Ρόζα Παρκς: Η γυναίκα που δεν παραχώρησε την θέση της στο λεωφορείο σε έναν λευκό και έγραψε ιστορία

Δεν περίμενε κανείς μία μεσήλικη μοδίστρα να γίνει ηρωίδα των πολιτικών δικαιωμάτων.

Η σεμνή εμφάνιση και η ήσυχη συμπεριφορά της Παρκς έκρυβε την πραγματική της ταυτότητα: αυτή μιας δυνατής, πειθαρχημένης και αφοσιωμένης ακτιβίστριας για τα πολιτικά δικαιώματα.

Μια υπολογίσιμη δύναμη, η Παρκς συνέβαλε στο κίνημα πολύ πριν -και πολύ μετά- την πράξη διαμαρτυρίας της σε εκείνο το λεωφορείο.

Η πρώιμη ζωή της Ρόζα Παρκς

Γεννημένη ως Ρόζα Λουίζ Μακ Κόλεϊ στην Αλαμπάμα στις 4 Φεβρουαρίου 1913, από πατέρα ξυλουργό και μητέρα δασκάλα, μεγάλωσε σε μεγάλο βαθμό από τους παππούδες της στη φάρμα τους.

Η καθημερινή ζωή περιελάμβανε ευλαβικό εκκλησιασμό, αγροτικές εργασίες και αργότερα εκπαίδευση στο Βιομηχανικό Σχολείο Θηλέων του Μοντγκόμερι.

Όμως ο ρατσισμός του Νότου περιέβαλε τη ζωή της Παρκς, με τις πολιτικές διαχωρισμού να εμποδίζουν την πλήρη συμμετοχή των μαύρων πολιτών στην κοινωνία και να διαχωρίζουν αυστηρά τη ζωή κατά φυλετικές γραμμές.

Όπως θυμήθηκε αργότερα στην αυτοβιογραφία της, μια από τις πρώτες της αναμνήσεις ήταν ο τρόμος που προκαλούσε το τοπικό παράρτημα της Κου Κλουξ Κλαν.

Και οι φυλετικές διακρίσεις συνεχίστηκαν, καθώς αργότερα θυμήθηκε τον εκφοβισμό από τα λευκά παιδιά της περιοχής.

Οι οικονομικές δυσκολίες κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης ανάγκασαν την Παρκς να εγκαταλείψει το σχολείο σε ηλικία 16 ετών.

Έγινε οικιακή βοηθός και μοδίστρα, παντρεύτηκε τον Ρέιμοντ Παρκς το 1932 και τελικά πήρε το απολυτήριο λυκείου – ένα σπάνιο επίτευγμα για μια νεαρή μαύρη γυναίκα εκείνη την εποχή.

Η συμβολή της Ρόζα Παρκς στο κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα

Ο σύζυγος της, ήταν ιδρυτικό μέλος του παραρτήματος της NAACP (Εθνική Ένωση για την Πρόοδο των Έγχρωμων Ατόμων)

στο Μοντγκόμερι της Αλαμπάμα.

Στη δεκαετία του 1940, η Ρόζα δραστηριοποιήθηκε και αυτή στην NAACP, ηγούμενη του τμήματος νεολαίας του παραρτήματος του Μοντγκόμερι και υπηρετώντας ως γραμματέας.

Τον Σεπτέμβριο του 1944, η υπόθεση βιασμού της Ρέισι Τέιλορ κινητοποίησε την Αλαμπάμα και την Παρκς.

Η Τέιλορ ήταν μια νεαρή μαύρη γυναίκα που απήχθη και βιάστηκε από μια ομάδα έξι λευκών ανδρών.

Για την Αλαμπάμα η ιστορία της Τέιλορ ήταν ένα σύμβολο του κινδύνου που αντιμετώπιζαν τότε πολλές μαύρες γυναίκες στον Νότο.

Η NAACP του Μοντγκόμερι έστειλε την Παρκς να ερευνήσει το έγκλημα και βοήθησε στην ίδρυση μιας πανεθνικής εκστρατείας για δικαιοσύνη.

Όμως, παρά την ομολογία ενός από τους δράστες της επίθεσης, πολλαπλά δικαστήρια που αποτελούνταν αποκλειστικά από λευκούς αρνήθηκαν να ασκήσουν δίωξη.

Η προσπάθεια της Παρκς να αποδώσει δικαιοσύνη στην Τέιλορ μπορεί να απέτυχε, αλλά την έβαλε στο δρόμο του ακτιβισμού.

Το βράδυ που άλλαξε την ιστορία

Πολλοί είχαν προσπαθήσει να αψηφήσουν τη διάταξη των θέσεων του συστήματος λεωφορείων του Μοντγκόμερι, η οποία επέβαλε στους μαύρους επιβάτες να κάθονται στο πίσω μέρος του λεωφορείου ή να παραχωρούν τις  πιο ευνοϊκές θέσεις στους λευκούς επιβάτες.

