Πριν και μετά την απόπειρα δολοφονίας
Aν και όπως συμβαίνει πάντοτε με τις πολιτικές δολοφονίες και τις απόπειρες, οργιάζουν ένθεν και ένθεν οι θεωρίες συνωμοσίας, η ιστορία είναι λίγο-πολύ γνωστή: ένα ακόμα ασταθές άτομο, σαν τον John Hinckley, Jr. που αποπειράθηκε να δολοφονήσει τον Ρόναλντ Ρέιγκαν ή σαν τον Lee Harvey Oswald που δολοφόνησε τον JFK, άσκησε το δικαίωμα της οπλοχρησίας σε απονενοημένο διάβημα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες επαναλαμβάνουν τον εαυτό τους: το παρόν τους μοιάζει με φάρσα. Το αποκορύφωμα της φάρσας είναι ότι τώρα ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν καλεί τους Αμερικανούς να συμφιλιωθούν, ενώ οι Δημοκρατικοί, αντί να αντιμετωπίσουν τους Ρεπουμπλικανούς με επιχειρήματα, λύσσαξαν να χώσουν τον Ντόναλντ Τραμπ στη φυλακή –με φαιδρές κατηγορίες. Αναρωτιέμαι πώς ένας τόσο φαυλόβιος μεγαλοεπιχειρηματίας δεν έχει διαπράξει σοβαρότερο έγκλημα από τον χρηματισμό μιας πορνοστάρ –εξάλλου, δεν φαίνεται να πληρώνει για το «έγκλημα» που όντως έχει διαπράξει διχάζοντας πικρά την αμερικανική κοινωνία. Αν και την εμφυλιοπολεμική ένταση υποδαυλίζουν αμφότερες οι παρατάξεις, ο Ντόναλντ Τραμπ έχει το μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης: ο αλητήριος από το Κουίνς ξαναζωντάνεψε τον πόλεμο Βορείων-Νοτίων, τον οποίον «Νότος» έχασε στο πεδίο της μάχης, αλλά, μετά από μερικές δεκαετίες υποχώρησης, κέρδισε στο πεδίο της ειρήνης. Κι από τη στιγμή που το αξιακό του σύστημα, ή η απουσία του, βρήκε τον κατάλληλο εκπρόσωπο, οι πύλες της Κολάσεως άνοιξαν.
Τον Αύγουστο του 2017, στο Σάρλοτσβιλ της Βιρτζίνια, λευκοί υπερεθνικιστές, μέλη της Κου Κλουξ Κλαν και ακροδεξιοί πολιτοφύλακες βγήκαν στους δρόμους αλαλάζοντας «Ενώστε τη Δεξιά»: το κίνημα πυροδότησε η πρόθεση του Δημοτικού Συμβουλίου να αποκαθηλώσει άγαλμα του στρατηγού της Συνομοσπονδίας Robert E. Lee από το κέντρο της πόλης. Αν και πρόκειται περί σφαγέως –o Robert E. Lee εμπνέει ιδέες λευκής υπεροχής και μιλιταρισμού, συνωμοσιολογία και πολιτική ανυπακοή– για τους Νοτίους, για τους rednecks, είναι ήρωας. Ολα τούτα απέχουν τόσο από την ιδεολογία και την πρακτική του Δημοκρατικού Κόμματος όπως εξελίχθηκε στις βόρειες πολιτείες, ώστε δεν απομένει τίποτα κοινό μεταξύ των μεν και των δε. Επιπλέον, τα τελευταία είκοσι χρόνια, το προϋπάρχον αβυσσαλέο χάσμα υπογραμμίζουν διάφορες περιθωριακές πλατφόρμες της alt-right (η Parler, η Gab κτλ) οι οποίες ενθαρρύνουν εξτρεμιστικές δραστηριότητες με ιδεολογική βάση τον ρατσισμό, τη μισογυνία, το δικαίωμα της ρητορικής μίσους και της ένοπλης εξέγερσης. Μέσω του Τραμπ, το πολιτικό περιθώριο μετατοπίστηκε στην κεντρική πολιτική σκηνή και στα ΜΜΕ με ευρύ κοινό.
Σε πολλές φάσεις της ιστορίας πιστεύαμε ότι στις ΗΠΑ το επίπεδο της πολιτικής βίας είχε φτάσει στο σημείο θραύσεως: αν η αμερικανική κοινωνία το υπερέβαινε, θα ξεσπούσε εμφύλιος πόλεμος. Όμως, αν και κατάσταση ήταν έκρυθμη στα τέλη της δεκαετίας του 1960 και στις αρχές της δεκαετίας του 1970, τότε, και μέχρι το 1990-2000, το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα περιελάμβανε μια μετριοπαθή πτέρυγα· υπενθυμίζω ότι ο Τζορτζ Μπους senior είχε διαχωρίσει τη θέση του από το πρώην στέλεχος της Kου Kλουξ Kλαν Ντέιβιντ Ντιουκ όταν ο «Mεγάλος Μάγος των Ιπποτών» ήταν υποψήφιος κυβερνήτης της Λουιζιάνα με τους Ρεπουμπλικανούς. Σήμερα, αυτή η αυτονόητη θέση δεν θα ήταν αυτονόητη.
