Αφού δεν μπορεί το κόμμα, αναλαμβάνει το αίσθημα
Στην υπόθεση των «Τεμπών», εφόσον δεν υπάρχει ηγεμονικό κόμμα ή κυρίαρχο πρόσωπο, που θα συλλέξει την κοινωνική δυσφορία, αναβιβάζεται το ίδιο το αίσθημα σε πολιτικό φορέα. Η κοινωνική ενέργεια που μορφοποιείται σε λαϊκό αίσθημα, δημιουργεί και τις εκφραστικές πειθαρχίες (μπορεί να εκφράζεται και να απευθύνεται με οικονομία και συγκρότηση), δημιουργεί πολιτική κινητικότητα, διαταράσσει το κομματικό σύστημα και δίδει αυτό που δεν είναι ικανές να προσδιορίσουν οι δημοσκοπικές αφηγήσεις: πληθυντικό ρεύμα. Το κίνημα / φαινόμενο των «Τεμπών», είναι ανεξήγητο με τους συνηθισμένους όρους των πολιτικών συνταγολογίων. Δεν διεγείρεται από κάποια συγκεκριμένη προσωποκεντρική στρατηγική (όσο και αν προσπαθεί η σοσιαλμιντιακή τοξικότητα να πείσει για το αντίθετο), δεν καθοδηγείται από κάποια κομματική ιδιοτέλεια και μεθόδευση (γιατί πολύ απλά, δεν είναι ικανό κανένα κόμμα να διεγείρει κίνημα). Το φαινόμενο των «Τεμπών» αναβλύζει. Κάποια στιγμή θα καμφθεί, αλλά θα μείνει ως ίζημα, ως εντύπωση, ως διαρκής πολιτική αξιωματική. Και ο ασχημάτιστος ή ανοικτός σε προσδιορισμούς χαρακτήρας του αποτελεί και τον κίνδυνο για κάθε πολιτική γραφειοκρατία η οποία φοβάται ότι μπορούν τα ανθεκτικά και επίμονα «Τέμπη» να μετασχηματιστούν και να οδηγήσουν σε δυναμική ανακατάταξη. Εφόσον το αίσθημα δεν έχει κλειστό σχήμα, δεν «χορογραφείται», ούτε «χωροποιείται» ακριβώς, γίνεται επικίνδυνο. Είναι δυναμικό, ελισσόμενο, εξελισσόμενο, μπορεί να προσλάβει μορφές και ενέργεια, έξω από το κομματικό τυπικό και τη συντακτική ησυχία του. Γιατί οι συμβάσεις των κομμάτων, η γραφειοκρατία τους (δηλαδή η κύρια δομή τους), οι πολλαπλές δεσμεύσεις και στοχεύσεις τους σε target groups με συγκεκριμένα συμφέροντα, ναι μεν είναι συνήθως ο κύριος μηχανισμός μορφοποίησης της κοινωνικής επιθυμίας, όμως συγχρόνως είναι και ο «σχηματιστής» της και ο «παιδονόμος» της, είναι ο μηχανισμός που συσκευάζει την ασύντακτη κοινωνική επιθυμία. Είναι σίγουρο ότι οι κινήσεις υποχώρησης της μέχρι χθες άκαμπτης κυβέρνησης, υποδηλώνουν αυτό που οι αρκετά κουρδισμένοι κυβερνητικοί σένσορές της ειδοποιούν. Το φαινόμενο των «Τεμπών» δεν φαίνεται να λήγει, ούτε να εξατμίζεται. Και το πιο επικίνδυνο (για την αυλική αυτοσυντήρηση) είναι ότι ο κοινωνικός παφλασμός μπορεί να «επινοήσει» τα δικά του πολιτικά σχήματα. Οπως «επινόησε» το 2012-2015 τον ΣΥΡΙΖΑ και τον Τσίπρα, όπως σε άλλες ιστορικές περιόδους και με άλλους όρους «επινόησε» τον Κωνσταντίνο Καραμανλή (το 1974 τον επανεφηύρε και τον ανέσυρε από το πολυετές γαλλικό περιθώριο) και τον Ανδρέα Παπανδρέου (το 1981 κατοπτρίστηκε πάνω στον αντικλασικό Αντρέα, το απωθημένο αίσθημα μιας πολυεπίπεδης και αντιφατικής αδικίας των κεντρώων και των αριστερών).
Δεν υπάρχει σήμερα το συλλεκτήριο κόμμα, ούτε το πρόσωπο, αλλά σε τόσο δυναμικές καταστάσεις μπορεί να επινοηθεί, από την ανεκτόνωτη λαϊκή επιθυμία. Και είναι βέβαιο ότι μέσα στο ποτάμι των «Τεμπών» εισρέουν όλοι οι παραπόταμοι κοινωνικής δυσφορίας. Η τεράστια ακρίβεια, η κρίση του συστήματος υγείας, η κρίση του εκπαιδευτικού συστήματος, ο πολιτισμός της καθημερινής εγκληματογόνου βίας και μια γενική ματαίωση, τα οποία έχουν κατισχύσει. Μέσα στο φαινόμενο «Τέμπη», εισρέουν όλοι οι καημοί και τα διαμορφωμένα ή αδιαμόρφωτα ακόμα ποιοτικά στοιχεία ενός βαθύτατου πολιτικού πεσιμισμού. Του πεσιμισμού που αποτελεί τη δεσπόζουσα πολιτική αξία. Από το «δεν έχω οξυγόνο» στο «δεν υπάρχει αύριο». Νομίζω αυτές οι αναθεωρήσεις καθορίζουν και την υποχωρητική αλλαγή στάσης της κυβέρνησης που μετά την καταστολή, ψελλίζει κάτι που μοιάζει με αναγνώριση (αλλά και της έλευσης της αντιπολίτευσης στους πιο σκληρούς τόνους).
Δεν είναι σίγουρο αν θα βρεθεί πολιτικό υποκείμενο που θα εκφράσει το διευρυνόμενο φαινόμενο των «Τεμπών», αλλά είναι σίγουρο ότι βιαστικοί πολιτικαντισμοί δεν μπορούν ούτε να το υποκαταστήσουν, ούτε καν να το παρακολουθήσουν. Μπορούν να το μιμηθούν (όπως έχουν κάνει τόσες φορές στην Ιστορία μας). Από την καταστολή, στη μίμηση.
Ο Δημήτρης Σεβαστάκης είναι καθηγητής στη Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του ΕΜΠ