 2024 σκέφτονται να την επαναφέρουν.
Σε μια εποχή περιορισμένων πολέμων και εισβολών, η συναίνεση στις περισσότερες δυτικές δημοκρατίες φαινόταν ότι ήταν ότι ο πόλεμος θα έπρεπε να αφεθεί σε λίγους επαγγελματίες.
Βέβαια, η επιστροφή της στράτευσης έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την κυρίαρχη αντίληψη για το μέλλον του πολέμου, η οποία επικεντρώθηκε σε μεγάλο βαθμό στην άνοδο των μηχανών.
Σε αυτό το όραμα, με την πρόοδο στην τεχνητή νοημοσύνη και τον πολλαπλασιασμό των μη επανδρωμένων συστημάτων -στην ξηρά, στη θάλασσα και στον αέρα- οι στρατοί θα μπορούσαν να τα βγάλουν πέρα με λιγότερα, αν και πιο τεχνικά έμπειρα, μέλη της υπηρεσίας.
Αυτή η πρόβλεψη έγινε πραγματικότητα – αλλά μόνο όπως ισχύει για την τεχνολογία, όχι για τις ανάγκες προσωπικού. Όπως αποδεικνύουν οι πόλεμοι στην Ουκρανία και τη Γάζα, τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη όλων των τύπων αποτελούν βασικό στοιχείο του σύγχρονου πεδίου μάχης, με ακόμη και τρομοκρατικές ομάδες δεύτερης βαθμίδας όπως οι Χούτι να αναπτύσσουν τις δικές τους εκδοχές αυτών των όπλων.
Αλλά ενώ ο πόλεμος μπορεί να έχει μετατοπιστεί σε περισσότερα μη επανδρωμένα συστήματα, αυτή η τάση δεν μείωσε τη ζήτηση για στρατιώτες.
Η στρατιωτική θητεία έγινε μια ολοένα και πιο ξένη έννοια στις ευρωπαϊκές κοινωνίες μετά τον Ψυχρό Πόλεμο
Σύμφωνα με τον διευθυντή του Προγράμματος Στρατηγικής και Δόγματος της αμερικανικής δεξαμενής σκέψης RAND, Ραφαέλ Κοέν υπάρχουν τουλάχιστον δύο εξηγήσεις για αυτό το φαινομενικά παράδοξο γεγονός.
Πρώτον, παρά όλες τις τεχνολογικές αλλαγές, αποδεικνύεται ότι ο σύγχρονος πόλεμος εξακολουθεί να είναι έντασης ανθρώπινου δυναμικού. Αντί να εξαλείψει την ανάγκη για στρατιώτες, η νέα τεχνολογία έχει δημιουργήσει νέες απαιτήσεις που προηγουμένως δεν υπήρχαν, όπως στον κυβερνοχώρο, το διάστημα και άλλη τεχνογνωσία.
Καθώς η μάχη στην Ουκρανία και τη Γάζα έχει καταστήσει σαφές, υπάρχει ακόμα μεγάλη ανάγκη για πιο παραδοσιακά στρατιωτικά επαγγέλματα -όπως πιλότοι πεζικού ή μαχητικών- ακόμα κι αν τώρα επαυξάνονται με drones και αυτόνομα συστήματα, υποστηρίζει ο Κοέν.
Δεύτερον, όπως αποδεικνύουν οι εκατοντάδες χιλιάδες νεκροί και τραυματίες μέχρι στιγμής στον πόλεμο Ρωσίας-Ουκρανίας, οι πόλεμοι δεν έχουν γίνει λιγότερο αιματηροί με τον καιρό, δημιουργώντας μια ζοφερή ζήτηση για νέους νεοσυλλέκτους για να καλύψουν τις απώλεις.