Η ποιότητα των ηγεσιών έχει ευτελιστεί: ουδείς εκ των προέδρων του παρελθόντος μπορεί να συγκριθεί σε κακοήθεια με τον Ντόναλντ Τραμπ· ακόμα και οι λιγότερο δημοφιλείς στην Ευρώπη (Τρούμαν, Τζόνσον, Νίξον, Φορντ, Ρέιγκαν) είχαν κάποιες αρετές, χαμένες στον σημερινό κόσμο. Εξάλλου, δεν υπήρχε το Ίντερνετ: τα συμβατικά ΜΜΕ, τα οποία λειτουργούσαν με βάση ένα κριτήριο «αντικειμενικότητας» (το 1987 το Fairness Doctrine καταργήθηκε υπό την πίεση των Ρεπουμπλικανών) απέτρεπαν το ενδεχόμενο να κλιμακωθεί η βία στους δρόμους σε ένοπλη σύρραξη. Σήμερα, ένα τεράστιο δίκτυο διακομιστών εξυπηρετεί εξτρεμιστικές αφηγήσεις συντονίζοντας κινήματα, όπως οι Boogaloo, οι Proud Boys, οι QAnon, οι Patriot Prayer, με τις πολιτικές θέσεις του Ντόναλντ Τραμπ και με συνθήματα Make America Great Again και Blue Lives Matter (που υπονοεί την αλληλεγγύη στους αστυνομικούς).
Η απόπειρα δολοφονίας εναντίον του Ντόναλντ Τραμπ δεν εξέπληξε κανένα. Τώρα μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν την τέλεια προβοκάτσια για να δικαιολογηθούν τρομοκρατικές ενέργειες και αιματοχυσία. Η προτροπή του “Fight! Fight!” και η πρότερη ενθάρρυνση της βίας με εμπρηστικό λεξιλόγιο –στη Σάρλοτσβιλ, στο Καπιτώλιο τον Ιανουάριο του 2021– πιθανώς να πυροδοτήσει συγκρούσεις σαν εκείνες που σημειώθηκαν τα τελευταία χρόνια στο περιθώριο των διαδηλώσεων Black Lives Matter και Antifa. Οι ακροδεξιοί εξτρεμιστές έχουν ήδη σκοτώσει περίπου 130 ανθρώπους και έχουν προκαλέσει σκηνές καταστροφής, μεταξύ άλλων, στη Συναγωγή του Πίτσμπουργκ (2018), σε εμπορικό κέντρο στο Ελ Πάσο (2019), σε κέντρο κράτησης της Υπηρεσίας Μετανάστευσης στην Τακόμα (2019), σε κτίριο του FBI στο Σινσινάτι (2021), στην αγορά του Μπάφαλο (2022), σε εμπορικό κέντρο του Nτάλλας (2023). Η λίστα είναι μακρά.
Σε πόλεις με παράδοση αριστερών κοινωνικών κινημάτων, όπως το Πόρτλαντ του Όρεγκον –όπου, το 2020, πλήθη συγκρούονταν στους δρόμους με ρόπαλα του μπέιζμπολ, Taser, μπαλόνια γεμάτα ούρα και σφεντόνες– το FBI περιμένει έντονη τρομοκρατική δραστηριότητα. Ήδη, το 2020 είχε προειδοποιήσει για απειλή βόμβας εναντίον ομοσπονδιακών κτιρίων στην πόλη. Τότε, έσπασαν κάμποσα κρανία, μέχρι που ένα κονβόι 600 οχημάτων με οπαδούς του Τραμπ μπήκε στην πόλη κραδαίνοντας την αστερόεσσα και σημαίες MAGA· μέσα στον σαματά ένας Antifa σκότωσε κάποιον· πέντε ημέρες αργότερα έπεσε θύμα των πυρών του FBI.
Έχω ορισμένες επιφυλάξεις για τις ετικέτες «δεξιά» και «αριστερή» τρομοκρατία. Για δύο λόγους: πρώτον, συχνά η πολιτική βία είναι ιδεολογικά συγκεχυμένη· δεύτερον, άλλοτε τυχαία, άλλοτε εσκεμμένα, οι αρχές εξισώνουν τον εξτρεμισμό με νόμιμες ενέργειες ακτιβιστών. Το επεισόδιο κατά του Ντόναλντ Τραμπ ενισχύει τη δημοτικότητά του και δοκιμάζει την πολιτική αγωγή στις ΗΠΑ: κανείς δεν θα έπρεπε να είναι ευχαριστημένος στο μολυσμένο περιβάλλον που ανέδειξε τον Τραμπ –στο εκρηκτικό μείγμα της πολιτικής ορθότητας, της φτώχειας των ιδεών και των χαμηλών ενστίκτων.