Αλλά σύμφωνα με την Παρκς, η απόφασή της να αμφισβητήσει την εντολή ενός οδηγού λεωφορείου να παραχωρήσει τη θέση της σε έναν λευκό επιβάτη την 1η Δεκεμβρίου 1955 ήταν αυθόρμητη.

Εκείνο το βράδυ, μια εξαντλημένη Παρκς κάθισε σε ένα γεμάτο λεωφορείο καθώς επέστρεφε από τη δουλειά της.

Όταν της είπαν να παραχωρήσει τη θέση της για έναν λευκό άνδρα, εκείνη απλώς αρνήθηκε.

Ως αποτέλεσμα, συνελήφθη για ανάρμοστη συμπεριφορά και φυλακίστηκε για λίγο.

«Με έσπρωχναν σε όλη μου τη ζωή και ένιωσα εκείνη τη στιγμή ότι δεν μπορούσα να το αντέξω άλλο», έγραψε το 1955.

«Υπάρχει μόνο τόσος πόνος, απογοήτευση και καταπίεση που μπορεί κανείς να αντέξει».

Το μποϊκοτάζ και η πορεία προς την ισότητα

Η απόφαση της Παρκς να αντισταθεί ήταν αυθόρμητη, αλλά η αντίδραση της μαύρης κοινότητας του Μοντγκόμερι ήταν τέλεια ενορχηστρωμένη.

Τα νέα για τη σύλληψη της Παρκς διαδόθηκαν και οι φίλοι της την έπεισαν να επιτρέψει να χρησιμοποιηθεί η σύλληψή της ως παράδειγμα για την αμφισβήτηση των νόμων περί διαχωρισμού της Αλαμπάμα.

Τοπικοί ακτιβιστές -ανάμεσά τους και ο νεαρός Μάρτιν Λούθερ Κινγκ Τζούνιορ- οργάνωσαν ένα μονοήμερο μποϊκοτάζ που συνέπεσε με τη δίκη της.

Η Παρκς καταδικάστηκε και της επιβλήθηκε πρόστιμο 14 δολαρίων στη δίκη της.

Ενώ οι δικηγόροι της άσκησαν έφεση κατά της υπόθεσής της, το μονοήμερο μποϊκοτάζ μετατράπηκε σε πολυήμερη διαμαρτυρία.

Η πρώτη νίκη ενάντια στον διαχωρισμό

Σύντομα, σχεδόν όλοι οι μαύροι επιβάτες των λεωφορείων του Μοντγκόμερι -το 70 τοις εκατό των πελατών του συστήματος λεωφορείων-σταμάτησαν να χρησιμοποιούν τα λεωφορεία.

Η μη βίαιη διαμαρτυρία ήταν καλά συντονισμένη και αποτελεσματική, αλλά τα αντίποινα ήταν σφοδρά.

Το σπίτι του Κινγκ βομβαρδίστηκε κατά τη διάρκεια του μποϊκοτάζ και η Παρκς και άλλοι κατηγορήθηκαν για παραβίαση των κρατικών νόμων κατά του μποϊκοτάζ.

Η Παρκς είχε γίνει εθνική προσωπικότητα και ταξίδεψε σε όλη τη χώρα δημοσιοποιώντας το μποϊκοτάζ.

Βρισκόταν καθ’ οδόν για μια ομιλία σχεδόν ένα χρόνο μετά τη σύλληψή της, όταν έμαθε ότι το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ είχε κηρύξει αντισυνταγματική τη μεταφορά με διαχωρισμένα λεωφορεία.

«Χαίρομαι που το μαθαίνω», έγραψε με χαρακτηριστική σεμνότητα.

Ο ακτιβισμός της Ρόζα Παρκς μετά το μποϊκοτάζ των λεωφορείων

Ο ακτιβισμός της Παρκς δεν τελείωσε με το μποϊκοτάζ των λεωφορείων του Μοντγκόμερι.

Μετακόμισε στο Ντιτρόιτ το 1957, αλλά η υποστήριξή της υπέρ των ίσων δικαιωμάτων δεν κλονίστηκε ποτέ.

Όταν πέθανε η Παρκς το 2005, ήταν γνωστή ως «η μητέρα του κινήματος για τα πολιτικά δικαιώματα» και ένα ήσυχο προπύργιο της μη βίαιης αντίστασης απέναντι σε συντριπτικές αντιξοότητες.

«Η κυρία Παρκς ήταν ιδανική για το ρόλο που της ανέθεσε η ιστορία», έγραψε αργότερα ο Κινγκ .

«Ήταν αγκυροβολημένη σε αυτή τη θέση από τις συσσωρευμένες ταπεινώσεις των περασμένων ημερών και τις απεριόριστες προσδοκίες των γενεών που δεν είχαν γεννηθεί ακόμα».