Η άγνωστη κατάρριψη στο Αιγαίο την ώρα της κυπριακής τραγωδίας
Σε λιγότερες από 48 ώρες θα συμπληρώνονται 50 ολόκληρα χρόνια από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο που είχε ως αποτέλεσμα την κατοχή του 37% της Μεγαλονήσου. Την ίδια περίοδο ωστόσο που χυνόταν αίμα εκεί, ένταση που κατέληξε σε απώλεια ζωών είχαμε και στο Αιγαίο.
Η τουρκική Πολεμική Αεροπορία έστελνε συνεχώς μαχητικά της στο Αιγαίο να παραβιάσουν τον ελληνικό εναέριο χώρο προκαλώντας την άμεση απογείωση ελληνικών αναχαιτιστικών.
Αυτό που δεν έχει δει επαρκώς το φως της δημοσιότητας από εκείνη την περίοδο είναι η αερομαχία ανάμεσα σε δύο ελληνικά μαχητικά F-5 και δύο τουρκικά F-102 που είχε ως αποτέλεσμα την επιτόπου κατάρριψη του ενός τουρκικού και τη συντριβή του δεύτερου όταν αυτό έμεινε από καύσιμα προσπαθώντας να επιστρέψει στη βάση του.
Το χρονικό της αερομαχίας
«ΤΑ ΝΕΑ» επικοινώνησαν με τους δύο έλληνες απόστρατους, πλέον, χειριστές που ήταν οι πρωταγωνιστές εκείνου του επεισοδίου. Τον αντιπτέραρχο ε.α. Θωμά Σκαμπαρδώνη και τον αντισμήναρχο ε.α. Γιάννη Δινόπουλο, ο οποίος αποφεύγει ακόμη και σήμερα να μιλήσει για το συμβάν.
Ο Θωμάς Σκαμπαρδώνης ανακαλώντας στη μνήμη του τα όσα έζησε εκείνες τις ημέρες αφηγήθηκε στα «ΝΕΑ»: «Τις ημέρες της εισβολής βρισκόμουν στο σπίτι μου στην Αθήνα με μικρή άδεια όταν έγινε η επιστράτευση. Πήρα την εντολή και έφυγα για την Αγχίαλο. Από τη στιγμή που έφτασα μας έβαλαν μέσα στα αεροπλάνα με ετοιμότητες των δύο λεπτών. Την επόμενη ημέρα, στις 22 του μηνός (Ιούλιος 1974) μας έδωσαν εντολή απογειώσεως.
Ο συνάδελφός μου και αρχηγός του σχηματισμού μας, ο υποσμηναγός Δινόπουλος, με σήματα μου είπε να περάσω μπροστά και να αναλάβω εγώ αρχηγός (σ.σ.: ο Δινόπουλος είχε βλάβη στον ασύρματο). Απογειωθήκαμε και κατευθυνθήκαμε προς το Αιγαίο – μάλιστα, ήταν πάρα πολλοί στόχοι.
Κάθε τόσο μας άλλαζε (ο ελεγκτής στο ραντάρ) τα ύψη, τις ταχύτητες, τις διοπτεύσεις κ.λπ. και εκεί που μου έδινε 15 μίλια αριστερά έναν στόχο ξαφνικά είδα μπροστά μου δύο F-102 (τουρκικά), με τα οποία διασταυρωθήκαμε σε πολύ μικρή απόσταση. Εδωσα την αναφορά μου στον σταθμό εδάφους, είπα ότι είναι δύο τουρκικά F-102 και πήρα στροφή αριστερά διότι τότε δεν μας είχαν πει (στην ενημέρωση πριν από την απογείωση) ότι θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι να εμπλακούμε».
«Ενώ επέστρεφα πίσω», προσθέτει, «σε δευτερόλεπτα στρέφω και πάλι προς το μέρος τους να δω τι κάνουν και διαπιστώνω ότι με ακολουθούν από πίσω και σε μια γωνία περίπου 45 μοιρών. Τον αρχηγό μου δεν τον είχα δει μέχρι εκείνη τη στιγμή. Δεν είχα κάποιες σχετικές οδηγίες.
Αυτός ήταν πιο ψηλά και παρακολουθούσε (τις κινήσεις των Τούρκων). Μπήκα σε σκληρή στροφή αριστερά και σε κάθοδο για να αυξήσω την ταχύτητά μου. Εκείνη τη στιγμή είδα στη θάλασσα, παρότι ήταν φουρτουνιασμένη, ξαφνικά έναν παφλασμό και είπα “ωχ, ο συνάδελφος θα πρέπει να καταρρίφθηκε”. Υπέθεσα. Υστερα από λίγο μού έδωσαν οδηγίες να πάρω πορεία προς το αεροδρόμιο. Φτάνοντας λοιπόν εκεί και ενώ εγώ ήμουν στην τελική ευθεία της προσγείωσης, στο brake πάνω από εμένα διαπιστώνω ότι ήταν ο Δινόπουλος».
