Οι συγγραφείς προτείνουν βιβλία για την παραλία: Επιλέγει η Μαριλένα Παπαϊωάννου
Στο Φάρο, Βιρτζίνια Γουλφ (Δώμα, 2025, μτφρ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου)
Αν έπρεπε να περιγράψω το συγκεκριμένο βιβλίο με μία λέξη, θα έλεγα «κέντημα». Αληθινό κομψοτέχνημα. Στο οπισθόφυλλο της έκδοσης υπάρχει η εξής πρόταση: «Έξω δεν συμβαίνουν πολλά. Μέσα η ζωή βράζει. Ο χρόνος περνά» – νομίζω ότι αποτυπώνει εξαιρετικά την πεμπτουσία του βιβλίου. Η Γουλφ δεν γράφει μια ιστορία με ιδιαίτερη εξωτερική δράση. Μια πολυμελής οικογένεια απλώς παραθερίζει στο εξοχικό της σ’ ένα νησί της Σκωτίας. Αυτό είν’ όλο. Η Γουλφ, όμως, καταγράφοντας τις κινήσεις των χαρακτήρων της –το βραδινό δείπνο, μια βόλτα στη θάλασσα, τις κουβέντες μεταξύ των φιλοξενούμενων–, καταφέρνει να διεισδύσει στον ψυχισμό τους σε τέτοιον βαθμό ώστε ν’ αναρωτιέται κανείς πόσα και τι είδους μάτια διέθετε αυτή η γυναίκα. Ασύγκριτη συναισθηματική ευφυΐα, μοναδική ικανότητα εμβάθυνσης στην ανθρώπινη ψυχή. Βιβλίο που απαιτεί, βέβαια, συγκέντρωση και καθαρό μυαλό για να διαβαστεί όπως του αρμόζει.
Πολύ χιόνι μπροστά στο σπίτι, Νίκη Αναστασέα (Πόλις, 2012)
Δεν ξέρω πώς μου είχε ξεφύγει αυτό το βιβλίο-διαμάντι όταν κυκλοφόρησε για πρώτη φορά – συνέβη, όμως. Διαβάζοντάς το τώρα, ανακάλυψα με καθυστέρηση δέκα και πλέον ετών τη σπουδαία Νίκη Αναστασέα. Το μυθιστόρημα αυτό μπορεί να διαβαστεί από πολλές οπτικές γωνίες: Είναι η περιπέτεια μιας μέσης ελληνικής οικογένειας που κορυφώνεται μ’ ένα δραματικό συμβάν το οποίο έρχεται να προστεθεί στα ήδη ασήκωτα βάρη της· η ιστορία μιας νέας κοπέλας που βρίσκεται άδικα κατηγορούμενη για ένα έγκλημα· η πορεία ενός ζευγαριού που σε βάθος χρόνου βλέπει τη σχέση του να ξεφτίζει από το βάρος των ανεκπλήρωτων επιθυμιών. Λιτή και άμεση η γραφή της Αναστασέα, τόσο παραστατική όμως ώστε οι περισσότερες σκηνές σού εγγράφονται στο κεφάλι σαν με σφυρί. Αγωνιώδες ανάγνωσμα, πονάει κάπου-κάπου με τις αλήθειες του, αλλά συγκινεί και δίνει τροφή για σκέψη.
