Ο γρίφος του 5%
Ξεκινώντας να διερευνούμε τα όρια εισόδου των κομμάτων στη Βουλή, θα πάμε πίσω στο 1990 όπου ψηφίστηκε το όριο του 3% με τον εκλογικό νόμο 1907/1990 του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη.
Τότε μάλιστα προφανώς η όλη πρόθεση πατούσε πάνω στον κίνδυνο εισόδου κομμάτων των μουσουλμάνων, αλλά και σε μια ευρύτερη κουλτούρα που υπήρχε στην Ευρώπη και προέβλεπε όριο εισόδου στις εθνικές αντιπροσωπείες.
Σήμερα η συζήτηση έχει ανοίξει ευρέως στο εσωτερικό της κυβέρνησης και στο πιο στενό της επιτελείο.
Βεβαίως η συζήτηση δεν αφορά αμιγώς και μόνο αν θα πρέπει να υπάρξει ένα νέο όριο εισόδου, προφανώς αυξημένο συγκριτικά με το 3%, και ειδικότερα το 5%, αλλά σε σχέση με έναν νέο εκλογικό νόμο.
Η συζήτηση αυτή βεβαίως είναι στα σκαριά, ενώ μια ζωηρή πληροφόρηση θέλει το επιτελείο της κυβέρνησης να αποκρούει προς το παρόν ένα σενάριο νέου ποσοστού εισόδου των κομμάτων. Παρ’ όλα αυτά και δεδομένου πως και αυτό είναι πάνω στο τραπέζι, έχει ενδιαφέρον να ιχνηλατήσουμε τι ακριβώς πυροδοτεί όχι μόνο στο στενά εκλογικό σύστημα της χώρας αλλά και στις ίδιες τις συμπεριφορές και τις στρατηγικές των πολιτών και των κομμάτων.
Για παράδειγμα και ξεκινώντας από το 3% που ισχύει σήμερα, για πολλούς εκλογολόγους είναι ένα μετριοπαθές νούμερο σε σχέση με την Ευρώπη.
Βεβαίως θα πρέπει να σημειωθεί ότι για χώρες όπου υπάρχει το 5%, όπως η Γερμανία, εκεί είναι αρκετά ελαστικό.
Κι αυτό γιατί μπορεί να μην πιάνει ένα κόμμα το όριο του 5% αλλά να έχει κερδίσει τρεις από τις μονοεδρικές στις κάλπες και άρα να έχει μπει στη Βουλή. Ενα τέτοιο παράδειγμα είναι το Ντε Λίνκε.
Το 3% για τη χώρα μας είναι μετριοπαθές και προφανώς αν υπάρξει πρόβλεψη για νέο όριο εισόδου αυτό θα είναι εθνικό όριο δεδομένου πως οι περιφέρειες είναι λίγες (60). Από την άλλη το 5% θεωρείται μεγάλο και είναι απόλυτα σίγουρο πως θα πυροδοτήσει αντιδράσεις από τη μεριά των υπόλοιπων κομμάτων.
Βεβαίως παραδοσιακά η Αριστερά είναι κάτι που ξορκίζει και δεν το θέλει δεδομένης της παραδοσιακής της θέσης – ακόμα και μετά το Βατερλώ του 2023 – υπέρ της απλής αναλογικής.
Συνάρτηση με το όριο της αυτοδυναμίας
Τι θέλει όμως να κάνει κάποιος που θα ανεβάσει το όριο στο 5% και άρα η σημερινή μας κυβέρνηση;
Οι εκλογολόγοι λένε πως κάποιος που θέλει να ανεβάσει το όριο εισόδου απλώς θέλει να το κάνει για να κατεβάσει το όριο της αυτοδυναμίας.
Ακόμη κι αν χρησιμοποιεί την επίφαση της άμυνας στον κατακερματισμό των κομμάτων ή στη σταθερότητα της χώρας.
Βεβαίως κάτι τέτοιο θα είναι διακινδυνευμένο για πολλούς λόγους.
Για παράδειγμα, υπάρχει η γνωστή ρήση πως μία αλλαγή του εκλογικού νόμου κατ’ αρχάς επηρεάζει πάνω απ’ όλα την κατανομή ψήφων. Και ακόμα και οι ψηφοφόροι προσαρμόζουν έτσι τη συμπεριφορά τους.
Αρα υπό αυτή την έννοια από τη μία μπορεί να ενδυναμωθεί η λογική του να ενισχυθούν συμμαχίες κομμάτων, από την άλλη να περάσει η λογική σ’ ένα μέρος των πολιτών στο να μη ψηφιστούν μικρότερα κόμματα που είναι μακριά από το όριο του 5%.
Αρα από τη μία έχουμε το σενάριο να διαμορφωθούν τακτικές συμμαχίες κομμάτων και από την άλλη μικρότερα κόμματα να έχουν τον κίνδυνο να εξαφανιστούν τελείως. Τα όρια πάντα ενέχουν τον κίνδυνο μη εισόδου:
Θυμίζουμε το 1993 τον ΣΥΝ, το 1996 την ΠΟΛΑΝ, το 2000 το ΔΗΚΚΙ, το 2004 τον ΛΑΟΣ.
Η παγίδα και οι συμμαχίες
Από την άλλη η αύξηση του ορίου εισόδου δεν επιτρέπει εύκολες εκτιμήσεις και αυτό γιατί η μετάπτωση του να μπει ή να μην μπει ένα κόμμα είναι μεγαλύτερη.
Το 5% σήμερα εν Ελλάδι έχει και μία παγίδα την οποία την εξετάζουν στην κυβέρνηση και κυρίως μετά τα νέα δεδομένα της διαγραφής Σαμαρά και άρα της αποδέσμευσης μιας νέας δυναμικής στα δεξιά του εκλογικού σώματος.
Η παγίδα αυτή είναι η συγκρότηση πόλου στα δεξιά της ΝΔ. Μπορεί σήμερα στη δεξιά πολυκατοικία η Δεξιά της Δεξιάς να είναι μαλωμένη μεταξύ της, αλλά στον κίνδυνο ή στη δυναμική μιας συγκρότησης ενός δυνατού φορέα μπορεί ακριβώς το όριο της εισόδου 5% να ενισχύσει το σενάριο συμπόρευσης των δυνάμεων αυτών.
Να θυμίσουμε ότι αν υπάρξει νέος εκλογικός νόμος, για να περάσει και να ισχύσει στις εκλογές του 2027, θέλει τα 2/3 της Βουλής, ενώ αν περάσει απλώς χωρίς 200 ψήφους, θα ισχύσει στις μεθεπόμενες κάλπες.
Οπως και να έχει, το 5% ως όριο εισόδου εξωθεί τα κόμματα σε συμμαχίες, κάτι που είπε και ο Αλέξης Τσίπρας σε ερώτηση δημοσιογράφων προσφάτως.