Ο αντιπτέραρχος ε.α. Θωμάς Σκαμπαρδώνης (στη φωτογραφία, μπροστά σε ένα Μirage F1) ήταν μάρτυρας στην κατάρριψη του τουρκικού F-102 από τον αντισμήναρχο ε.α. πλέον Γιάννη Δινόπουλο, ο οποίος αποφεύγει ακόμη και σήμερα να μιλήσει για το συμβάν
«Προσγειωθήκαμε και είδα ότι του έλειπαν τα όπλα του», συνεχίζει ο Θωμάς Σκαμπαρδώνης. «Μετά την απελευθέρωση του διαδρόμου και αφού κατεβήκαμε από τα αεροπλάνα συναντηθήκαμε και μου εξιστόρησε τι έγινε: “Εφαγες ένα βλήμα”. Επειδή ήμουν σε κλειστή στροφή, το βλήμα αστόχησε (δεν μπόρεσε να κλειδώσει στον στόχο του). Εκείνος έριξε το πρώτο βλήμα του, παρότι ήταν πιο πεπειραμένος από εμένα. “Αφού είδα ότι σου έριξαν, έριξα και εγώ”, μου είπε, αλλά ο πύραυλος δεν πρόλαβε να “ζεσταθεί” (οι συγκεκριμένοι πύραυλοι κλείδωναν στη θερμότητα του μαχητικού – στόχου). Αστόχησε και έπεσε στη θάλασσα.
Ο δεύτερος όμως, επειδή πέρασε ένα χρονικό διάστημα, πρόλαβε να “ζεσταθεί” και κλείδωσε στον στόχο. Εξαπέλυσε το δεύτερο βλήμα (ο Δινόπουλος) που βρήκε τον Τούρκο. Επεσε στη θάλασσα και προφανώς θα ήταν ο παφλασμός που είδα.
Το δεύτερο τουρκικό μαχητικό σάστισε και χάθηκε από την όλη κατάσταση βλέποντας ότι έχασε τον σύντροφό του και αντί να πάρει πορεία ανατολικά, να πάει προς την Τουρκία, έστρεψε δυτικά φτάνοντας μέχρι σχεδόν την Τανάγρα – κάποιοι λένε ότι έφτασε μέχρι την Κόρινθο. Μετά κατάλαβε, έστρεψε ανατολικά, αλλά λόγω της συνεχούς εντατικής χρήσης του κινητήρα του (μετάκαυση – afterburn) ξέμεινε από καύσιμα και αναγκάστηκε να κάνει μια ανώμαλη προσγείωση σε έναν δρόμο στην Τουρκία, με αποτέλεσμα το αεροπλάνο να συντριβεί, αυτός να χτυπήσει άσχημα και έπειτα από λίγο να πεθάνει και εκείνος».
«Θα πρέπει να είμαι φάντασμα…»
Το ενδιαφέρον είναι ότι στον βρετανικό και τουρκικό Τύπο είχε δημοσιευτεί μια εντελώς αντεστραμμένη εκδοχή της ιστορίας που ήθελε την ελληνική Πολεμική Αεροπορία να έχει απολέσει στη συγκεκριμένη αερομαχία δύο μαχητικά F-5. Το εντελώς αντίθετο δηλαδή από τα πραγματικά γεγονότα. Ως αποτέλεσμα, αρκετά χρόνια αργότερα, και συγκεκριμένα το 1988, όντας με μετάθεση στο ΝΑΤΟ, συναντήθηκε με έναν τούρκο αξιωματικό, ο οποίος του διηγήθηκε την τουρκική εκδοχή, για να λάβει την αποστομωτική απάντηση – σχόλιο του Θωμά Σκαμπαρδώνη: «Αν νομίζετε ότι εγώ είμαι ο καταρριφθείς, τότε είμαι ένα φάντασμα. Συνέβη το αντίθετο ακριβώς». «Τα έχασε και μου ζήτησε συγγνώμη», δήλωσε στα «ΝΕΑ» χαμογελώντας ο βετεράνος πιλότος.
Ως αποτέλεσμα εκείνης της αερομαχίας η τουρκική Πολεμική Αεροπορία απώλεσε δύο μαχητικά F-102 και δύο χειριστές. Η εντολή απογείωσης είχε δοθεί γύρω στις 12 το μεσημέρι και η αερομαχία έλαβε χώρα στην περιοχή μεταξύ Αγίου Ευστρατίου και Λήμνου. Δεν διήρκεσε πάνω από πέντε λεπτά.