Μαθήματα Δημοκρατίας
Τη μαμά μου τη λένε Κατερίνα. Πρέπει να ήμουν γύρω στα οκτώ, όταν ένα απόγευμα επέστρεψε σπίτι από τη δουλειά με ένα βιβλίο για μένα, «Το καπλάνι της βιτρίνας», το οποίο έμελλε να είναι και το πρώτο μάθημα Δημοκρατίας που πήρα χωρίς καν να το καταλάβω. Θυμάμαι να με συνεπαίρνει ο τρόπος γραφής της Αλκης Ζέη σε βαθμό που να ονειρεύομαι ότι κάνω κι εγώ διακοπές στο Λαμαγάρι μαζί με τη Μυρτώ και τη Μέλια. Κι επίσης θυμάμαι πόσο με διασκέδαζε το παιχνίδι που έπαιζαν (ΕΥ-ΠΟ; ΛΥ-ΠΟ;) όταν ξάπλωναν για ύπνο και πόσο ανεξίτηλα έγραψε μέσα μου η αγωνία του πατέρα τους μη χάσει τη δουλειά του στην τράπεζα όταν η Μέλια άρχισε να φωνάζει δυνατά ένα απόγευμα τη χαμένη τους γάτα με το όνομά της – «Δημοκρατία!» –, λίγες μόνο μέρες πριν από τις 4 Αυγούστου του 1936 και την επιβολή της δικτατορίας Μεταξά. Τα χρόνια περνούσαν και, στο Γυμνάσιο, η μαμά Κατερίνα μού επεφύλασσε ένα ακόμη μάθημα Δημοκρατίας μια μέρα που, επιστρέφοντας από το σχολείο, την ενημέρωσα ότι ο γυμνασιάρχης μού έδωσε ημερήσια αποβολή γιατί δεν «μαρτυρούσα» ποιος συμμαθητής μου πετούσε σαΐτες στον πίνακα, στον μαθηματικό, παρά το ότι από το τελευταίο θρανίο όπου καθόμουν θα μπορούσα να έχω εικόνα από τα δευτερόλεπτα της ρίψης.
Θυμάμαι να της περιγράφω πώς με περιέφεραν όλη μέρα από γραφείο σε γραφείο ανακρίνοντάς με ώσπου να ομολογήσω ένα όνομα και ότι με έβαλαν ακόμα και σε απομόνωση προκειμένου να σκεφτώ τις συνέπειες και να δεχθώ να αποκαλύψω την ταυτότητα του θύτη. Με κοίταζε και δεν έλεγε κουβέντα. Ξαφνικά σηκώθηκε, μετέφερε το σταθερό στη μισοσκότεινη κουζίνα και σχημάτισε τον αριθμό του γραφείου του γυμνασιάρχη, ο οποίος τότε ήταν ο φόβος και ο τρόμος. Την άκουσα να τον ρωτά αν είναι ο ίδιος και μετά, με μια πολύ αυστηρή φωνή – πιο αυστηρή και από την κανονική ήδη πολύ αυστηρή φωνή της –, να τον ενημερώνει ότι με λύπη της έμαθε όσα συνέβησαν, ότι η ίδια προέρχεται από έναν πατέρα δημοκράτη, ότι στο σπίτι μας δεν μεγαλώνουν χαφιέδες, ότι αυτό που μου έκανε ήταν ανεπίτρεπτο και πως δεν γνώριζε ότι στο συγκεκριμένο σχολείο όπου με στέλνει για να μάθω γράμματα, μας προετοιμάζουν για φασίστες. Κλείνοντας, σχεδόν του ανακοίνωσε ότι η αποβολή θα πρέπει να ανακληθεί άμεσα.
Η αποβολή δεν ανεκλήθη, αλλά, την επομένη, ο γυμνασιάρχης μού ζήτησε συγγνώμη σχεδόν γονυπετής. Και, εν τω μεταξύ, φιλοτιμήθηκε να μιλήσει και η δράστις, η οποία, μετά την παραδοχή της, βρέθηκε δίπλα μου στο παγκάκι της τιμωρίας. Εκτοτε, αυτή η σχολική ιστορία με βοήθησε να δω αλλιώς τον κόσμο και τη δική μου στάση μέσα σε αυτόν. Οσο για το βιβλίο, τόσες δεκαετίες μετά, τα καλοκαίρια το παίρνω ακόμα μαζί στις διακοπές, μην τύχει και νιώσω την ανάγκη να ξαναβρώ πίσω από τις περιπέτειες των κοριτσιών τα θεμέλια της ενήλικης σκέψης μου. Υπάρχει κάτι ακόμα, όμως, που με κάνει να τα θυμάμαι αυτά μία φορά τον χρόνο, και ειδικά φέτος. Το γεγονός ότι η μαμά Κατερίνα γιορτάζει κάθε καλοκαίρι την επέτειο γάμου της (με τον μπαμπά Γιώργο) στις 24 Ιουλίου, στην επέτειο Αποκατάστασης της Δημοκρατίας. Αυτή η κάπως παράδοξη, οικογενειακή σύμπτωση με κάνει κάθε Ιούλιο να σκέφτομαι τι άνθρωπο προσπάθησαν να με κάνουν, πού τα έχω πάει καλά, πού χρειάζεται κι άλλος κόπος για να τα καταφέρω.
Νιώθω τυχερή που τους είχα και τους έχω, ειδικά όταν υποψιάζομαι τι γονείς μπορεί να έχουν άλλα παιδιά, όπως εκείνα που έτρεχαν πρόσφατα στο κέντρο της Αθήνας πίσω από έναν YouTuber, λες και ήταν ο Θεός τους. Και ακόμα περισσότερο όταν αντιλαμβάνομαι ότι υπάρχει κόσμος που συμβουλεύει δημοσίως τις νεαρές γυναίκες να κάνουν παιδιά γιατί «δεν χρειάζεται να σπουδάζουν μέχρι τα 35 σαν να κάνουν όλες διδακτορικό». Οπότε, για τη φετινή επέτειο γάμου, μαμά Κατερίνα, χρόνια πολλά και μπράβο σου που πήρες το πτυχίο σου από τη Νομική Αθηνών στα 36. Τώρα που το σκέφτομαι, ήταν και αυτό ακόμη ένα μάθημα Δημοκρατίας, γιατί πλέον γνωρίζω πού να τοποθετώ τέτοιες απόψεις σαν την παραπάνω.