Καρυοφυλλιά Καραμπέτη: «Ο πόνος είναι το αντίτιμο για το προνόμιο να ζούμε»

H παράσταση λόγου και μουσικής «Μακάριοι οι μαστοί οι ουκ εθήλασαν…», βασισμένη στα έργα «Via Crucis» του Φραντς Λιστ και «Ο δρόμος του Σταυρού» του γάλλου συγγραφέα Πολ Κλοντέλ, αναπαριστά μια διαδρομή που αποτυπώνει την πορεία του Ιησού από το Πραιτώριο μέχρι τον Πανάγιο Τάφο. Πρωτοπαρουσιάστηκε στο 2ο Φεστιβάλ Λατρευτικής Μουσικής τον Απρίλιο του 2024 «συνομιλώντας» με κείμενα των Γιάννη Αντιόχου, Αργύρη Αντ. Λιόλιου, Ρεφαάτ Αλαρίρ και Τάσου Λειβαδίτη. Από αύριο έως την Κυριακή αναβιώνει στην Εναλλακτική Σκηνή, και πάλι σε μουσική διεύθυνση Μάρκελλου Χρυσικόπουλου, ενορχήστρωση Πάνου Ηλιόπουλου, με αφηγήτρια την Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, η οποία μίλησε στο «Νσυν».

Τι ήταν αυτό που σας κέντρισε το ενδιαφέρον στην παράσταση;

Η πρόταση να δουλέψουμε πάνω στο έργο «Via Crucis» του Φραντς Λιστ μού έγινε από τον Μάρκελλο Χρυσικόπουλο πριν από δυόμισι χρόνια. Το έργο αναφέρεται στις 14 στάσεις της πορείας του Χριστού προς τον Γολγοθά, από τη συνάντησή του με τον Πόντιο Πιλάτο μέχρι τη Σταύρωση και τον Ενταφιασμό του. Η ιδέα του Μάρκελλου ήταν να εντάξουμε στις 14 στάσεις του μουσικού έργου τους αντίστοιχους σταθμούς από το ομώνυμο ποιητικό έργο του Πολ Κλοντέλ, σε συνδυασμό με ευαγγελικά εδάφια και ίσως κάποια διηγήματα του Αργύρη Λιόλιου από τη συλλογή του «Ιστορίες από τη Χώρα του Παραλόγου». Αξονας του έργου θα ήταν η αντιπαράθεση του Θείου Πάθους με τα ανθρώπινα πάθη: τον πόνο, την αρρώστια, τον πόλεμο, την απώλεια, τη θυσία, ακόμα και τον έρωτα, όλη τη δοκιμασία δηλαδή της ανθρώπινης ύπαρξης. Αυτό είχε τεράστιο ενδιαφέρον και άνοιγε άπειρες προοπτικές. Τελικά χρησιμοποιήθηκαν και αποσπάσματα από τους «Χαιρετισμούς του Τιμίου Σταυρού» και το «Ω γλυκύ μου έαρ», στίχοι από τα ποιήματα του Τάσου Λειβαδίτη «Σύμβολο πίστεως», «Πιστεύω», «Ο αδελφός Ιησούς», «Ευχαριστώ» και «Συνομιλίες», αποσπάσματα από το ποίημα του Γιάννη Αντιόχου «…υπερτερεί συντριπτικώς. Ο πόλεμος…», που γράφτηκε με αφορμή τον πόλεμο στην Ουκρανία, καθώς και το τελευταίο ποίημα που ανέβασε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, προφητεύοντας τον ίδιο του τον θάνατο, ο παλαιστίνιος ποιητής και ακτιβιστής Ρεφαάτ Αλαρίρ, πριν σκοτωθεί από ισραηλινό βομβαρδισμό στη Λωρίδα της Γάζας. Κάθε νέο κείμενο που έμπαινε επεξέτεινε φιλοσοφικά και ποιητικά την αρχική ιδέα και προκαλούσε την ανάγκη να γινόμαστε όλο και πιο τολμηροί στις επιλογές μας, ώστε να μιλήσουμε και για τις σοβαρές πληγές της δικής μας εποχής, κάτι που είναι πια ένα συνεχές ζητούμενο στη σύγχρονη τέχνη.

