Το νέο «πρόσωπο» της διαμαρτυρίας
Κάτι σημαντικό συμβαίνει στην Κίνα και θα πρέπει να ανησυχεί την πολιτική ηγεσία της χώρας. Οι νεότεροι Κινέζοι επιδεικνύουν όλο και περισσότερο μια στάση παθητικής παραίτησης, που αποτυπώνεται στη νέα δημοφιλή ρήση bai lan («ας σαπίσει»).
Πηγάζοντας από την οικονομική απογοήτευση και την ευρεία δυσαρέσκεια από τους ασφυκτικούς πολιτιστικούς κανόνες, απορρίπτει το άγχος της επιβίωσης. Η προσωπική ευημερία έχει προτεραιότητα έναντι της επαγγελματικής ανέλιξης.
Η ίδια τάση αντικατοπτρίζεται σε μια άλλη πρόσφατη λέξη της μόδας: tang ping («μένοντας ξάπλα»), ένας αργκό νεολογισμός που υποδηλώνει την αίσθηση παραίτησης μπροστά στον αδυσώπητο κοινωνικό και επαγγελματικό ανταγωνισμό.
Τέτοιες συμπεριφορές παρουσιάζονται ως απολιτικές. Είναι όμως αυτές οι μοναδικές επιλογές για τους αποξενωμένους;
Οι εν εξελίξει μαζικές διαμαρτυρίες στη Σερβία υποδηλώνουν άλλες δυνατότητες. Οι διαδηλωτές όχι μόνο αναγνωρίζουν ότι υπάρχει κάτι «σάπιο» στο κράτος της Σερβίας, αλλά επιμένουν να μην αφήσουν τη σήψη να συνεχιστεί.
Οι διαμαρτυρίες άρχισαν τον περασμένο Νοέμβριο στο Νόβι Σαντ, μετά την κατάρρευση στέγης σε έναν πρόσφατα ανακαινισμένο σιδηροδρομικό σταθμό, που άφησε πίσω της 15 νεκρούς και δύο σοβαρά τραυματίες.
Eκτοτε οι διαδηλώσεις εξαπλώθηκαν σε 200 πόλεις και κωμοπόλεις της Σερβίας, προσελκύοντας εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους στο μεγαλύτερο φοιτητικό κίνημα στην Ευρώπη από το 1968.
Προφανώς, η κατάρρευση της οροφής ήταν απλώς η «σπίθα» που άναψε το «φιτίλι» της συσσωρευμένης δυσαρέσκειας.
Οι ανησυχίες των διαδηλωτών καλύπτουν πολλά ζητήματα, από την ανεξέλεγκτη διαφθορά και την οικολογική καταστροφή (η κυβέρνηση σχεδιάζει να προχωρήσει σε εξόρυξη λιθίου) μέχρι τη γενική περιφρόνηση του σέρβου προέδρου προς τον πληθυσμό.
Τι κάνει αυτές τις διαδηλώσεις μοναδικές;
«Δεν έχουμε πολιτικά αιτήματα και κρατάμε αποστάσεις από τα κόμματα της αντιπολίτευσης», είναι η επωδός των διαδηλωτών. «Ζητάμε απλά οι σερβικοί θεσμοί να λειτουργούν προς το συμφέρον των πολιτών».
Με αυτόν τον τρόπο, θέλουν να βραχυκυκλώσουν τη διαδικασία που επέτρεψε στο κυβερνών κόμμα να κρατήσει το κράτος σε ομηρεία, ελέγχοντας όλους τους θεσμούς.
Οσο πιο πανικόβλητος γίνεται ο Βούτσιτς, τόσο πιο απελπισμένα προσπαθεί να επιτύχει κάποια συμφωνία με τους διαδηλωτές. Ομως αυτοί αρνούνται κάθε διάλογο. Εχουν προσδιορίσει τα αιτήματά τους και επιμένουν σε αυτά, άνευ όρων. Δεν απειλούν με βία.
Μια τέτοια απλότητα προκαλεί σύγχυση, όπως και η απουσία εμφανών ηγετών στις τάξεις τους. Υπό αυτή τη στενή έννοια, οι διαδηλώσεις έχουν κάποιες ομοιότητες με το «bai lan».
Αν και κάποιοι μπορεί να θεωρήσουν υποκριτικό τον πολιτικά υποκινούμενο απολιτικισμό των σέρβων διαδηλωτών, είναι καλύτερα κατανοητός ως ένδειξη του ριζοσπαστισμού τους. Αρνούνται να παίξουν πολιτικά «παιχνίδια» με τους υφιστάμενους (κυρίως άγραφους) κανόνες. Επιδιώκουν θεμελιώδεις αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας των βασικών θεσμών.
Ο μεγαλύτερος υποκριτής σε αυτή την ιστορία είναι η ΕΕ, η οποία αποφεύγει να ασκήσει οποιαδήποτε πίεση στον Βούτσιτς, φοβούμενη ότι αυτός θα στραφεί προς τη Ρωσία. Τον αφήνει να κάνει ό,τι θέλει, επειδή υποσχέθηκε σταθερότητα και εξαγωγές λιθίου, κομβικές για τα ηλεκτρικά οχήματα.
Θα έπρεπε να μας εκπλήσσει το γεγονός ότι οι διαδηλωτές ανεμίζουν τόσο λίγες σημαίες της ΕΕ; Η ιδέα μιας «έγχρωμης επανάστασης», όπως αυτή στην Ουκρανία πριν από 20 χρόνια για «ένταξη στη δημοκρατική Δύση», δεν έχει πια καμία αξία. Η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει αγγίξει άλλο ένα πολιτικό χαμηλό.