«Παραδείσια πουλιά», Γιάννης Πάσχος (Περισπωμένη, 2024)
Αυτή την ιστορία φιλίας δύο ανδρών προσωπικά τη διάβασα όχι μόνον απνευστί, αλλά και μ’ έναν πολύ έντονο κόμπο στο στομάχι. Ιδιαίτερα σκληρό βιβλίο, με αρκετές σκηνές βίας· όμως, με κάποιον μαγικό τρόπο εκπέμπει ένα βαθύτερο φως – ή τουλάχιστον εγώ έτσι το διάβασα. Ο Ιεροκλής και ο Μαρκήσιος, οι δύο κεντρικοί ήρωες του βιβλίου, ζουν μια απίθανη, κινηματογραφική θα έλεγε κανείς, ζωή. Μπλέκονται σε περιπέτειες διόλου καθημερινές, συναναστρέφονται προσωπικότητες εξίσου «περιθωριακές» με τους ίδιους, ζουν γενικά στα άκρα. Αλλά όλη η ιστορία τους, μέσα από τα σαράντα κύματα από τα οποία περνάει, αποπνέει μια τρομερή γοητεία, ακριβώς διότι αναδεικνύει την τεράστια δύναμη της φιλίας. Οι σελίδες τού βιβλίου, παρότι ωμές, φεύγουν σαν νερό. Καλογραμμένο, με ωραίο ρυθμό και γλώσσα ταιριαστή στους ανθρώπους που την εκφέρουν.
«Άκου, πτώμα, να μαθαίνεις», Ιερώνυμος Λύκαρης (Καστανιώτης, 2017)
Δεν θα έλεγα ότι αγαπώ ιδιαίτερα την αστυνομική λογοτεχνία. Πλέον, όμως, δεν κολλάω σε ταμπέλες. Αν το βιβλίο με κερδίσει από τις πρώτες σελίδες, αρκεί. Εν προκειμένω, αυτό συνέβη. Νουάρ μυθιστόρημα, άρτια δομημένο, με ωραίο ρυθμό και πραγματικό σασπένς. Ο Λύκαρης υφαίνει μια ιδιαίτερα προσεγμένη πλοκή, με κεντρικό ήρωα έναν νεαρό εισαγγελέα, ο οποίος αποσπάται στη Διεύθυνση Εσωτερικών Υποθέσεων της Αστυνομίας και ευθύς αμέσως έρχεται αντιμέτωπος με τον φόνο του υποδιοικητή της υπηρεσίας του. Ακολουθεί, προφανώς, μια χαώδης διαδικασία έρευνας. Απολαυστικό ανάγνωσμα, με βασική του αρετή όχι τη γλώσσα, αλλά την καλοστημένη δράση – όπως και τις σκέψεις στις οποίες σε βάζει σχετικά με το (πάσχον) εγχώριο σύστημα δικαιοσύνης.
«Το μονοπάτι», Μάικλ Πιούετ & Κριστίν Γκρος-Λο (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2024, μτφρ. Νίκος Σουελτζής)
Άκουσα τον ίδιο τον Πιούετ να μιλά για το βιβλίο όταν επισκέφτηκε την Ελλάδα πέρυσι το καλοκαίρι. Ένα από αυτά που είπε στην αρχή ήταν το εξής: «μικρός πίστευα ότι η δεν υπάρχει τίποτα που να μπορεί να μου μάθει η κινεζική φιλοσοφία. Τελικά άλλαξα γνώμη». Το Μονοπάτι διαβάζεται έτσι ακριβώς – ως μια προσπάθεια των συγγραφέων να αναδείξουν μια κομβική ιδέα του κινεζικού τρόπου σκέψης: ότι η προσωπική αλλαγή δεν έρχεται μέσω της εκ των έσω αναζήτησης ενός κρυμμένου «αληθινού εαυτού», αλλά μέσω της καλλιέργειας του νου και των συναισθηματικών αντιδράσεων του ατόμου στα απρόβλεπτα εξωγενή συμβάντα. Πρόκειται για βιβλίο αν μη τι άλλο διαφωτιστικό – ένα χρήσιμο ανάγνωσμα για όσους βρίσκονται ακόμη σε διαπραγμάτευση με τον εαυτό τους, για όσους αναζητούν ταυτότητα, για όσους θέλουν εντέλει να μυηθούν στην αρχαία κινεζική φιλοσοφία μέσω ενός κειμένου ουσιώδους, μεστού και χωρίς διάθεση διδακτισμού. Διαβάζεται «εύκολα»· τα βαθύτερα νοήματά του, όμως, γίνονται αντιληπτά με κόπο, σε δεύτερη, ίσως και τρίτη, ανάγνωση.