Σαμοθράκη: Από τον Ομηρο έως τη σύγχρονη τέχνη
Είναι η γη των καβειρίων μυστηρίων και ταυτισμένη με τη διασημότερη απεικόνιση Νίκης του αρχαίου κόσμου. Ο φάρος της – που ρίχνει το φως του σε απόσταση 50 μίλια μακριά – είναι ο καθοδηγητής των πλοίων στον βορρά. Και τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα του σπουδαίου παρελθόντος της έχουν αποτελέσει πηγή έμπνευσης κι έχουν βρει τη θέση τους στα έργα σπουδαίων εικαστικών δημιουργών εξίσου με το φυσικό της τοπίο.
Ολα τούτα τα ετερόκλητα στοιχεία, μαζί με πολλά που έρχονται από το μακρινό αλλά και το πολύ πρόσφατο παρελθόν, συνδυάζονται σαν κομμάτια ενός αλλόκοτου παζλ, η τελική εικόνα του οποίου φανερώνει το πορτρέτο του νησιού το οποίο επέλεξε να θέσει στο επίκεντρό της η νέα περιοδική έκθεση που ετοιμάζει η Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα: τη Σαμοθράκη.
Για ποιον λόγο επελέγη το συγκεκριμένο νησί ως θέμα της έκθεσης «Εικάζοντας/Εικονίζοντας τη Σαμοθράκη: Από τον Ομηρο στο HoloLens» που θα φιλοξενηθεί στην Πτέρυγα Μακρυγιάννη; «Ηταν μια προσωπική απόφαση», λέει στα «Πρόσωπα» η διευθύντρια της ΑΣΚΣΑ και συνεπιμελήτρια της έκθεσης, Μπόνα Γουέσκοουτ μαζί με τις Ελεν Αρτσι και Ρεμπέκα Σάλεμ, «καθώς όχι μόνο εργάστηκα εκεί επί 40 χρόνια ως αρχαιολόγος, αλλά κι επειδή ήταν το πρώτο μέρος που επισκέφθηκα στην Ελλάδα. Επιπλέον η Σαμοθράκη είναι πολύ σημαντική για την ΑΣΚΣΑ διότι εκεί διεξάγεται το πλέον μακροχρόνιο συνεργατικό πρόγραμμά της. Πάνω από όλα όμως είναι ένας εκπληκτικός τόπος που έχει προσελκύσει πολλούς καλλιτέχνες, ποιητές, φωτογράφους. Ενας τόπος απίστευτης ομορφιάς και με ιδιαίτερη ενέργεια εξού και δεν είναι περίεργο που αναπτύχθηκε στην περιοχή μια μυστηριακή λατρεία».
Στα αντικείμενα που ξεχωρίζει είναι τα αντίγραφα του 15ου αι. των σχεδίων και των περιγραφών των αρχαιοτήτων της Σαμοθράκης διά χειρός Κυριάκου Αγκωνίτη – ο οποίος έκανε και την πρωιμότερη αποτύπωση των παρθενώνιων γλυπτών – καθώς τα πρωτότυπα έργα του καταστράφηκαν. Την ελαιογραφία του Πολύκλειτου Ρέγκου από την Εθνική Πινακοθήκη με το Ιερό των Καβείρων και τη δική του οπτική για το κεφάλι της Νίκης. Τις υδατογραφίες του Πάρι Πρέκα που αποτυπώνουν την εξέλιξη των ανασκαφών τη δεκαετία του 1960, αλλά και το πρόσφατο έργο της Μαρίας Φιλοπούλου που αποδίδει τη γοητεία των καταρρακτών του νησιού. Και στέκεται, μεταξύ άλλων, στα εντυπωσιακού μεγέθους αρχαιολογικά σχέδια, ορισμένα εκ των οποίων φτάνουν και τα 2 μ. και το χειρόγραφο του Ιωνα Δραγούμη για τη Σαμοθράκη και τους κατοίκους της, τους οποίους θεωρούσε θεμέλιο της ελληνικής παράδοσης.
ΨΗΦΙΑΚΗ ΕΠΑΝΕΝΩΣΗ. Την παράσταση αναμένεται να κλέψει ωστόσο ό,τι έφερε στις αποσκευές της από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού το βράδυ της περασμένης Κυριακής. Τις τρισδιάστατες εκτυπώσεις υπό κλίμακα των γλυπτών του αετώματος του Ιερού των Μεγάλων Θεών μετά από σάρωση του αυθεντικού γλυπτού διακόσμου, τμήματα του οποίου βρίσκονται στη Βιέννη και τα υπόλοιπα στη Σαμοθράκη. Στο πλαίσιο της έκθεσης και με τη βοήθεια της τεχνολογίας τα διασπαρμένα γλυπτά θα επανενωθούν για πρώτη φορά, προσφέροντας στον επισκέπτη την ευκαιρία να τα αγγίξει και να δοκιμάσει να δημιουργήσει τις δικές του συνθέσεις.
«Πρόκειται για ένα διασκεδαστικό εγχείρημα που πιστεύω ότι θα απολαύσουν οι επισκέπτες» λέει η επιμελήτρια για το αέτωμα που δεν έχει αποσαφηνιστεί, όπως εξηγεί, «αν απεικονίζει ένα συγκεκριμένο γεγονός ή αν απλώς είναι μια συνάθροιση θεών και ηρώων».
Θα μπορούσε η προσέγγιση αυτή να εκληφθεί ως ένα μήνυμα σχετικά με τον επαναπατρισμό των Γλυπτών του Παρθενώνα; «Είναι πολύ μεγάλο θέμα το πώς μπορούμε να φέρουμε ξανά μαζί ευρήματα που βρίσκονται σε απόσταση και ποια βήματα πρέπει να γίνουν. Αυτή την προσπάθεια που κάνουμε εδώ την αποκαλώ “εικονική επαναπατριστική διαδικασία”», απαντά η Μπόνα Γουέσκοουτ.
Αν και στην έκθεση δεν περιλαμβάνονται αρχαιότητες καθώς μόλις το καλοκαίρι επαναλειτούργησε το Αρχαιολογικό Μουσείο Σαμοθράκης, οπότε και δεν κρίθηκε σκόπιμο να μετακινηθούν τα ευρήματα από τις προθήκες του, το εμβληματικότερο έργο που συνδέεται με τη Σαμοθράκη, η Νίκη, δεν θα απουσιάζει από την Πτέρυγα Μακρυγιάννη. Θα είναι παρούσα και πάλι με τη βοήθεια της τεχνολογίας μέσω οθόνης, στην οποία θα αποδίδεται και μια ελκυστική, όπως χαρακτηρίζεται από την επιμελήτρια, ανακατασκευή του καραβιού πάνω στο οποίο πατούσε και επίσης βρίσκεται ανάμεσα στη Σαμοθράκη και το Παρίσι, προσφέροντας στον επισκέπτη μια πολύ καλύτερη αίσθηση για το πώς ήταν η αρχική εικόνα του μνημείου.