Η κινητοποίηση ανθρώπινου δυναμικού σε κλίμακα σε αυστηρά εθελοντική βάση είναι πρόκληση. Οι ευρωπαίοι στρατιώτες αγωνίζονται με ελλείψεις στρατολόγησης για πολλά χρόνια, καθώς η στρατιωτική θητεία έγινε μια ολοένα και πιο ξένη έννοια στις ευρωπαϊκές κοινωνίες μετά τον Ψυχρό Πόλεμο.
Μπορεί οι ΗΠΑ να ήταν ιστορικά σε καλύτερη κατάσταση, αλλά ο στρατός, η Πολεμική Αεροπορία και το Ναυτικό εξακολουθούν να υπολείπονται κατά περίπου 41.000 προσλήψεις το οικονομικό έτος 2023. «Ενώ ένας συνδυασμός νέων κινήτρων και πιο μετριοπαθών στόχων θα επιτρέψει σε ορισμένους κλάδους υπηρεσιών να ανταποκριθούν στο 2024 στόχους, ο στρατός των ΗΠΑ δυσκολεύτηκε να στρατολογήσει και στη συνέχεια να διατηρήσει επαγγέλματα με ιδιαίτερα εμπορεύσιμες δεξιότητες—όπως πιλότους και χειριστές του κυβερνοχώρου» αναφέρει ο Κοέν.
Τα προβλήματα με τη στράτευση
Εάν όμως υπάρχουν προβλήματα σε περίοδο ειρήνης, σε περίπτωση ενός παρατεταμένου πολέμου, η στρατιωτική θητεία θα γινόταν ακόμα πιο απωθητική. Ο εξαναγκασμός ανθρώπων να υπηρετήσουν παρά τη θέλησή τους μπορεί να επηρεάσει του ηθικό τους, λέει ο Κοέν.
«Αυτό, με τη σειρά του, μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα πειθαρχίας, ακόμη και όταν διακυβεύονται ζωές. Και ακόμη και όταν δεν οδηγεί σε αυτά τα προβλήματα, το να βασίζεσαι σε μεγάλους αριθμούς στρατιωτών πολιτών σημαίνει ότι ένας στρατεύσιμος στρατός θα πολεμήσει διαφορετικά από τις επαγγελματικές δυνάμεις».
Ανάλογα με τη διάρκεια της στράτευσης, οι κληρωτοί μπορεί να είναι ένστολοι για μικρότερες χρονικές περιόδους από τους επαγγελματίες και επομένως να εκπαιδεύονται λιγότερο ή διαφορετικά.
Αυτό, με τη σειρά του, επηρεάζει την ικανότητα των στρατευμάτων να εκπαιδεύουν, να εξοπλίζουν και να αναπτύσσουν τις δυνάμεις τους. Και επειδή το πολιτικό κόστος του εξαναγκασμού τμημάτων της κοινωνίας να πολεμήσουν ενάντια στη θέλησή τους είναι υψηλότερο, οι αποφάσεις για το εάν και πού θα χρησιμοποιηθούν μπορεί επίσης να ληφθούν διαφορετικά.
Για τον Κοεάν, η στρατολόγηση, πέρα από τις καθαρές επιχειρησιακές ανάγκες, επαναφέρεται και για έναν επιπλέον λόγο: Είναι ένα μέσο για την καταπολέμηση των κοινωνικών διχασμών, συμπεριλαμβανομένης της αυξανόμενης πολιτικής πόλωσης σε όλο τον κόσμο.
Υπάρχουν πολλοί λόγοι για αυτήν την τάση—από την άνοδο των λαϊκιστικών κινημάτων μέχρι την ανάπτυξη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έως την ίδια την ανθρώπινη φύση. Όποια και αν είναι η αιτία, πολλοί ειδικοί έχουν ανησυχήσει ότι η ακραία πόλωση, που δεν έχει αντιμετωπιστεί, μπορεί να οδηγήσει σε κοινωνικά ρήγματα μέχρι και τον εμφύλιο πόλεμο.