Βιβλικές καταστροφές ενός χαμένου κόσμου
Βιβλικά χαρακτηριστικά είχε το παγκόσμιο χάος που προκλήθηκε στα τέλη της περασμένης εβδομάδας απλώς και μόνον από την αστοχία ενός προγράμματος αναβάθμισης λογισμικού μιας εταιρείας – όχι τόσο παλιάς και δοκιμασμένης, που όμως είναι υπεργολάβος του κολοσσού Microsoft. Χάος που απορρύθμισε ό,τι βρήκε μπροστά του: μεταφορές, μέσα ενημέρωσης, επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας, τράπεζες, νοσοκομεία και πλήθος άλλα σε πολλές χώρες. Που οι επιπτώσεις του δεν έχουν ακόμα μετρηθεί. Οπως και δεν έχει φανεί από ποιους κινδύνους διέρχεται πλέον ο κόσμος καθημερινά πέραν όσων αναγνωρίζονται ως σχετικοί με πιθανές εχθρικές ενέργειες. Γιατί αυτή τη φορά δεν ήταν κάποιος «κακός». Ηταν κάποιοι ανίκανοι για τον ρόλο που είχαν αναλάβει, χωρίς, όπως αποδείχθηκε, να είναι κανείς σε θέση να τους ελέγξει αποτελεσματικά.
Ο χαρακτηρισμός «βιβλικά» δεν πρέπει να θεωρείται υπερβολικός: αν ζούσαμε σε εποχές με διαφορετικές αντιλήψεις, δηλαδή αν πιστεύαμε ότι κάθε τι κακό έρχεται από τον θεό και δεν οφείλεται στην ανεπάρκεια ή σε άλλα ανθρώπινα χαρακτηριστικά, τότε, ναι, ασφαλώς ως τέτοιας κλίμακας θα είχε καταγραφεί ότι συνέβη εκείνο που ο Ιλον Μασκ χαρακτήρισε, με κάποια δόση χαιρεκακίας, ως τη «μεγαλύτερη αποτυχία της πληροφορικής», το συνολικό οικονομικό κόστος της οποίας, όταν αποτιμηθεί τελεσίδικα, θα προκαλέσει αντίστοιχο δέος.
Εξίσου ενδιαφέρον όμως σε αυτή την υπόθεση μοιάζει να έχει η άλλη όψη του «βιβλικού» της χαρακτήρα. Οχι αυτή που σχετίζεται με την αποτίμηση των μεγεθών, μα με τη συμβολική της. Επειδή όπως εκείνες οι ιστορίες καταστροφής, έτσι και αυτή, μοιάζει (δεν είναι φυσικά, αλλά μοιάζει) να ταιριάζει με την πορεία ενός κόσμου ο οποίος βρίσκεται και ο ίδιος σε ένα συνολικό black out: μια απειλή, μια υπόμνηση, ένα μήνυμα του τι περιμένει έναν χαμένο κόσμο. Είναι σαν μια «φωνή» να καλεί τους ανθρώπους να βάλουν επιτέλους λίγο μυαλό στο κεφάλι τους – κάτι που προδήλως δεν συμβαίνει: όσο πιο πολύ έχουν, τόσο πιο λίγο φαίνεται να χρησιμοποιούν ιδίως έχοντας εξουσία που είναι σε θέση να αναζητά πάσης φύσεως οικονομικές, στρατιωτικές, πολιτικές ή άλλες επεκτάσεις.
Η ιδέα ότι ο άνθρωπος μαθαίνει από τα λάθη του είναι δυστυχώς ψευδής. Ισως όχι ολοκληρωτικά, αλλά σίγουρα σε τέτοιο βαθμό, ώστε το αποτέλεσμα να μην επιτρέπει την παραμικρή αισιοδοξία για το μέλλον – κάθε άλλο μάλιστα. Η εμπειρία της περασμένης εβδομάδας απλώς υπέδειξε, υπενθύμισε την κορυφή ενός «παγόβουνου» που δυστυχώς είναι το μοναδικό που αντί να λιώνει από την κλιματική αλλαγή, μεγαλώνει και έχει πλέον φτάσει παντού: ότι η ίδια η παγκόσμια ισορροπία απειλείται συνεχώς από έναν ατέλειωτο αριθμό παραγόντων, όλων δε ανθρωπογενών – για να αφήσει κανείς στην άκρη τις διάφορες περιφερειακές ή μη φυσικές απειλές.
Τα μεγάλα κεντρικής σημασίας θέατρα πολέμων έχουν πλέον αυξηθεί κατακόρυφα και οι απειλές τους μόλις έχουν αρχίσει να δείχνουν την πραγματική τους πιθανή έκταση: ο απερχόμενος γ.γ. του ΝΑΤΟ είπε προχθές στη Σύνοδο της Συμμαχίας στην Ουάσιγκτον ότι η Ευρώπη πρέπει να προετοιμάζεται για τουλάχιστον δεκαετή πόλεμο στην Ουκρανία, ενώ, στη Μέση Ανατολή, ουδείς είναι ακόμα σε θέση να γνωρίζει τι πρόκειται να γίνει. Παράλληλα, οι οικονομικές / ενεργειακές / εμπορικές συγκρούσεις κορυφώνονται σε διάφορες εκδοχές που οδηγούν, αθροιστικά με τις πολιτικές, σε νέα στρατόπεδα και συμμαχίες που ακονίζουν τα σπαθιά τους – και δεν το κάνουν στ’ αστεία. Ούτε η εμβέλειά τους είναι περιορισμένη. Την ίδια στιγμή, η κρίση χρέους που απειλεί τον πλανήτη είναι κάτι σαν το μεγαλύτερο τρομερό κρυμμένο μυστικό του, σε αντίθεση με την κλιματική, που είναι πασίγνωστη, αλλά και πάλι, παραμένει κατ’ ουσίαν αθεράπευτη. Ολα αυτά, με φτώχεια, ανισότητα και μίσος να διευρύνονται, όπως και με μαζικές μεταναστευτικές ροές χωρίς ελπίδα. Και με τη λέξη «βιβλική», να μοιάζει, ακόμα κι αυτή, αδύναμη πια…