Το επικίνδυνο απρόοπτο

Η απόπειρα εναντίον του Ντόναλντ Τραμπ ήρθε να μας υπενθυμίσει κάτι που έχουμε ξεχάσει: το απρόοπτο που έρχεται πολύ συχνά να ανατρέψει τα πάντα στον κόσμο όπως τον ξέρουμε. Στον καιρό της τεχνητής νοημοσύνης είναι λογικό να πιστεύουμε πως, όχι μόνο μπορούμε να ελέγχουμε το παρόν, αλλά και ότι σε λίγο θα μας είναι απολύτως εύκολο να διαμορφώνουμε και το μέλλον, δηλαδή να το φέρουμε στα μέτρα μας έχοντας ως όπλο ότι μπορεί να προβλέψουμε το οτιδήποτε. Δεν είναι έτσι. Αν ο δολοφόνος δεν είχε αστοχήσει για ελάχιστο οι ΗΠΑ θα έμπαιναν σε μια περιδίνηση απερίγραπτου διχασμού κι όλο αυτό θα ήταν η χειρότερη δυνατή εξέλιξη για τον δυτικό κόσμο τουλάχιστον. Γλύτωσε ο κόσμος τα χειρότερα; Είναι δύσκολο να το πεις. Αλλά είναι βέβαιο πως αν ο Τραμπ είχε δολοφονηθεί η συνέπεια της δολοφονίας του θα ταλαιπωρούσε το αμερικανικό πολιτικό σύστημα για χρόνια. Μπορεί και για δεκαετίες.

Οι λανθασμένες προβλέψεις είναι το χαρακτηριστικό του κόσμου μας τα τελευταία είκοσι χρόνια τουλάχιστον. Λανθασμένες προβλέψεις έφεραν τη γιγάντια οικονομική κρίση μετά το 2008. Λανθασμένες προβλέψεις έγιναν στην περίπτωση του κορωνοϊού: η καταστροφική πανδημία ξεκίνησε από λάθος εκτιμήσεις. Λανθασμένες προβλέψεις οδήγησαν στο Brexit. Λανθασμένες υπήρξαν οι προβλέψεις για τον πόλεμο στην Ουκρανία – ακόμα και για το αποτέλεσμα των γαλλικών εκλογών πριν από λίγες μέρες. Λανθασμένες υπήρξαν και οι εκτιμήσεις για την ταχύτητα της κλιματικής αλλαγής, τη διαφοροποίηση του κλίματος και το ποιες θα είναι οι τραγικές συνέπειες από αυτή. Και δεν αναφέρομαι στις κατά καιρούς εκτιμήσεις που αφορούν το κόστος των καυσίμων, το κόστος των τροφίμων, τον πληθωρισμό ακόμα και στις εύκολα αναγνώσιμες ευρωπαϊκές οικονομίες.

Δεν είναι λάθος να εξετάζονται μοντέλα και να γίνονται αναλύσεις για το ποια μπορεί να είναι η επόμενη μέρα για μια σειρά από τομείς: θα έλεγα ότι είναι απαραίτητο. Είναι όμως απαραίτητο και να μην ξεχνάμε το απρόβλεπτο – να μην παριστάνουμε δηλαδή τους μικρούς Θεούς που με την δύναμη της επιστήμης μπορεί να έχουμε απαντήσεις για όλα, σε σημείο που να μας είναι εύκολο να προβλέψουμε κάθε συνέπεια. Η πρόοδος του κόσμου έχει να κάνει στα δικά μου μάτια τουλάχιστον με τη συνειδητοποίηση της σκοτεινιάς του. Η μόνη μας βεβαιότητα είναι ότι μπορεί τα πάντα να ανατραπούν σε μια στιγμή. Τίποτα δεν είναι δεδομένο πέρα από τη βεβαιότητα του απρόβλεπτου.

Μέχρι χθες οι αμερικανικές εκλογές ήταν ένα ριάλιτι με ήρωα τον πρόεδρο Μπάιντεν. Εκατοντάδες άνθρωποι αρθρογραφούσαν για το πρόβλημα της υγείας του. Δεκάδες φίλοι του τον παρότρυναν να αποσύρει την υποψηφιότητά του. Χιλιάδες ανησυχούσαν για την απόφασή του. Ολοι εμείς παρακολουθούσαμε την ιστορία ως μια υπόθεση ξεροκεφαλιάς – το καπρίτσιο ενός υπερήλικα που θα στοιχίσει στους Δημοκρατικούς τις εκλογές. Και ξαφνικά έρχεται η απόπειρα δολοφονίας του Τραμπ για να μας θυμίσει ότι οι ΗΠΑ είναι σε μια εσωτερική φάση πολύ δυσκολότερη και πως οι επικείμενες εκλογές γίνονται σε μια στιγμή εξαιρετικά πολύπλοκη: η επιμονή του Μπάιντεν είναι μια μάλλον ασήμαντη διάστασή τους. Υπάρχει ένα καζάνι έντασης που σιγοβράζει.

Απέφυγαν οι ΗΠΑ τα χειρότερα γιατί ο υποψήφιος δολοφόνος αστόχησε; Ας μην τολμήσουμε να βγάλουμε πάλι συμπεράσματα που μπορεί να διαψευστούν σε χρόνο ρεκόρ. Ας μείνουμε στο προφανές: το απρόοπτο είναι στην εποχή μας περισσότερο επικίνδυνο από ποτέ γιατί νομίζαμε πως έχει πάψει να υπάρχει…