Αγοράζω
Αν η οικογένεια του Στιβ Τζομπς κάνει κάθε χρόνο μνημόσυνο στον ιδρυτή της Apple, εγώ πληρώνω τα κόλλυβα. Πιστεύω δε ότι σε βάθος χρόνου έχω πληρώσει και σημαντικό κομμάτι της κηδείας. Το σημειώνω για να δηλώσω ότι δεν είμαι υπεράνω όσων λέγονται για τον υπερκαταναλωτισμό ως ψύχωση των καιρών μας. Συμφωνώ απολύτως. Αν είχα τη δυνατότητα, θα μπούκαρα στα καταστήματα ηλεκτρονικών και θα έφευγα με container. Σήμερα, λοιπόν, θα τιμήσω την Black Friday αγοράζοντας ένα air fryer και ένα αεροπορικό εισιτήριο. Online, εννοείται. Σιγά μην πάω να τσαλαπατηθώ με πιτσιρίκια στα μαγαζιά. Θα το υποστώ όταν, επιτέλους, κυκλοφορήσει το παιχνίδι Grand Theft Auto 6. Τότε μπορεί να πάω αχάραγα να γαντζωθώ στα στόρια του μαγαζιού. Ο καταναλωτισμός σε κάνει να νιώθεις όμορφα, είναι αλήθεια. Για αυτό και η Apple κάνει τζίρο ενός εκατομμυρίου δολαρίων κάθε δώδεκα λεπτά. Για το ίδιο ποσό η Amazon χρειάζεται 46 δευτερόλεπτα.
Οι άνθρωποι καταναλώνουν όλο και περισσότερο επειδή είναι πλέον πολύ εύκολο, το κάνουν από την οθόνη τους, ενώ η απόκτηση νέων αγαθών ποτίζει με ντοπαμίνη τον εγκέφαλο. Η κατανάλωση νέων πραγμάτων προκαλεί ευχαρίστηση, το ξέρουμε. Για αυτό και οι φίρμες σε παίρνουν στο κατόπι. Η Zara, να φανταστείτε, λανσάρει κάθε χρόνο 12.000 καινούργια προϊόντα. H Nike περίπου 2.000. Mόνο η Nike κατασκευάζει δύο εκατομμύρια ζευγάρια τη μέρα. Η παγκόσμια παραγωγή παπουτσιών είναι περί τα 60 εκατομμύρια ζευγάρια ημερησίως. Οι οικιακοί εκτυπωτές είναι ανέκδοτο.
Οι μπαταρίες των τηλεφώνων εξαντλούνται αρκετά πριν από την ώρα τους. Τεχνολογίες που είναι σήμερα διαθέσιμες μένουν στο συρτάρι για την επόμενη έκδοση του προϊόντος. Και η μόδα απαιτεί ανανέωση. Πετάς και αγοράζεις. Και το κάνεις συνέχεια. Γιατί έτσι αισθάνεσαι ότι είσαι μέσα στη ζωή, επιβραβεύεις τον εαυτό σου, καλύπτεις ανάγκες που στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν. Ναι, είναι πονηρό, άδικο και χυδαίο. Ομως την ίδια στιγμή αυτή η «αρρώστια» συντηρεί ένα παγκόσμιο οικοσύστημα από το οποίο τρέφονται καθημερινά δισεκατομμύρια άνθρωποι. Δεν μπορεί να γίνει αλλιώς. Πλέον η ευτυχία μετράται με αυτά που μπορείς να αποκτήσεις, ενώ η δυστυχία μένει καλά κρυμμένη μέσα σου.
Πού πηγαίνουν τα αποφόρια;
Εχετε αναρωτηθεί πού πηγαίνουν αυτά που πετάμε και οι συσκευασίες των καινούργιων αγορών; Κάθε χρόνο η ανθρωπότητα δημιουργεί 50 εκατομμύρια τόνους ηλεκτρονικών αποβλήτων. Τα πλαστικά απόβλητα ξεπερνούν τα 400 εκατομμύρια τόνους. Στην έρημο της Χιλής υπάρχει η μεγαλύτερη χωματερή παπουτσιών στον κόσμο. Αρκετές πολυεθνικές που κατασκευάζουν ρούχα ζητούν από τους πελάτες τους να «ανακυκλώσουν» τα παλιά τους ενδύματα, προσφέροντας μάλιστα και εκπτώσεις. Τα περισσότερα από τα ρούχα που «ανακυκλώνονται» καταλήγουν, ακόμα και ως φιλανθρωπία, σε χώρες της Αφρικής. Ομως είναι πλέον τόσα πολλά ώστε δεν τα χρειάζεται κανείς. Καταλήγουν σε αυθαίρετες χωματερές, συχνά στις ακτές ή και στον βυθό της θάλασσας. Οι άνθρωποι εκεί μπορεί να ντύνονται σε μεγάλο βαθμό από τα αποφόρια μας.
Γίνεται όντως ανακύκλωση;
Οταν αγοράζουμε ένα καινούργιο προϊόν φροντίζουμε να στέλνουμε τη συσκευασία στον κάδο ανακύκλωσης. Ωραία. Κάνουμε και το χρέος μας ως υπεύθυνοι πολίτες. Και μετά; Τι συμβαίνει στα απορρίμματα που στέλνουμε για ανακύκλωση; Στην Ευρωπαϊκή Ενωση υπολογίζεται ότι ανακυκλώνεται μόλις το 29% των πλαστικών. Τα υπόλοιπα καταλήγουν είτε σε ενεργειακή καύση, είτε σε χωματερή. Ποιοι τα καίνε; Μεγάλες μονάδες, όπως οι τσιμεντοβιομηχανίες. Η Greenpeace στην Ελλάδα υπολογίζει ότι μόνο ένα στα δέκα πλαστικά μπουκάλια ανακυκλώνεται. Εγιναν μάλιστα και σχετικά «πειράματα» με την τοποθέτηση συσκευών GPS μέσα σε πλαστικά απορρίμματα που αφέθηκαν σε ελληνικούς κάδους. Ας πούμε μία συσκευή που πετάχθηκε σε κάδο στην Κομοτηνή, βρέθηκε στη χωματερή της Καβάλας. Το ίδιο συνέβη και με συσκευή που «παγίδευσε» μπουκάλι στη Σύρο. Και στη Σαντορίνη, που υποτίθεται ότι θέλει να γίνει «πράσινη», τα απορριμματοφόρα του δήμου κάνουν κοινή περισυλλογή απορριμμάτων.