Τι ευρωπαϊκή άμυνα θέλει η Ελλάδα;
Είναι απορίας άξιο το γεγονός ότι (σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες) ο Πρωθυπουργός συζήτησε στο Παρίσι με τον πρόεδρο Εμ. Μακρόν θέματα εξοπλισμών και άμυνας (προμήθεια πυραύλων Meteor στην Τουρκία κ.ά.), αλλά σε ό,τι αφορά την κοινή ευρωπαϊκή άμυνα εμφανίζεται να έχει θέσει ως μόνο θέμα στο τραπέζι την εξαίρεση των αμυντικών δαπανών από τους δημοσιονομικούς στόχους! Με την υπό διαμόρφωση, όμως, κοινή ευρωπαϊκή άμυνα υπάρχουν γενικότερα και ουσιαστικότερα προβλήματα, ειδικώς για την Ελλάδα.
Οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ενωσης συναντήθηκαν, ως γνωστόν, πρόσφατα και είχαν μια σε βάθος συζήτηση πάνω στο θέμα της κοινής άμυνας ενόψει και της Λευκής Βίβλου που προετοιμάζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Αλλά εάν κρίνει κάποιος από τις συζητήσεις αυτές, στόχος δεν είναι και τόσο πολύ η κοινή ευρωπαϊκή άμυνα όσο η ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής/πολεμικής βιομηχανίας με την εξεύρεση των σημαντικών πόρων που απαιτούνται (500 δισ. για μια δεκαετία). Η προσέγγιση αυτή προωθείται κυρίως από τη Γαλλία και υποστηρίζεται και από την Ελλάδα, η οποία έχει καταθέσει και σχετικές προτάσεις (σύσταση ειδικού ταμείου κ.λπ.). Ενδιαφέροντα, χρήσιμα και αναγκαία όλα αυτά, μόνο που δεν συγκροτούν κοινή άμυνα και οπωσδήποτε δεν θεμελιώνουν την Ευρωπαϊκή Αμυντική Ενωση. Και πάντως δεν φαίνεται να εξυπηρετούν άμεσα και τις ειδικότερες ελληνικές αμυντικές ανάγκες. Η Ευρωπαϊκή Αμυντική Ενωση για να υπάρξει θα πρέπει να περιλαμβάνει τουλάχιστον τα ακόλουθα τρία στοιχεία στα οποία οφείλει να επιμείνει η Ελλάδα:
(i) Δημιουργία δύναμης «ευρωστρατού» νεωτερικής μορφής. Πρόκειται για εξαιρετικά δύσκολη άσκηση που βρίσκει αντίθετες αρκετές χώρες για διάφορους λόγους (αντιπαράθεσης με ΝΑΤΟ/ΗΠΑ κ.λπ.). Αντίθετη είναι και η ύπατη εκπρόσωπος για την ΚΕΠΠΑ Κ. Κάλας. Αναγκαίες οι «στρατιωτικές ικανότητες» αλλά χωρίς ευρωστρατό (ειδική δύναμη) δεν υπάρχει ευρωπαϊκή άμυνα στη λογική της στρατηγικής αυτονομίας. Ο Ζαν Κλοντ Γιούνκερ είχε ζητήσει από το 2015 τη δημιουργία ευρωπαϊκού στρατού και μάλιστα μέχρι το 2025 (βλέπε «Jean-Claude calls for EU army», The Guardian, 8 Μαρτίου 2015). Ας γίνουν επομένως τα πρώτα βήματα τώρα.
(ii) Εγγύηση των εξωτερικών συνόρων. Η Ελλάδα είχε ζητήσει την εγγύηση των εξωτερικών συνόρων και προστασία της εδαφικής ακεραιότητας το 1997, στο πλαίσιο της διαπραγμάτευσης της Συνθήκης του Αμστερνταμ. Ετσι υιοθετήθηκαν πρόνοιες για τα σύνορα και την ακεραιότητα (άρθ. 21 ΣΕΕ). Οι πρόνοιες αυτές θα πρέπει να αναβαθμιστούν σε πλήρη εγγύηση συνόρων. Δεν νοείται χώρες-μέλη ΕΕ να εγγυηθούν τα σύνορα της Ουκρανίας αλλά να μην έχουν εγγυηθεί αυτά της Ελλάδας λόγου χάρη.
(iii) Ενίσχυση της ρήτρας αμοιβαίας συνδρομής (άρθ. 42,7 ΣΕΕ). Η ρήτρα (που πρότεινε και συνέταξε ο γράφων, 2002) θα πρέπει να ενισχυθεί πολλαπλώς, κυρίως η επιχειρησιακή της αξία. Ο Πρωθυπουργός σε σχετικό άρθρο του στους «Financial Times» αναγνώρισε την ανάγκη ενίσχυσης της ρήτρας.
Με αυτές τις τρεις πρόνοιες θα μπορέσουμε να μιλάμε για οικοδόμηση της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Ενωσης. Που να καλύπτει και τις ελληνικές ανάγκες.
Ο Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ), πρώην πρεσβευτής – σύμβουλος του ΥΠΕΞ και μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής του ΕΛΙΑΜΕΠ