Το ομοίωμα που γίνεται είδωλο. Και αντιστρόφως
Είναι αλήθεια ότι από τότε που εξελέγη, δεν τον άφησαν σε χλωρό κλαρί. Και σε ένα τμήμα του κόσμου που παρακολουθεί τον ΣΥΡΙΖΑ, κυριαρχεί ακόμα η επίγευση πολιτικής αδικίας. «Εκλέχτηκε ένα πρόσωπο με φρεσκάδα και το σαπίζουν». Κάπως έτσι. Με την επιλογή του κυρίου Κασσελάκη, πέρυι, έγινε ένα μεγάλο ζάπινγκ, μια μαζική απόρριψη προσώπων, που κατά τη γνώμη των ψηφοφόρων συνδέονταν με τις ήττες, την «υπονόμευση του Τσίπρα» κ.λπ. Μετά την εκλογή του, σχεδόν δεν του επετράπη να «δημιουργήσει». Δεν φανάτιζε μόνο τους αντιπάλους , δεν ενεργοποιούσε απλώς τους συνωμότες, δεν κινητοποιούσε μόνο τους αγενείς, αλλά δυσαρεστούσε και τους «δικούς του».
Εχανε (και χάνει συνεχώς) υποστηρικτές. Το καταλαβαίνει κανείς όχι μόνο από τους καριερίστες ή τους αυλικούς, που αφού πέρασαν το στάδιο των ικεσιών προς τον νέο αρχηγό και της αυτοπρότασης, τώρα, είτε σιωπούν, είτε σιγά σιγά στρέφονται εναντίον του και προς την εικαζόμενη διάδοχη κατάσταση (και όσο αυτή δεν είναι ευκρινής, τόσο τρελαίνονται στην ανασφάλεια). Το καταλαβαίνει κανείς κυρίως από συγκροτημένα στελέχη, που στήριξαν σθεναρά τον κύριο Κασσελάκη και τώρα έχουν αρχίσει να συσπειρώνονται εναντίον του. Του καταλογίζουν αστάθεια, εγωκεντρισμό, επιπολαιότητες, διαρκείς αλλαγές γνώμης, ανωριμότητα, υπερπροβολή της ιδιωτικής του ζωής κ.λπ.
Είναι προφανές ότι ο ίδιος έχει μια εγγενή αδυναμία σύνθεσης. Μια ουσιαστική αδυναμία να αφομοιώσει τον άλλον, τον διαφορετικό. Να επεξεργαστεί την αποκλίνουσα άποψη. Αντέχει μόνο τον ίδιον, δηλαδή τον κατοπτρισμό του. Πολύ εύκολα μπορεί κανείς, στον εγωκεντρισμό, να εντοπίσει τα σημάδια ναρκισσιστικής διαταραχής. Αλλά αυτό δεν μπορεί να αποκρύψει μια ουσιώδη και διαρκή ανεπάρκεια του χώρου (τόσο στα παλιά και νεότερα κομματικά σχήματα, όσο και στην ευρεία ιδεολογική περιφέρειά του). Την αδυναμία του χώρου, πρώτον, να καταλάβει το τι συμβαίνει στην κοινωνική πραγματικότητα και, δεύτερον, να έχει τη σεμνότητα ώστε να εργαστεί με επιμέλεια πάνω στα επίδικα (αφού βέβαια καταδεχτεί να κάνει δουλειά πεδίου και τα προσδιορίσει). Εγωκεντρικός δεν είναι μόνο ο κύριος Κασσελάκης. Είναι ο χώρος που τον «παρήγγειλε», είτε θετικά (μέσα από μια οπαδική σκηνοθεσία), είτε αρνητικά (μέσα από την πολωτική και αυτοπροσδιοριστική αντίπραξη). Ο χώρος που τον «επινόησε», που είδε πάνω του τα λυτρωτικά χαρακτηριστικά μιας ακμής ή αντίθετα μιας έκπτωσης χρήσιμης, για την απόκρυψη της πολιτικής απροσδιοριστίας και του οπορτουνισμού. Αυτός ο χώρος οίησης και φιλαρέσκειας που δεν μπορεί, δεν καταδέχεται να εργαστεί, που βαριέται να αναλύσει τα οικονομικά, κοινωνικά και ανθρωπολογικά χαρακτηριστικά της κρίσης, τα υπόρρητα και ενδιαφέρονται στοιχεία μιας πολυπραγματικότητας. Στη δομική αυτή αδυναμία που δεν αναδύεται πλέον συμπαγές θυμικό σχήμα να την εκφράζει, όλοι είναι εναντίον όλων. Και όλοι, σε μια καταπληκτική αρχηγική φαντασίωση. Προσώρας.
Στα κόμματα, στις κλειστές δομές εξουσίας, συμβαίνουν αυτά. Μου έλεγε διαπρεπές στέλεχος της Νέας Δημοκρατίας, όταν απέτυχε σε εσωκομματικές κρίσεις, σταμάτησαν επί έναν χρόνο να τον παίρνουν τηλέφωνο. Είναι σύνηθες, χθεσινοί κόλακες να γίνουν μέχρι και απηνείς διώκτες. Ο κύριος Κασσελάκης σε μια χρονική συμπύκνωση, πιθανόν θα ζήσει αυτό που έζησε και ο Αλαβάνος και ο Τσίπρας. Ομως η ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια δεν βρίσκεται στο προσωπικό δράμα μιας διάψευσης. Δεν βρίσκεται στην απιστία των καιροσκόπων και στην εκπληκτική αναρριχητική ικανότητά τους να τρώνε την ακμή του εκάστοτε ισχυρού και να πηδάνε στη παρακμή του. Αλλά στη σταθερή πολιτική φτώχεια που αναπαράγει τα ίδια και τα ίδια – ανεπαρκή – προφίλ ηγετών ή ομοιωμάτων. Το είπα και πιο πάνω. Κατοπτρισμός. Που μεταβάλλει το είδωλο του ελαττώματος σε προτέρημα.
Ο Δημήτρης Σεβαστάκης είναι καθηγητής στη Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του ΕΜΠ