Η Οδός του Μαρτυρίου έχει τόσο κυριολεκτική όσο και συμβολική διάσταση. Πώς προσεγγίσατε ερμηνευτικά αυτή την πορεία προς τον Γολγοθά;

Βαδίζοντας βήμα προς βήμα δίπλα στο κεντρικό πρόσωπο της αφήγησης, που είναι ο Ιησούς, και παρακολουθώντας τον με την αγωνιώδη ματιά του αφηγητή, που προσπαθεί να τον κατανοήσει, να τον χωρέσει, να τον βοηθήσει να σηκώσει τον Σταυρό, να νιώσει κι αυτός το αβάσταχτο φορτίο του κόσμου, να τον πιστέψει αλλά και να τον απαρνηθεί, να τον σώσει και να σωθεί απ’ αυτόν, να αντιπαραβάλει το δικό του εφήμερο στην αιωνιότητα εκείνου, να εκφράσει με λόγια όλα όσα σκέφτεται καθημερινά αιώνες τώρα σ’ αυτή την ανεξήγητη και μυστηριακή συνύπαρξη.

Νιώθετε ότι αυτή η παράσταση απαιτεί διαφορετική προσέγγιση από μια θεατρική παράσταση;

Η διαφορά βρίσκεται στο ότι ο ηθοποιός δεν έχει στην προσωπική του διάθεση τη χρήση του ρυθμού και του χρόνου, όπως σε μια θεατρική παράσταση. Εδώ πρέπει να συνδιαλέγεται απόλυτα με τη μουσική. Απαιτείται μια παράλληλη διαδρομή, όπου μουσική και λόγος συμβαδίζουν. Στην παράσταση δεν έχω μπροστά μου τη μουσική παρτιτούρα, αλλά έχω μελετήσει πολύ το έργο και ξέρω καλά σε ποια μουσική φράση αντιστοιχεί κάθε στίχος ή ενότητα του κειμένου. Η πνευματικότητα είναι έντονη γιατί συναντιούνται δύο κορυφαίες τέχνες, η ποίηση και η μουσική, με αντικείμενο τη θεότητα και το τραύμα της ατελούς ανθρώπινης ύπαρξης.

Η φωνή σας είναι το βασικό εκφραστικό σας μέσο σε αυτή την παράσταση. Πώς δουλέψατε την εκφορά του λόγου ώστε να αναδείξετε τις διαφορετικές ποιότητες των κειμένων;

Ακούγοντας και μελετώντας συνεχώς το αίσθημα που αναδίδει η μουσική και αφουγκραζόμενη τις λεπτές αποχρώσεις του κειμένου. Η υψηλή ποιητική και φιλοσοφική του διάθεση σου προκαλεί συνεχείς εσωτερικές δονήσεις και το μουσικό περιβάλλον δρα υποστηρικτικά, ώστε να γίνει και η φωνή ένα ακόμα μουσικό όργανο που καλείται να αποδώσει ατμόσφαιρες και μυσταγωγία.

Στο έργο συνυπάρχουν κείμενα του 19ου αιώνα και σύγχρονα. Θεωρείτε ότι υπάρχει μια διαχρονικότητα στα θέματα που θίγουν;

Διαχρονικότητα υπάρχει σε όλα τα μεγάλα έργα που αναφέρονται στην ανθρώπινη περιπέτεια. Εδώ το στοιχείο της αναζήτησης του Θεού, τα θέματα της πίστης ή της αμφιβολίας που βασανίζουν τον άνθρωπο από τα πρώτα του βήματα στη γη, τα ερωτηματικά για το νόημα της ύπαρξής του και τον σκοπό του περάσματός του από τη ζωή στον θάνατο, για τον τρομερό πόνο του, που θα ‘λεγε κανείς ότι είναι το νόμισμα με το οποίο οφείλει να ξεπληρώσει το προνόμιο να ζει, οι συμβολισμοί πίσω από την έννοια της θυσίας του Υιού του Θεού και το πόσο δυσβάσταχτη γίνεται αυτή ακόμα και για τον ίδιο τον δισυπόστατο Ιησού τις ώρες που βαραίνει η ανθρώπινη φύση μέσα του, όλ’ αυτά δημιουργούν μια έξαρση πνευματική, που κυμαίνεται από την παρηγορία της προσευχής μέχρι την αγωνία της κραυγής.